Heilbrigðismál - 01.12.1986, Blaðsíða 22

HEILBRIGÐISMÁL / Jónas Ragnarsson
Sætt án sykurs
Grein eftir Jón Gistason
Þau sætuefni sem hvað lengst
hafa verið notuð í stað sykurs í
matvælum hér á landi eru gervi-
sætuefnin sakkarín og sýklamat
auk sykuralkóhóla eins og sorbi-
tóls. Hin síðari ár hafa hins vegar
komið til sögunnar ný sætuefni og
er eitt af þeim gervisætuefnið as-
partam (Nutra Sweet) sem leyfð
var notkun á hér á landi árið 1984.
Vegna hinnar öru þróunar sem nú
er á þessu sviði má gera ráð fyrir að
á næstu árum verði leyfð notkun á
enn fleiri sætuefnum og má þar
sem dæmi nefna gervisætuefnið
asesúlfam-K sem nú hefur verið
leyft í nokkrum löndum.
Til skýringar skal þess getið að
með sykri er í þessari grein fyrst og
fremst átt við ein- og tvísykrur, svo
sem þrúgusykur (glúkósu), ávaxta-
sykur (frúktósu) og strásykur
(súkrósu), en efni þessi eru notuð
sem hráefni við framleiðslu neyslu-
vara. Sykrur koma fyrir í náttúr-
unni og má nefna að strásykur er
unninn úr sykurrófum og sykur-
reyr. Sykuralkóhólar og gervisætu-
efni teljast hins vegar ekki til hrá-
efna heldur aukefna, og um notk-
un þeirra hafa verið settar ákveðn-
ar reglur sem matvælaframleiðend-
ur eiga að fylgja. Með aukefnum er
átt við efni sem aukið er í matvæli
til að hafa áhrif á geymsluþol, lit,
lykt, bragð eða aðra eiginleika
vörunnar.
Gervisætuefni finnast ekki í nátt-
úrunni, en efni þessi eru framleidd
til notkunar í matvælaiðnaði þar
sem þau hafa mikinn sætustyrk og
gefa ekki orku í neysluvörum.
Gervisætuefni valda heldur ekki
tannskemmdum. Flestir sykuralkó-
hólar finnast í náttúrunni, en í svo
litlu magni að ekki svarar kostnaði
að vinna þá úr ávöxtum, berjum,
trjám eða plöntum sem innihalda
þessi efni. Pess í stað eru sykur-
alkóhólar framleiddir úr sykrum og
má sem dæmi nefna að sorbitól er
unnið úr þrúgusykri og mannitól
úr ávaxtasykri. Sykuralkóhólar
hafa lítinn sætustyrk, gefa jafn
mikla orku og sykur, en hafa hins
vegar ekki sömu áhrif og sykur á
tannheilsu.
Sætuefnum er oft skipt í flokka
eftir því hvort þau gefa orku eða
ekki, en þeim má einnig skipta í
flokka eftir sætustyrk, uppruna eða
efnafræðilegri samsetningu. í þess-
ari grein er sætuefnum skipt í þrjá
flokka, þ.e. gervisætuefni, sykur-
/ þessari grein er fjallað um þau mörgu
efni sem notuð eru í stað sykurs til að
sæta neysluvörur.
alkóhóla og sætuefni sem unnin
eru úr plöntum (sjá meðfylgjandi
töflu á bls. 27).
Sætuefni fyrr og nú
í Evrópu voru sætuefni fyrst not-
uð að einhverju marki á tímum
heimsstyrjaldanna þegar skortur
var á sykri. Síðar var hafin fram-
leiðsla um allan heim á ýmsum teg-
undum af svo kölluðum „dietvör-
um" sem fyrst og fremst voru ætl-
aðar sykursjúkum, en á síðustu
árum hefur neysla þessara vöruteg-
unda aukist verulega meðal al-
mennings vegna umræðu um syk-
ur og áhrif hans á heilbrigði.
Þar sem sykur gefur orku (4 kkal/
22 HEILBRIGÐISMÁL 4/1986