Heilbrigðismál - 01.09.1986, Blaðsíða 16

LANDSPlTALINN / Helgi Kristb|arnarson
útumar og getur sá svefn orðið
djúpur og kallast þá deltasvefn.
Þetta svefnstig er talið vera það stig
sem er mest endurnærandi fyrir
líkamann og meðan á því stendur
eykst framleiðsla á vaxtarhormóni.
Eftir þennan 90 mínútna svefn
tekur við draumsvefn, sem oft
stendur í 10 mínútur eða lengur og
síðan tekur við draumlaus svefn
aftur í aðrar 90 mínútur. Hjá þeim
sem þjást af kæfisvefni er svefninn
öðruvísi, fólk sefur draumlaust og
nær aðeins að sofna mjög létt áður
en það vaknar aftur. Þannig nýtur
það ekki hins endurnærandi þáttar
deltasvefnsins og nær yfirleitt ekki
að sofna draumsvefni. Þetta fólk
vaknar því örþreytt að morgni og
er syfjað meira og minna allan dag-
inn. Minnkað súrefni í blóði leiðir
af sér aukna hættu á ýmsum sjúk-
dómum, svo sem hjartsláttar-
óreglu, hækkuðum blóðþrýstingi
og hugsanlega öðrum sjúkdómum.
Þótt böm hrjóti stundum er sjald-
gæft að um kæfisvefn sé að ræða.
Þó er það þekkt hjá börnum sem
hafa stóra nefkirtla og hálskirtla.
Þessi böm geta fengið öll helstu
einkenni kæfisvefns, og þar sem
hroturnar hindra að bömin komist
í hinn djúpa deltasvefn, þá dregur
þetta úr framleiðslu vaxtarhormóns
og bömin hætta að þrífast og
stækka.
Flestir sem hrjóta hafa einhverja
hugmynd um að svo sé. Þeir hafa
oftast heyrt á það minnst af ein-
hverjum sem hefur sofið í sama
herbergi. Það sem er mikilvægast í
greiningu á kæfisvefni er hvort
öndun stöðvast langtímum saman.
Annað er að þessir sjúklingar berj-
ast oft um í svefni og kuðla rúmföt-
in mikið og vakna oft sveittir og
mjög þreyttir að morgni. Ein
ástæða þess að kæfisvefnssjúkl-
ingar leita til Iæknis er sú að þeir
eru stöðugt þreyttir og syfjaðir á
daginn, sofna í bíóum og Ieik-
húsum, fyrir framan sjóvarpið og
jafnvel undir stýri. Er talið að slysa-
tíðni sé mun meiri hjá þessu fólki
en öðm. Stundum er hækkun á
blóðþrýstingi eða hjartsláttartmfl-
un það fyrsta sem leiðir lækninn á
sporið að um kæfisvefn kunni að
vera að ræða.
Til að hægt sé að rannsaka kæfi-
svefn til hlítar þarf sérstaka svefn-
rannsóknarstofu, þar sem hægt er
að fylgjast með heilariti og öndun
samtímis. Slík rannsóknastofa er
ekki hér á landi enn sem komið er
og verður því að notast við ná-
kvæma líkamsskoðun og sérstak-
lega skoðun á munnholi og nefi.
Með sérstakri röntgenmyndatöku
er hægt að sjá afstöðu góms og
öndunarvegs. Hægt er að mæla
súrefni í blóði, annað hvort með
því að hafa litla slöngu í æð og
draga blóð með vissu millibili alla
nóttina eða, það sem einfaldara er,
með því að setja á eyrnasnepilinn
litla klemmu sem inniheldur ljós-
mæli, sem greinir lit á blóði og gef-
ur þannig upplýsingar um súrefn-
ismagn. Loks eru til litlar tölvur,
sem hægt er að tengja við bönd
sem strengd eru um kvið og
brjóstkassa sjúklinga og greina
hreyfingu og rúmmálsbreytingu
brjóstkassans og segja til um hvort
öndunarvegir séu lokaðir. Allt eru
þetta dýrar og erfiðar rannsóknir,
en geta verið mjög mikilvægar fyrir
líf og heilsu.
Þegar hrotur leiða ekki til kæfi-
svefns er sjaldnast ástæða til mik-
illa aðgerða. Þó er stundum hægt
að gera litlar skurðaðgerðir á nefi,
sem draga úr hávaða við hrotur og
létta sambýlisfólki hrjótandans
lífið. Þegar um kæfisvefn er að
ræða er stundum þörf á mun yfir-
gripsmeiri skurðaðgerðum. Gamalt
húsráð fyrir þá sem hrjóta er að
festa harðan hlut á bakið, þannig
að þeir liggi ávallt á hliðinni og
byggist það á að fólk telur hrotur
stafa af því að sá sem hrýtur liggi á
bakinu. Þetta er ekki alls kostar
rétt, þar sem í Ijós kemur að hrotur
geta komið fram í öllum stellingum
sofandi manns. Oftast er gagns-
laust að vekja fólk og segja því að
snúa sér á hliðina. Að vísu hætta
menn að hrjóta þegar þeir eru vakt-
ir, en það stafar af því að vöðva-
spenna hefur aukist í líkamanum
Eðlileg öndun. Þetta öndunarlínurit
sýnir reglulega öndun hjá heilbrigðum
manni.
i
16 HEILBRIGÐISMÁL 3/1986