Heilbrigðismál - 01.09.1998, Side 24

Unnt er að framleiða áhugaverðar
jurtaveigar sem notandinn getur síðan
blandað saman að eigin vild
í íslenskum lækningajurtum eru efni
sem geta haft áhrif á ónæmiskerfið og
heft vöxt á frumum og jafnvel veirum
á æskilega eiginleika efna í baráttunni við veirur. Þess-
ar mælingar sýndu einnig að þetta hlutfall er um ellefu
hjá lyfi því sem nú er á markaði gegn veirunni. Þessi
sýni okkar eða efni úr hvönninni voru því mun virkari
gegn veirunni en lyfið. Onnur sýni sýndu ýmist lítil
sem engin áhrif á veirur, eða höfðu meiri áhrif á frum-
ur en heppilegt þykir.
4. Leit að virkum efnum í lífríki sjávar.
Hans Tómas Björnsson læknanemi kannaði eldri
heimildir um tilraunir manna til að lækna sjálfa sig
með ýmsum sjávarlífverum og leitaði meðal annars
fanga í ritinu íslenskum sjávarháttum eftir Lúðvík
Kristjánsson. Þar er getið um göngu á marglyttum til
að lækna fótaverk, marflóaát og neyslu fjörugrasa. Eft-
irtaldar tegundir voru rannsakaðar: Bertálkni, brenni-
hvelja, egghylki beitukóngs, hrúðurkarlar, krossfiskur,
marflær og svampur. Virk efni fundust einkum í kross-
fiski, svampi og bertálkna, sem er kuðungslaus sæsnig-
ill. Þessar athuganir eru á frumstigi.
5. Sameindabygging og líffræðileg virkni.
Rannsóknir eru hafnar á því hvort og þá hvernig
samband kunni að vera milli uppbyggingar sameinda
af flokki kúmarínefna,
sem finnast einkum í
hvönn, og líffræðilegrar
virkni þeirra. Hér er eink-
um um að ræða sex efni
sem hafa sömu grunn-
gerð en tiltölulega fáa
tengiefnahópa staðsetta á
ólíkum stöðum í sam-
eindinni. Virkni þessara
efna er mismunandi en
ekki er vit að hvaða þýð-
ingu hver hópur hefur
eða staðsetning hans í
sameindinni. Slík þekking
skiptir máli ef menn vilja
smíða sameindir með
æskilegri og meiri líf-
fræðilega virkni.
6. Vöruþróun.
Jurtaveigar eða tinktúr-
ur eru framleiddar með
því að draga efnin úr
plöntum eða plöntuhlut-
um með alkóhóllausn.
Þær eru, ásamt vatns-
seyði og tei, mikilvægasta
gerð hefðbundinna lækningajurtaafurða. Framleiðsla
jurtaveiga og markaðssetning er mikil erlendis, til
dæmis er fyrirtækið General Nutrition Center (GNC)
að markaðssetja slíkar jurtaveigar í Bandaríkjunum og
Evrópu. Við höfum búið til um fjörutíu slíkar jurta-
veigar úr íslenskum lækningajurtum eða plöntuhlutum
og höfum mælt líffræðilega virkni í mörgum þeirra.
Samsetning efna úr sama hráefni getur verið ólík eftir
framleiðsluaðferð. Unnt er að framleiða áhugaverðar
jurtaveigar sem notandinn getur síðan blandað saman
að eigin vild.
Ýmis líffræðilega virk efni
íslenskar lækningajurtir hafa ýmis áhugaverð líf-
fræðilega virk efni, svo sem fjölsykrur er virka á
ónæmiskerfið, frumudrepandi (cytotoxisk) efni og efni
sem hindra veirusýkingu í frumurækt. Hafa ber í huga
að jurtir geta haft efni sem geta virkað sem eitur. Slík
efni eru einkum þekkt í jurtum af suðlægari slóð-
um.
Niðurstöður rannsóknanna sýna að lækningajurtir á ís-
landi hafa ýmiss konar líffræðilega virk efni sem geta haft
áltrif á ónæmiskerfið og heft
vöxt á ört vaxandi frumum
og jafnvel veirum.
Tilvitnun:
1. J. Haag, M. Gould:
Mammary carcinoma regr-
ession induced by perillyl al-
cohol, a hydroxylated analog
of limonene. Cancer Chemo-
therapy & Pharmacology;
1994, 34(6): 477-483.
Sigmundur Guðbjarna-
son er prófessor við Raun-
vísindadeild Háskóla íslands
og fyrrverandi rektor Há-
skólans. Sigmundur hefur
áður skrifað í tímaritið Heil-
brigðismál, 2. tölublað 1984,
um breytingar í hjartavöðva
við kransæðasjúkdóm og
myndun hjartadreps.
Steinþór Sigurðsson er
sérfræðingur á Raunvís-
indastofnun Háskóla ís-
lands.
24 HEILBRIGÐISMÁL 3/1998