Heilbrigðismál - 01.12.1986, Blaðsíða 4

Fjölbreytni
°g
hófsemi
Síðustu áratugi hafa orðið miklar
breytingar á fæði á Vesturlöndum.
Hér á landi sem annars staðar hef-
ur framboð matvæla stóraukist og
fjárráð til matarkaupa rýmkast. A
sama tíma hefur orðið bylting í
vinnslu og geymslu matvæla. Allt
er þetta til bóta. Á hinn bóginn
hafa kröfur aukist um hraðvirkari
matargerð, og vaxandi fjöldi fólks
borðar á vinnustað. Petta slævir
vitund fólks fyrir því hvemig fæðið
er samsett og ýtir sennilega undir
hirðuleysi um eigin neyslu. Veiga-
mest er þó sú staðreynd að æ færri
störf krefjast mikillar orku, og í
daglegu lífi margra eru litlar kröfur
gerðar til hreyfingar. Þetta hefur
leitt til ofeldis, sem er orsök offitu
og eykur hættu á háþrýstingi,
hjartaáföllum, sykursýki o. fl. Nú-
tímarhaðurinn þarf því að tak-
marka neyslu sína verulega, en það
getur verið erfitt mitt í ofgnótt
fæðuframboðs og hömlulausra
matarauglýsinga. Takist honum að
takmarka neysluna við orkuþörf
eru hins vegar líkur á að fæðið
verði illa samsett og bætiefnarýrt,
því að á markaðnum er fjöldi mat-
væla er veita orku, en litla aðra
næringu.
Mörkuð hefur verið opinber
manneldisstefna í nokkrum lönd-
um, svo sem Noregi, Danmörku og
í Bandaríkjunum. Nýlega hefur
Manneldisráð kynnt tillögur sínar
að manneldismarkmiðum fyrir ís-
lendinga. Undirrituð starfaði í
nefnd sem ræddi um heilbrigðis-
mál, í tengslum við framtíðarnefnd
forsætisráðuneytisins, og þar var
einnig fjallað um stefnu varðandi
manneldi og matvæli.
Manneldismarkmið okkar eiga
að vera fólgin í að skapa fæðuvenj-
ur meðal þjóðarinnar er koma í veg
fýrir sjúkdóma, bæta næringar-
ástand og auka almenna hreysti.
Manneldisstefna er sú leið sem far-
in er að þessum markmiðum. Hún
kann að miðast fyrst og fremst við
ráðleggingar um hollt mataræði.
Æskilegt er þó að hún sé yfir-
gripsmeiri til að treysta árangurinn
og best er að hún styðjist við mat-
vælastefnu, sem tekur til fram-
leiðslu og verðstýringar matvæla,
og verður að hvetja til hollra fæðu-
venja.
Fræða þarf um manneldi á öllum
stigum skólakerfisins. Aukin þekk-
ing í almennri næringarfræði, mat-
reiðslu og heilsufræði tryggir betur
en flest annað að fólk byggi fæðu-
val sitt á þekkingu og er skilyrði
þess að fólk geti borið ábyrgð á
eigin heilsu. Pekkingin tryggir líka
öðru fremur að auglýsingaskrum
og öfgahópar hafi ekki of mikil
áhrif á fæðuvenjur fólks.
Tryggja þarf að samsett matvæli
og viðkvæmar neysluvörur séu
merktar með tilliti til hráefna,
aukefna og geymsluþols. Æskilegt
er einnig að sem flestar mikilvægar
neysluvörur séu merktar næringar-
efnum þeirra.
Aukna áherslu þarf að leggja á
vinnslueftirlit í matvælafyrirtækj-
um.
Ráðleggingar til almennings
þurfa að vera skýrar, án ofstækis
og miðaðar við þarfir heilbrigðs
fólks. Fjölbreytni í fæðuvali og hóf-
semi í neyslu eiga að vera lykil-
atriði. Tengdar þessum ráðlegg-
ingum þurfa að vera hvatningar
um líkamsrækt og hreyfingu. Sér-
staklega þarf að sinna ráðlegg-
ingum um mataræði bama og ungl-
inga með tilliti til tannvemdar.
Koma þarf á stilu ávaxta, brauðs,
mjólkur og ávaxtasafa í skólum og
skipuleggja þannig að neysla þeirra
verði fastur þáttur í daglegu lífi
ungs fólks.
Fylgjast þarf með breytingum
sem verða á fæðuneyslu og endur-
skoða stefnuna ef þörf krefur.
Matvælastefna er mikilvægt póli-
tískt mál hjá matvælaframleiðslu-
þjóð, en skilyrði þess að manneld-
isstefna verði virk er að stýring
framleiðslu og verðs á matvælum
styðji hana. Þannig ætti frekar að
niðurgreiða magrar mjólkurafurðir
en feitar og tolla frekar sykur en
grænmeti, svo fátt eitt sé nefnt.
Brýnt er að auka frelsi í innflutningi
grænmetis, afnema tolla á þessum
hollu vömm og auka innlenda
grænmetisframleiðslu.
Alda Möller,
ma tvælafræðingur.
4 HEILBRIGÐISMÁL 4/1986