Heilbrigðismál - 01.09.1986, Blaðsíða 34

Orð fyrir AIDS
Um engan sjúkdóm hefur meira
verið fjallað síðustu misserin en
þann sjúkdóm sem á ensku ber
skammstöfunina AIDS (Acquired
Immune Deficiency Syndrome). í
fyrra var stungið upp á nokkrum
íslenskum nöfnum á þennan sjúk-
dóm, en ekkert þeirra hefur enn
útrýmt enska heitinu.
í grein í Morgunblaðinu 10. októ-
ber 1986 skrifar Helgi Hálfdanar-
son, þýðandi og fyrrverandi lyfsali,
um nauðsyn þess að sameinast um
eina þýðingu á AIDS. Hann segir:
„Orðin ónæmisbæklun og ónæmistær-
ing segja trúlega best til um eðli
veikinnar ... en þau hafa bæði
þann galla að vera óþyrmilega sam-
sett ... Hins vegar er alnæmi mjög
svo Iipurt ... en mun þykja óþarf-
lega skelfilegt." Sjálfur segist Helgi
hafa stungið upp á orðinu næming
„... en þetta orð fékk víst hvergi
hljómgrunn".
Erlent
• Mörk mannsævinnar? Japanski
öldungurinn Shigechiyo Izumi lést
í febrúar. Hann fæddist 29. júní
1865 og hélt því upp á 120 ára af-
mæli sitt í fyrra. Hann er eini mað-
urinn sem sannanlega hefur lifað
svo lengi. Haft var eftir honum að
besta ráðið til að ná háum aldri
væri að taka lífinu létt og fela allt á
vald Guði, sólinni og Búddha.
(Time 3. mars 1986. Heimsmetabók
Guinnes 1985.)
• Tóbakið dýrkeypt. Bandaríkjaþing
hefur látið reikna út kostnað þann
sem hlýst af sjúkdómum og fram-
leiðslutapi vegna reykinga, og var
niðurstöðutalan 2600 milljarðar
króna á ári eða um 80 krónur fyrir
hvem sígarettupakka sem reyktur
er. (Smoking or health update, vor-
ið 1986.)
• Austrið og vestrið sammála. Banda-
rískir og sovéskir læknar, sem
skiptust á skoðunum með aðstoð
gervihnattar, voru sammála um að
forvarnir væru besta leiðin til að
Þá ræðir hann um orðið eyðni,
sem Páll Bergþórsson Iagði til í
blaðagrein vorið 1985. Helgi segir
að yfirburðir þessa orðs séu ótví-
ræðir. „Pað er ósamsett, aðeins tvö
atkvæði, og hóflega áleitið um
merkingu." Síðar segir Helgi: „Enn
er þess að geta að hljóðlíking orðs-
ins eyðni við aids mun ýmsum
þykja nokkur kostur ... En þó að
kostir orðsins eyðni umfram sam-
heiti þess virðist augljósir hef ég
ekki orðið þess var að læknastéttin
draga úr hjarta- og æðasjúkdóm-
um, og ennfremur að oft væri erfitt
að breyta venjum fólks. Sovétmenn
hafa bannað reykingar á opinber-
um stöðum og hækkað tóbaksverð
verulega, blóðþrýstingur er mæld-
ur í hvert sinn sem sjúklingur Ieitar
læknis og 10—12 ára böm fá
fræðslu um heilnæmar neysluvenj-
ur. (American Medical News, 17.
jan. 1986.)
• Fæðingar utan hjónabands. Græn-
lendingar eiga Norðurlandamet að
því er varðar óskilgetin börn. Um
68% barna sem fæddust þar árið
1984 voru óskilgetin, næst kom ís-
taki því fegins hendi ... sumir
halda fast við ónæmistæringu, aðr-
ir nota alnæmi og enn aðrir tala um
aids."
Þetta var borið undir nokkra
lækna.
Ólafur Ólafsson landlæknir sagð-
ist telja eyðni nokkuð gott orð og
vel kæmi til greina að nota það í
fræðsluritum landlæknisembættis-
ins.
Haraldur Briem smitsjúkdóma-
læknir sagði að eyðni væri það orð
sem hann teldi að ætti eftir að
verða notað um sjúkdóminn, þetta
væri ágætis orð.
Helgi Valdimarsson prófessor
taldi orðið eyðni vera góða mála-
miðlun, það væri stutt og lýsandi
og ekki eins villandi og alnæmi.
Hann sagðist sjálfur vera farinn að
nota orðið eyðni í stað ónæmistær-
ingar, sem hann er höfundur að.
~Jr-
land með 47%, síðan Álandseyjar
45%, Svíþjóð 45%, Danmörk 42%,
Færeyjar 34%, Noregur 21% og
síðast Finnland en þar voru 15%
nýfæddra barna fædd utan hjóna-
bands. Á íslandi, og sennilega
víðar, er algengt að fyrsta barn fæð-
ist áður en foreldrar ganga í hjóna-
band og einnig að fólk búi í óvígðri
sambúð. Petta hækkar hlutfall
óskilgetinna bama. (Yearbook of
Nordic Statistics 1985.)
• Arðbær aðgerð. Fimm ámm eftir
að Edward Jenner fann upp mót-
efni við bólusótt, árið 1796, spáði
hann því að hægt yrði að útrýma
sjúkdómnum. Sú spá rættist þó
ekki fyrr en árið 1977, eftir samstillt
átak undir stjórn Alþjóða heilbrigð-
ismálastofnunarinnar. Það átak
kostaði samtals 8 milljarða króna á
þrettán árum. Reiknað hefur verið
út að árlegur sparnaður vegna
þessarar aðgerðar nemi 40
milljörðum króna. (World Health,
maí 1986).
34 HEILBRIGÐISMÁL 3/1986