Fríu Føroyar - 21.11.1942, Blaðsíða 2

1. &rg,
FRÍU FØROYAR
Nr. 21
man hurtig i alle Maader kan uduytte de fra Naturens Háand
givne Livsmnligheder. Eller ogsaa tnaa Danmark yde til Færeerues
Lagting passende Beløb, som Tinget fuldt kan raade over i føruævnte
Øjemed-
»At Færingerne kan ordne sig saaledes som frit Samfund, at de
kan klare sig med egne Midier uden økonomisk Hjælp fra Dauiiiark
er bevist i Valgskriftet. »Føroyingar lesið —hugsið« forud for
sidsle Lagtingsvalg. I dette Valgskrift vises, at Lagtinget kan faa
saadanne Indtægter, soiu nu tilflyder frennuede, at disse Indtægter
er store og nemiiie at tilvejebriuge samtidig som de ikke virker
trvkkende paa de enkelte Sainfuudsborgere. Ligeledes er i dette mit
Valgskrift vist, hvorledes nian naturligt og let kan oprette Færøernes
Nationalbank.
Tað eru 12 ár síðani at hesi orð vóvu framborin, men
mín staða í dag er hin sama sum ta, nú tykjast alt fleiri og
fleiri Føroyingar at fata hesa mína støðu so væl, at teir styðja
hana. Nógvir Føroyingar hava í dag fulla greiðu á teim
peningavirðum eitt frítt land kann skapa sær. Táð er tí at
háða nógvar Føroyingar, tá harra P. M. Dam sigur:
»Peningaprenting gevur ikki inntøkur, men útreiðsTu'rc.
Vit vita fullvæl, at fyri at koma til kapitalin gjøgnum
prenting av pengaseðlum. mega vit fýrst keypa nakað pappír
(ella bíleggja hjá peningaprentsmiðju tað sum krevst) og fáa
tað prentað til pening soleiðis surri vit nú halda gagnar best,
men hesar útreiðslur eru lítlar i tarin niun, sum prentingar-
rætturin gevur til hann henda monopolrætt fær. (Meira).
—mm*mMm^m*mami^—»———¦^¦iu»i min « li ¦ ¦ ihi...iw i»i. nu-n^iw...... '¦ ' pi ii ns.mwi 1. .j. » . )¦ p^hwm-
Prístalið
i Løgtinginum.
Hósdagin kl. 16 varð framlagt á tingborðíð tfcey týdningar-
mikil mAl, sum Havnar arbeiðsmannalelag hevði sent til tingið
nevniliga tvey soljóðandi brøv: >
Tórshavn, 14/11 1942.
Til Føroya Løgting.
Av tí, at tað hesa seinru tíðina tiðiliga hevur víst seg
millurn manna, at tað hevur verið mest sum ógjørligt at klára
seg við teimuni lønum, ið nti eru gjaldandi, reguleraðar eftir
prfstalinum, setti Havnar aibeiðsinannaíelag 3. iiovernbur niður
eina nevnrl til at eftirkanna prístalsúTrokningina, lyri har at
fáa at vita hvør orsøkin kundi vera til hetta. Tá nevndin hevði
gjørt hetta arbeiðið, vísti tað seg, at prískoritrolráðið var gingið
burtur frá teimum grundreglum, ið vórðu fastlagdar 1/7 1939
í samrað við táeí yttliskti organisatiónhuar í Føioyum,. har
Havnar arbeiðsrnannafelag .eisini var umboðað.
Nevndin 'nevði eisini biðið prískontroháðið uni at fingið
til vegar teir prísir, tiið hevði frá teim ymisku sýstunum í Før-
oyurn, fyri har eftir at kunna útrokna eilt prfstal eftir teimum
reglum, sum fastlagdir vóru 1/7 1939; men noktaði prfskón-
trolráðið at gera nevndini eftt'r vild. •
Síðani varð farið undir at fáa eitt yvirlit yvir teir prísir,
ið vóru galdandi fyri Havnina 1/7 1939 og 1/10 1942, fyri
eftir hesum at finna tað prístal, sum av røttum skuldi verið
gjaldandi i/ío 1942, útroknað eftir tí í 1939 fastlagda grund-
arlag. Her vísti seg tá at vera ein munur uppá 27 points tó
at nevndin ikki hevði broytt teir 12 niðastu partarnar, sum
prískontrolráðið hevði ásett eftir ætl, nakað ,sum nevndin tó
meiriti seg at hava havt rætt til.
Hin 11. november hevði nevndin fund samajj við prís-
kontrolráðnum. Aflaná at nevndin lievði greitt fra krøvum
okkara um at fáa prístalið hækkað til tað, sum arbeiðararnir
høvdu rætt lil, svaraði formaðurin í kontrolráónum H.O.Hansen,
at hann, av tí at arbeiðararnir møguliga vildu koma fram við
krøvum um endurgjald fyri tað sum teir hava fingið 'ovlítið í
løn, vegna broytan av grundreglunum, ikki kundi ganga við
til hetta. Antiars vildi hann halda fund saman við ráðnum
hin 12. november kl. 3 s. p., og skuldu vit so fáa skrivligt
svar viðvíkjandi teirra støðu til málið.
Vit viðleggja her eina avskrivt av hesurn svari. Av svar-
skrivinum vil løgtingið síggja, at kontrolráoið viðgongur, at
prístalið teir lýstu pr. 1. oktober 1942 er skeivt, men at teir
ikki kunnu rætia hetta vegna kunngerð nr, 59 av 9. desernber
1941. Vit vilja tí krevja løgtingið at avtaka hesa kunngerð
hkjótast gjørligt.
SHmstundis vilja vil krevja tingið um at skipa eitt ráð
til útroknan av pn'stalinum, har arbeiðararnir eru rnunándi uni-
boðaðir, av tí at tað eru teir ió verða mesl raktir, um eitt
tilíkt ráð skuldi framsett skeivt príslal, soleiðis sum nú er hent,
og at vit somuleiðis við lóg fáa ásett eitt oyra pr. points, og
at prístalið kemur út einaferð um mAnaðin.
Vit vilja eisini krevja av løgtinginum, at tað tekur okkurn
við uppá ráð, tá henda broyling skal gerast, ein broyting surn
er aldeilis neyðturvandi nú, uin arbeiðið skal kunna ganga
sína regluligu gongd i komandi døgum.
Og eisini hctta bræv :
Á eyka-aðalfundi í Havnar arbeiðsniannafelag hin 13. nov.
1942 var eiiunælt viðtikið ígjøgnum h'øroya løgting at krcvja
lógina, siun noktar f)'ii sticiku og lockout avlikna skjótast
gjøiiigt, tá vit meina tað ikki kann vcra rætt, at tað einasta
arbeicVuin licvði at verja seg við er honum frátikið, ultan at
hann á niangan hátt k.nin gcra sín ræt galdandi.
Við hávirðing
F. v.
Chr. Clementsen.
Langur orðadráttur var um hesa sak. Framsøgumaðurin
var J a c o bj a c o b s e n, ið hevur vetið ein prísnevndarmaður.
Hann viðgekk at prísúti okningin er, og hevur verið skeiv leingi.
men setti: hann hovuðss.kyldína á tað nevnd, sum í 1939 legði
grundarútrokning og nøgdsctan fyri pristalið.
Poul Petersen helt fyri at broyting frá tí upprunaliga
grundtalinum kom eina mast fram aftaná London-reisu anit-
mannsins í 1941, snrn týðuliga sæst í brævi hansara til løgtingið
dagsett 22. september 1941 soljóðaudi í úrdrag:
»Den kváitalsviseUdregning og OfTentliggørelse af et Pris-
tal bør afskaffes snarest inuligl. Der er ingen som helst Tvivl
om, at de hýppjge. stigende Pristal i sig selv har en yderst
uheldig lndflydelse paa _ Prisudviklingen, idet de stigende Pris-
tal direkte opfordrer enhver Handlende til Prisfm højelser, selv-
0111 disse ikke tnaatte være begrundede i højere Udgifter, og
samtidig svæKker det købcnde Publikunis Reakfíon imod Pris-
forhøjelser. Naar Pristallct sliger o: naar alt andct stiger, hvor-
for skal saa ikkc ogsaa denne Vare stige? Ogsaa merl Hens) n
til Lønntngsspøigsmaal er Pristallet uhelrligt. Hvor tetfærdigt
Kravet otn Dækning foí forøgede Leveomkostninger end paa
sin Vis maatte være, saa er der, hvis man vii hava Haand i
Hanke mcd Prisudviklingen, ingen Vej uden oin det haarde
Faktum, at ogsaa Arbejderes og Funktionærers Købeevne maa
beska:res under de foreliggende Fothold. Bortset maaske fra
dc aller daatiigst stilledc i Samfundet har ingen Krav paa
gennem højere Løn at kunne bevare den samme Købekraft
som lidligere, og navnlig er det meget skadehgt, hvis Købe-
kraften forøges. Der er, saavidt ses, ingen anden Vej at gaa
end at forbyde Strejke og Lock-out og at indføre tvungen
Voldgiftsafgørelse af alle Lønkonflikter. Deriite Vej er man
gaaet i det øvrige Kongerige, og de seneste Radiomeddelelser
fra København har oplyst, at Arbejderne heller ikke gennem
Voldgift har opnaaet Dækning fnr de stigende Leveomkost-
ninger, end ikke halv Dækning som de havde ønsket.«
Allir tingflokkar øtast yvir rnisbrot teirra, sum settir eru
at seta prístal rættvíst og rættvísa tímaløn sambart prístalið.
Jóannes Patursson helt so fyri: »Dam segði, at her
var gjert eitt mistak móti arbeiðarunum, at tei.r hava mist