Heilbrigðismál - 01.09.1986, Blaðsíða 4

Að
vernda
heilsuna
*
-»0
Forvamir, eða öðru nafni fyrir-
byggjandi aðgerðir, virðast vera að
komast í tísku, að minnsta kosti í
orði kveðnu. Pegar rætt er um for-
vamir á sviði heilbrigðismála vill
stundum gleymast að til er skýrt og
fagurt orð sem oft á betur við -
heilsuvernd. Svipuðu máli gegnir
um orðið slysavamir sem gleymist
oft í umræðum um svonefndar
forvarnir gegn slysum á sjó og
landi. í þessu sambandi er rétt að
benda á muninn á orðunum vernd
og vöm eða varnir. Við verndum
heilsuna og hjartað, en beitum
vörn gegn berklum og slysum. I
forystugrein dagblaðs í vor var
þessum hugtökum ruglað saman
og rætt um „fyrirbyggjandi aðgerð-
ir í heilsuvömum."
Sú spuming vaknar hvort fé til
heilbrigðismála er skipt rétt. Af
margra milljarða útgjöldum til heil-
brigðismála á þessu ári er litlum
hluta varið til heilsuverndar.
Ónæmisaðgerðir, mæðraskoðun
og ýmsir fleiri þættir heilsuverndar
hafa unnið sér sess í heilbrigðis-
þjónustunni, en aðrir þættir, eins
og heilbrigðisfræðsla fyrir almenn-
ing, eiga erfiðara uppdráttar. Þó
orkar ekki tvímælis að tóbaksvamir
hafa skilað verulegum árangri, en
betur má ef duga skal. Fjárveiting
ríkisins til þeirra mála jafngildir
kostnaði við aðeins eitt sjúkrarúm
af þeim þremur til fjómm þúsund-
um sjúkrarúma sem hér eru. I bar-
áttunni við eyðni virðist almenn-
ingsfræðsla einnig vera arðbær
aðgerð.
Dregið hefur úr reykingum full-
orðins fólks, a.m.k. síðan 1968,
samkvæmt rannsóknum Hjarta-
vemdar. Kannanir Hagvangs fyrir
Tóbaksvarnanefnd sýna verulegan
samdrátt í reykingum frá 1985 til
1986, eftir að ný tóbaksvarnalög
fóm að hafa áhrif. Árið 1985 reyktu
43,2% karla og 38,0% kvenna, en
1986 reyktu 37,2% karla og 35,2%
kvenna (miðað er við daglegar
reykingar 18-69 ára). Kannanir
borgarlæknisins í Reykjavík á
reykingavenjum 9-16 ára nem-
enda sýna að dregið hefur verulega
úr reykingum í þeim aldurshópum
síðan 1974. Loks má nefna kannan-
ir sem landlæknisembættið hefur
gert í framhaldsskólum sem sýna
samdrátt í reykingum í þeim ald-
urshópum einnig. Sé tekið mið af
þróun síðustu ára má gera ráð fyrir
að einungis 10—20% fullorðinna ís-
lendinga muni reykja daglega um
næstu aldamót og að reykingar
ungs fólks verði að mestu leyti úr
sögunni, miðað við að ekki verði
dregið úr fjárveitingum.
Alþjóða heilbrigðismálastofnun-
in tileinkar þetta ár forvörnum
undir kjörorðinu „Heilbrigt líf —
hagur allra." Forsvarsmenn þeirrar
stofnunar hafa bent á að hvert um
sig getum við lagt okkur fram til
þess að ná árangri í heilsuvemd
með því að þjálfa líkamann, neyta
hollrar fæðu og finna til ábyrgðar
þegar ávana- og fíkniefni eiga í
hlut. Þetta er þörf áminning. Við
getum ekki eingöngu ætlast til þess
að opinberir aðilar bæti heilsu okk-
ar heldur verðum við, hvert og eitt,
að gera allt sem í okkar valdi
stendur.
Þegar stjómvöld gera ráðstafan-
ir, m.a í efnahagsmálum, gleymist
oft að líta á málin í samhengi. Eitt
dæmi um það er ákvörðun tóbaks-
verðs, sem tekin er til af uppfylla
áætlun í fjárlögum, en ekki með
hliðsjón af mikilvægi verðstýringar
til að draga úr reykingum. Annað
dæmi er meiri skattlagning á hollar
vörur en óhollar. í þessu sambandi
ber að fagna ákvörðun ríkisstjóm-
arinnar um að láta gera svonefnda
landsáætlun í forvörnum, þar sem
ætlunin er að yfirvöld heilbrigðis-
mála hafi samvinnu við yfirvöld
fjármála og annarra mála um að-
gerðir. Þannig hlýtur að nást betri
árangur.
Jónas Ragnarsson,
ritstjóri.
4 HEILBRIGÐISMÁL 3/1986