Fríu Føroyar - 27.07.1942, Side 1

ff
ÓLAVSØKAN
1942
Aftur er ár runnið. CMavsøkudagur er í ovurmorgin, og
P"øro\'ingar hittast her í Havn nakrai hátiðardagar sum teir
hava gjørt í árhundraðir. Ein framum vøkux hátíð hevur
Olavsøkan altíð verið, og vónandi fara Føroyingar at halda
Ólavsøku í ár í frið og øllum g'óðum, hóast mangt hóttandi
er nú á døgum.
I ár verður umframt liitt vanliga Olavsøkustarv ein
minningartíð uni okkara merkismanti Nólsoyar Páll. Vit fara nú
aflur al minnast hansara starv fyri føðijandinum og royna at
taka upp aftur tað. arbeiði, sum tedrar okkara og vit fyri 33
árum síðani tóku okkum saman um, at savna inn pening til
ein minnisvarðá. Innbjóðing var tá send til allar Føroyingar
soljóðandi:
»Vit Føroyingar hava altíð verið eitt fáment fóik. Lanđið
vit búgva í, hevur so lítið øki, at ikki er vón til, at vit skulu
hava verið mannsterkir; men tó vit hava verið so fáir í tali,
hava Føroyar kortini fostrað nakrar tiltiknar merkismenn, sum
vit kunnu minnast við æru og sum vit kunnu gleða okkum
yvir og erpa okkum av, at teir vóru av sama berginum brotnir,
sum vit eru.
' Ein hin ýtarsti av okkara merkismonnum var NÓLSOY/VR
PÁLL. Abbi h ansara var slektaður innan av Skála, liann æt
Jógvan og var sonur Skála Pál. Hesin sami Jógvan giftist til
Nólsoyar, elsti sonur Jógvans æt Páll. Páll hesin átti sjey synir,
og fjórði elsti sonurin var Nólsoyar Páll, sum føddur var í
árinum 1766. Nólsoyar Páll gekk burtur á siglingsferð í 1808,
tá ið Danmark var í kríggj við Ángland, og var soleiðis ikki
eldri enn 42 ár, tá ið hann doyði.
I hesum bjóðisbrævi er ikki plássið til at reikna upp alt
tað nógva, hann avrikaði, ta stuttu tið, hann var á lívi. Her
skulu tí einans framførast nøkur fá orð um, hvat maður hann
var og hvat ið hann vildi.
Á Nólsoyar Pálls døgum vóru P'øroyingar í fleiri lutum
eitt fólk, sum var heft við tvingandi bondum. Tað var t. d.
yvirhøvur forboðið fólki at fara til útlondini, og tað var for-
boðið, og strangar bøtur lagdar á, at handla við nakran annan
enn tann konguliga handilin. Eingin var lærdómurin, tí latín-
skúliri í Havn var tá komin á fallandi fót.
Nólsoyar Páil, sum av natúrini var ein frálika vitugur
maður, hevði á sínum ro áta ferðum i útlondum bitið merki
í mangt og ivaleyst verið sterkt hugtikin av tí frísinnistreym,
sum um tað bilið fløddi út yvir øll mentaði lond. Tá ið hann
kom heim aftur og reiðiliga fór at ansa eftir, hvussu syrgiliga
landsmenn sínir vóru havdir í bondum, tá vaknaði hjá honum
ein brennandi htigur eftir at loysa teir sterku knútar og gera
viðurskiftini livuligari hjá fólkinum. Vegurin, hann vildi ganga,
var tann, at menna teir til sjálvar at taka róður í hond.
Sjálvir skuldu teir sigla síni skip, hvar teir vildu, og sjálvir
skuldu teir eiga síri handil.
Hann gekk sjálvur á odda; Bygdi sær skip, silgdi út við
tí og tók Føroyingar við sær at venja til skipsmenn; hann
handlaði við varum, sum ikki tann konguligi handil hevði
einarætt til, og hann fekk avgerðir í lag við krónprinsin
(Fríðrik 6ta) fríheitini í P'øroyum til frama. Væl evdnaðist
honum fyritøkurnar, tó at handilsdirektiónin við øllum sinum
brøgdum royndi at forða hansara verki.
I krígsárunum, meðan Førojdngar liðu hungur og svølt,
royndi hann av øllum alvi at bjarga teimum breyðið í munnin.
Tað var á eini slíkari neyðsendar ferð fyri landsmenn sínar,
at hann ikki bar boðini aftúr.
Tað skal víða leitast eftir einum slíkum vala manni, sum
Nólsoj'ar Páll var. Hann var ein dugandi bóndi — tað kongl.
danska landhússelskap hevði ætlað honum eina medalju fyri
dugandi bóndaskap, men hann doyði, áðrenn hann fekk hana —;
hann var bæði bátasmiður og skipasmiður, smíðaói sjálvur sítt
skip; hann var sjómaður hin besti, silgdi I mong ár sum
kapteinur frá Amerika og síðani hiðan ífrá; hann hevði ógvuliga
gott hegni til handil; hann gjørdi eitt bragd í lekjukynstri,
sum enn á đøgum millum vísmenn verður nevnt við miklari
æru, sum var, tá ið hann førdi pokuvágin (kokoppevaksinen)
til Føroyar ; hann dugdi fleiri tungumál og var sera væltalandi
á sínum eigna Føroyska máli; hann var av okkara allar bestu
ýrkjarum, soleiðis sum »Fuglakvaíði« hansara og tjákup á Mønc
og Fruntatátturin bera vitnisburð um; hann var av bestu
kvøðarum og hevði eitt fráskila vakurt og vælklingandi mál.
Hann dugdi eina yvirhonds rúgvu av kvæðum og hevði skrivað
tey upp, hvat nærum var ókent í teirri tíðini.
Tá ið ein maður sum Nólso\ ar Páll, við sínum góðu
evnum og sínum góða hegni, royndi at brúka sínar gávur til
at hjálpa landsmonnum sínum upp á føtur, so er iklci undur í,
um vit Føroyingar, hansara eftirkomarar, bera hansára navn
í virðisfullum minni.
»Men eyguni vilja eisini hava nakað«, sigir orðtakið, og
tað hevnr tí leingi ligið á Ijóði at reisa eitt sjónligt nrerki til
minnis um henda merkismann okkara.
Tað er helst ikki at ivast um, at nógvir eru teir P'øroy-
ingar, sum gjarna vilja taka undir við at fáa hetta verkið í
lag. Tað er sjálvvaldi, at tess fleiri perigar vit fóa skotið
samati, tess prýðiligari kann minnismerkið gerast, so helst skuldu
vit roynt at koma upp 1 einar 10,000 kr. Men um tað skuldi
verið minni, kann væl koma burtur úr; eina mest ræður um,
at^tað verður javnliga givið, at tað av røttum kann sigast, at
Føroyingar reistu Nólsoyar Páli hetta minni.c
»Fríu P'øroyar <- er etit av teimum bløðunum sum vil
taka móti peningum til minnisvarðan og siga lesarunum trá,
Inussu nógvan pening P'øroyingar nú senda inn til minnis-
varða Nólsoyar Pál’s.