Heilbrigðismál - 01.12.1986, Blaðsíða 25
HEJLBRICÐJSMÁL / JóJiannes Long
aukna hættu á blöðrukrabba í þvag-
færum hjá flestum þjóðfélagshóp-
um vegna notkunar sætuefna. Ekki
er þó talið mögulegt að útiloka að
um einhverja aukningu á krabba-
meinshættu geti verið að ræða t.d.
hjá þeim sem neyta sætuefna í
miklu magni. Ofangreind skýrsla
var unnin að frumkvæði bandarísku
matvælastofnunarinnar (FDA, Food
and Drug Administration) og eru
niðurstöður hennar nú til frekari at-
hugunar hjá stofnuninni. Pess má
geta að sérfræðinefnd FDA varðandi
mat á krabbameinsáhrifum (Cancer
Assessment Committee) komst að
þeirri niðurstöðu árið 1984 að rann-
sóknir á sýklamati bentu ekki til þess
að efnið hefði krabbameinsvaldandi
áhrif eða gæti virkað sem krabba-
meinshvati.
Hér á landi hefur sýklamat mest
verið notað sem borðsætuefni (t.d.
sætuefnatöflur og strásæta) og sem
sætuefni í gosdrykki sem ætlaðir
eru sykursjúkum. Algengt er að í
borðsætuefni sé notuð blanda af
sakkaríni og sýklamati, en óheimilt
er að blanda þessum tveim efnum
saman í gosdrykkjum og hefur
cyklamat því lengi vel verið notað
eitt sér til að sæta ákveðnar tegund-
ir gosdrykkja. Á þessu varð þó
breyting á síðastliðnu ári þegar
leyft var að blanda saman sætuefn-
unum sýklamat og aspartam í til-
teknar tegundir gosdrykkja og
svaladrykkja.
Fleiri en ein ástæða er fyrir því að
framleiðendur óska eftir heimild til
blöndunar sýklamats og annarra
sætuefna í neysluvörum og að slík
blöndun er heimiluð af heilbrigðis-
yfirvöldum.
— Ef sýklamat er notað með öðrum
sætuefnum koma fram samverk-
andi áhrif þannig að sætustyrkur
efnisins er meiri en sé það notað
eitt sér.
— Ymsir framleiðendur telja að
blöndun sætuefna gefi best bragð í
framleiðsluvörum þeirra.
— Sýklamat getur komið í veg fyrir
beiskt bragð sakkaríns séu efnin
notuð saman.
— Hætta á að neysla sætuefna
hvers fyrir sig verði meiri en mark-
gildi (ADI-gildi) þeirra segir til um,
er minni ef þau eru notuð í blöndu
en ef þau eru notuð ein sér.
Aspartam
Sætueiginleikar aspartams, sem
selt er undir vöruheitinu Nutra
Sweet, voru uppgötvaðir fyrir
hreina tilviljun í lok ársins 1965 af
James M. Schlatter starfsmanni
bandaríska fyrirtækisins G. D. Se-
arle & Co. Arið 1974 veitti banda-
ríska matvælastofnunin heimild til
notkunar aspartams sem borðsætu-
efni og sem sætuefni í tilteknar teg-
undir neysluvara. Ekkert varð þó af
notkun sætuefnisins í framhaldi af
leyfi FDA þar sem borin voru fram
mótmæli þess eðlis að ekki væri
fullkannað hvort neysla þess gæti
verið skaðleg. Það var því ekki fyrr
en eftir margra ára rannsóknir, eða
árið 1981, að ofangreint leyfi var
endanlega veitt af hálfu FDA og
árið 1983 var síðan veitt leyfi til að
nota aspartam í gosdrykki. Miklar
kröfur voru gerðar bæði af hálfu
heilbrigðisyfirvalda og neytenda-
hópa í Bandaríkjunum varðandi
rannsóknir á eituráhrifum aspart-
ams á því tímabili sem leið frá því
efnið var fyrst leyft árið 1974 og þar
til það kom á markað árið 1981, og
má fullyrða að fá aukefni hafi verið
jafn vel rannsökuð áður en þau
voru viðurkennd til notkunar.
Aspartam er metýlestri og er að
hluta byggt úr amínósýrunum fen-
ýlalanín og asparagínsýru. Þrátt
fyrir að þessar amínósýrur séu
hluti margra próteina (eggjahvítu-
efna) í fæði okkar komu fram kenn-
ingar um að notkun aspartams gæti
leitt til aukningar á þessum sýrum í
blóði með þeim hugsanlegu afleið-
ingum að fram kæmu heila-
skemmdir eða truflanir á taugaboð-
um, en það gæti leitt til breytinga á
hegðun eða skapgerð. Má í þessu
sambandi geta þess að rætt hefur
verið um að mikil neysla aspartams
Neysla gervisætuefna hefur aukist mik-
iö síðustu ár. Meðal annars eru sykur-
skertir svaladrykkir orðnir mjög
vinsælir.
HEILBRIGÐISMÁL 4/1986 25