Fríu Føroyar - 21.11.1942, Page 1

Finansmaður løgtingsins
spælir býtti Pætur.
Tá klókir menn einki vita sær uttan at spæla býttir og
á henda liátt ro)-na at koma sær undan, tá stendur vánaliga
til hjá teimuin og sak teirra.
Hvor skilamaður vil ásanna, at nakað var sanniliga trú-
ligt í framhaldi J. P. VVangs, tá hann rósti arbeiðsharra síntim,
harra P. M. Dam, í »Føroya Social-Dernokrati« stult síðani.
Hann er ágrýtin, og vit tørvar hoiium neyvan, so grundin er
ikki ógrundað hjá honum til at kunna gagna Føroyum, um
hann sjálvur roynir sum frægast. Men skal hann kunna gagna
væl Føroyum, so má hann fara frá Danmark, og tað kann
hann ikki; lað hevur hann lovað Amtmanninurn ikki at gera;
f)-rr skal hann spæla býtli Pætur, tá á stendur, enn at hann
skal lata Danaveldið kvinka ein tumma burtur frá harrarnegini
i og yvir Føroyum. Megi er peningur, og nú .Føroyar slitn-
aðu frá Danmark so nógv, at einki peningasamband millum
okkum her og teir har gjørdist møguligt, ja, tá tóku teir klókiu
seg saman um amtmannin og gjørdu hann so einaráðandi, at
Føroyar kundu gerast >et Ledemod under Danmarks Krone til
evig Tid* eins og gjørt varð við Noreg á sinni.
Men peningin fingu teir tá cisini vissaðan sær og Dan-
mark, hóast Týskurin liggur og herskar í Danmark. Teir seyljan
hava knosa so væl í hesum peningaspurningi, at fáur veit slfkt,
og kunnu teir saktans siga: >Løn okkara, fastløntu, er vissa
okkum á trr ggasta yeg, tí so leingi sum vit sláa manngarð um
amtmannin fáa vit altíð nóg nógv. 'Um prfsír* fara tipp, so
fáa vit meira pening tilsvarandi, tað ráða vit sjálvir fyri sarnan
við honum. Bein kunna vit fáa so við og við á einhvønn
góðan veg. Tað hevur altíð verið góður danskur socia) derno-
kratiskur siður, at verja urn oddamenninar við nógvum góðum,
feitum beinum. Vertin á hvussu so fjøldin hevur tað. Hana
fáa vit bara at h)'ggja teir vegir vit sjálvir vilja havir e\gu
fólksins at hyggja á. Tað ræður um, at løn slitmannsins verður
passandi lág, og skról okkara passandi hvøll um hesar Føroy-
ingar sum rfka seg upp í hesum tjðuin, sum tilbiðja gullkálvin.
Meðan tá fjøldin hyggur at teimum, gloymur hon okkum bein-
gnagarar.
Men hetta peningaliga var fmt klárað. Eilt stempul á
allar teir seðlar sum vóru í Føroyum hin 9. apríl 1940 og so
nakrar greinir í >Tingakrossi« og >Føroya SociabDemokrati«
til fólkið í Føroyúm um at nú ráddu Føroyingar í Føroynm,
nú var Føroya løgting vorið eitt lóggávuting, nú áttu Køroyar
egnu pengaseðlar. Arntmaðurin helt cina fríggjararøðu tá.til
Føro)'a fólk um helta vakra gamia >kulturíand« og til hetta
kæra góða »kulturfólk«, inntil tárur stóðu í øllum eyguin, og
hjørtur pipraðu í takksemi, 'meðan samstundis >bag Kulisserne«
svikaráð vórðu løgd móti hesutn góðtrúgvna fólki. Peninga-
spurningurin varð tá greiddur ,soleiðis, at Danmark og Dansk-
urin og hjálparar tess fáa grunnpeningin sum prentaður verður
til F'øroyingar, til ein sterlingspartnara, ineðan nú orrústan
herjar á., men samstundis er skipa so f) ri siga teir okkum :
»l*'ærøernes Oppebørselskontor foretager den nødvendige
Regnskabsføring og de nødvendige Kursforretninger og aflægger
aarligt Regnskab*.
Hetta roknskap kemur bara ikki fram til almenningin í
fullum og greiðum skili, og tá trongd kemur á og kravt verður
at fáa fram ávísing um alt peninga prentingirii og peninga-
handlinum viðvíkjandi svarar P. M. Dam :
slleldur Ziska tað er bara at prenta pengaseðlar og so
o) sa út?«.
Soleiðis roynur hann at sleppa sær og teimum undan
hesum nú alt meira átreingjandi peningaspurningum. Og verður
hann ált býttligari i aftursvarið sínuin: »So var gaman í at
prenta einar 80 milliardir, allan ávøksturin sum Ziska á sinni
roknaði út. at Danskurin hevði vunnið av tálgini og vaðmal-
inum, ið bøndurnir í forðum høvdu latið«.
Henda útrokning rnin stendur sum ein mynd og eitl
»moralskt« aftursvar til teir Danir sum hava briksla ungum
føroyskum næmingum, ið vitja hava danskar skúlar, vísvirkis-
milliónina* og allan pening »Danmark har tapt paa og ofret
til Færøerne«.'
Tá hesir nasvísu Danskarar fáa útrokning Zjskas, íá tiga
teir bæði um »ísvirkistnilliónina« •'og allan |>ening frá Danmark,
tí tað sum Danir hava latið Føroyingar fingið er so neyðars
pinkulítið samanborið við tað, sum Føroyingar gjøgnum te\-
nógvu árhundraðir hava flutt til Danmark, uttan tá at fáa
aftur f\ ri. Samstúndis sum tá allar embætismannalønir vóru
goldnar her á føro\-skunr cmbætisgørðum, tíggjundapeningur,
offurgávur, sektpeniugur o. 111. a. goldin Danskinum her og
Danrnark. Herum er ávíst eisini 1 útrokning mínari soleiðis:
•
»Foranstaaeude er hvad jeg- har fundet fra følgeude Materiale:
Jørgeu Laudts Bog 0111 J'’íerøerne, A. Degus Bog 0111 Monopolhaiidelen,
Bogholder Muhles Bog om Mouopolhandelen, Folketingsmand .1. A.
Lunđđahls Bog, »Bidrag til Belysning af Færøernes finansielle Stilling«J
Kvartalsregnskab lor Fære Lauds .Jordebogskasse og fra Danmarks
Statistik (Statistisk Aarbog)«....
»Det er ganske naturligt og retfærdigt, at man nu tillægger Fær-
'oernes Indbetalinger Benter, da Danmark har forlangt, at Færiugerne
gennem Tiderne, trods Krigsaar og Nødsaar, har skullet betale Renter
paa modt.agne Forskud (her viðvíkir tað monopolhandlinuin), og
de indbetalte Penge i al Almindelighed selvsagt har kiuinet gavne
Danmark saa meget, at en Rente 4°/o pr. A. inaa kaldes naturlig
— Færingerne har betalt Renter til Danmark ikke blot af Forskudene
men endda af Bygningsværdier, Driítskapital etc. Herom skriver
Bogholdor Mnlile saaledes: »Det er mig ftildkommen uklart, hvorfor
den grønlandske Handel matte forblive ukrævet og slettet for đe
Forsknd, den under Krigen liavde modtaget fra Statskassen freiufor
dens Steđbroder, den lille færøske Handel, der har maattot aftjene
alle sine Forskud i virkelig Sølv-Værdi, ved skete Indbetalinger.
Som bemærket Side 7, er Udregning vist for hvert eukelt Aar —
og fremdoles indtil 1 929, men Læsoren bedes regne efter og i Tilfælde
af Regne- eller Optællingsfejl, eventuelt skjult Tal, rnau da, som side-
løbende Tal med Rente og Rentes Reute, kan fratra>kkes oller tillægges
nævnte Sluttal*. »Moralsk set er Danmark for disse Færingers
store Yđelser forpligtet til at sætte Færøerne i saa god Stand, at