Fríu Føroyar - 21.11.1942, Blaðsíða 2

1. árg,
FRÍU FØROYAR
Nr. 21
man hurtig i alle Maader kan uduytte de fra Naturens Haand
givne Livsmuligheder. Eller ogsaa maa Danmark yde til Færøernes
Lagting passende Beløb, som Tinget fuldt kan raade over i í'ørnævute
Øjeraed-
»At Færingerne kan ordne sig saaledes soin frit Samfund, at de
kan klare sig med egne Midler uden økouomisk Hjælp fra Daiiiiiark
er bovist i Valgskriftet. »Føroyingar lesið —hugsíð« forud for
sidste Lagtingsvalg. 1 dette Valgskrift vises, at Lagtinget kan faa
saadanne Indtægter, som nti tilflyder fremmode, at disse Indtægter
er store og nemihe at tilvejebriuge samtidig som de ikke vit'ker
trvkkende paa de enkelte Samfundsborgere. Ligeledes er i dette mit
Valgskrift vist, hvorledes man naturligt og let kan oprette Færøornes
Nationalbank.
Tað eru 12 ár síðani at liesi orð vóvu framborin, men
min støða i dag er hin sama sum tA, nú tykjast alt fleiri og
fleiri Føroyingar at fata hesa mlna støðu so væ), at teir stx ðja
hana. Nógvir Føroyingar hava í dag fulla greiðu á teim
peningavirðum eitt frítt land kann skapa sær. Táð er tí at
háða nógvar Føroyingar, tá harra P. M. Dam sigur:
»Peningaprenting gevur ikki inutøkur, men útreiðslurc.
Vit vita fullvæl, at fyri at koma til kapitalin gjøgnum
prenting av pengaseðhim, mega vil fyrst keypa nakað pappír
(ella bíleggja hjá peninga prentsmiðju tað sum krevst) og fáa
tað prentað til pening soleiðis sum vit nú halda gagnar best,
men hesar útreiðslur eru lítlar í taim mtm, sum preutiugar-
rætturin gevur til hann henda moiiópoírætt fær. (Meira).
Prístalið
i Løgtinginum.
Hósdagin |<l. 16 várð framlagt á tingborðið tvey lýdningar-
mikil mál, sum Havnar arbeiðsmannalelag hevði senl til tingið
nevniliga tvey soljóðandi brøv: /
Tórshavn, 14/11 1942.
Til F"øro\'a Løgting.
Av tí, at tað hesa seinru tíðina tíðiliga hevur víst seg
millurn maiina, at tað hevnr verið mesl surn ógjørligl al klára
seg við teimum lønum, ið nú eru gjaldandi, reguleraðar eftir
prístalinum, setli Havnar aiheiðsmaimafelag 3. noveinbur niður
eina nevnd til at eftirkanna prístalsúlrokningina, lýri bar at
fáa at vita hvør orsøkin kundi vera til lietta. Tá rievndin hevði
gjørt hetta arbeiðið, vfsti lað seg, at jirís'kontrolráðið var giiigið
burtur frá teimum grundreglum, ið vórðu fástlagdar 1 /7 1939
i samráð við tær ymiskii orgaiiisalióilirnar í Føroytim,. har
Havnar arbeiðsmannafelag eisini var timboðað.
Nevndin hevði eisini biðið prískontrolráðið urn at fingið
til vegar teir prísir, táó hevði frá teim ymisku sýslunum í Før-
o\-urn, fj’ri har eftir at kunria útrokna eitt prfstal eftir teirnum
reglurn, surn fastlagdir vóru 1/7 1939; rnen noktaði prlskón-
trolráðið at gera nevndini eftir vild.
Síðani varð farið undir at fáa eitt yvirlit yvir teir prísir',
ið vóru galdandi fyri Havnina t/7 1939 og 1/10 1942, fyri
eftir hesum at finna tað prístal, sum av røltum skuldi verið
gjaldandi 1 /To 1942, útroknað eftir ti í 1939 fastlagda grund-
arlag. Iler vísti seg tá at vera ein munur uppá 27 points tó
at nevndin ikki hevði broytt teir 12 niðastu partárnar, sum
priskontrplráðið hevði ásett eftir ætl, nakað .sutn nevndin tó
meinti seg at hava havt rætt til,
Hin 11. november hevði nevndin fund samau við prís-
koritrolráonum. Aftaná at nevndin hevði greitt frá krøvum
okkara um at fáa prístalið hækkað til tað, sum arbeiðararnir
høvdu rætt til, svaraði formaðurin í kontrolráónum H. O. Hansen,
at hann, av tí at arbeiðararnir møguliga vilcTti koma fram við
krøvum um endurgjald fyri tað sum teir hava fingið uvlítið í
løn, vegna broytan av grundreglunum, ikki kundi ganga við
til hetta. Annars vildi hann halda fund saman við ráðnum
hin 12. noýernber kl. 3 s. p., og skuldu vit so fáa skrivligt
svar viðvíkjandi, teirra støðu til málið.
Vit viðleggja her eina avskrivt av hesupi svari. Av svar-
skrivinum vil løgtingið síggja, at kóntrolráðið viðgongur, at
pristalið teir lýstu pr. 1. oktober 1942 er skeivt, meu at teir
ikki kunnu rætta hetta vegna kunngerð nr. 59 av 9. desember
1941. Vit vilju lí krevja løgtingið at avtaka hesa kumigerð
skjótast gjørligt.
Samstuiidis vilja \it krcvja tingið um at skipa eitt ráð
til útroknan av prístalinum, har arbeiðararnir eru rnunándi u 111-
boðaðir, av ti at tað eru teir ió verða inesl raktir, um eitt
tílíkt ráð skuldi framsett skeivt prístal, soleiðis sum nú er hent,
og at vit somuleiðis við lóg fáa ásett eitt oyra pr. points, og
at prístalið kemur út einaferð um mánáðin.
Vit \ilja eisini krevja av løgcinginum, at tað tekur okkiun
við uppá ráð, tá lienda broj ting skal gerast, ein broyting surn
er aldeilis nej’ðturvandi nú, um arbeiðið skal kunna ganga
sína regluligu gongd í kornandi døgum.
Og eisini hetta bræv :
Á eyka aðalfunđi í Havnar arbeiðsmannafelag hin 13. nov.
1942 var eimnæll viðtikið ígjøgnuin l''øroj'a løgting at krcvja
lógina, sum noktar fvri streiku og lockout aVtikna skjótast
gjørligt, lá vit meina tað ikki kann vera rætt, at tað einastu
arbeiðarin lievði at verja seg \ið er honum frátikið, ullan at
hann á niangan hátt krmn gera sín ræt galdandi.
Við hávirðing
F. v.
Chr. Clementsen.
Langur orðadráttur var um hesa sak. Framsøgumaðurin
var J a c 0 bj a co b s e n, ið hevur verið ein prísnevndarmaður.
Haim viðgekk at prísúti okningin er, og hevur verið skeiv Jeingi.
men setti hann høvuðss.kj'ldina á tað nevnd, sum í 1939 legði
grundarútrokniiig ,og nøgdsctan fj ri prístalið.
Poul Petersen helt (ýri at broytirig frá tí upprunaliga
grundtalinum koin eina mast frain aftaná London-reisu amt-
mannsins í 1941, sum tý’ðuliga sæst í brævi hansara til løgtingið
dagsett 22. september 1941 soljóðandi í úrdrag:
»Den kvártalsvise Udregning og Offentliggørelse af et Pris-
tal bør afskaffes snarest inuligt. Der er ingen som helst Tvivl
orn, at de hyppige, stigende Pristal i sig selv hár en jderst
uheldig I11dfljdel.se paa Prisudviklingen, idet de sligende Pris-
tal direkte oplordrer enhver Handlende til Prisfoi højelser, selv-
0111 disse ikke maatte være begrundede i højere Udgifter, og
samtidig svæifker det købende Publikums Reaktion imod Pris-
forhøjelser. Naai Pristallet stiger 0: naar alt andet stiger, hvor-
for skal saa ikke ogsaa denne Vare stige? Ogsaa med Hensjn
til Lønningsspørgsmaal er Pristallet uheldigt. Hvor relfærdigt
Kravet 0111 Dækning Ibr forøgede Leveomkostninger end paa
sin Vis maatte \ ære, saa er der, hvis man vil liava Haand i
Harike ined Prisudviklingen, ingen Vej uden 0111 det haarde
Faktum, at ogsaa Arbejderes og Funktionærers Købeevne maa
beskæres under de foreliggende Foihold. Bortset maaske fra
dc aller daarligst. stilledc i Samfundet har ingen Krav paa
gennem højere Løn at kuiine bevare den satnme Købekraft
som tidligere, og navnlig er det meget skadeífgt, livis Købe-
kraften forøges. Der er, saavidt ses, ingeti anden Vej at gaa
end at forbj’de Strejke <>g Lock-out og at indføre tvungen
Voldgiftsafgørelse af alle Lønkonflikter. Denne Vej er man
gaaet i det øvrige Kongerige, og de seneste Radiomeddelelser
fra Købenbavn har oplyst, at Arbejderne heller ikke gennem
Voldgift har opnaaet Dækning fnr de stigende Leveomkost-
ninger, end ikke lialv Dækning Som de havde ønsket.«
AUir tingflokkar øtast j’vir misbrot teirra, sum settir eru
at seta prístal rættvíst og rættvísa tímaløn sambart prístalið.
Jóannes Patursson helt so fyri: »Dam segði, at ber
var gjørt eitt mistak móti arbeiðarunum, at teir hava mist