Tímin - 02.08.1946, Blaðsíða 3

Nr. 31. 4. árg.
TIMIN
2. august 1946
Vandin uttaneftir
'>Sideu Krigeivs Ophør har
vi soui Tilskuere haft Lej-
lighed til med Harme at se
paa, hvor tom en Uafhæn-
gighedsproklamation i Grun-
den kan være hos Samfund,
der dog baade er slørre og
slærkere end vort. Næste
Gang skulde denne Harme
nødig komme til at gælde
vor egen Skæbne.«
(Úr Dimml. nr. 54)
»Ogsaa mililært har Fær-
øerne et Problem, hvilket
jo den sidste Krig maa siges
klart at have vist. I saa
Henseende vil det dog være
uđen Forskel, om Øerne
er danske eller ej. De bliver
uanset Nalionalitet øjeblik-
kelig okkuperet af den Stor-
magt, der i en given Situa-
tion er nærmest og har mest
Brug for Øerne som Baser.«
(Redaktør Friis í Fyeris Stiftstidende
24. Juni 1946)
Føroyingum er vaxið politiskt
vit. Av djnkeyptum royndum
vita teir, at amtspolitikkurin
hevur leilt landið í óføri. Teir
síggja al frælsi, sjálvsløði, er
annað enn tóm orð — tað er
lívsneyðsyn hjá Føroya fóiki.
Henda vitan hevur so elvt
av sær lað, at sambandsflokkurin
høvuðsstuðulin undir amtspoli-
tikkinum hevur mist takið á
veljarum landsins. Sambands-
flokkurin sum á fyrstani átti a/4
av veljarum landsins, hann er
nú — á 40 ára føðingardegi sín-
um — smokkaður niður í bert
at eiga l/4 av teimum. 2/3 av
veljaraprocenttalinum hevur
hann mist. Hetta er dómur
fólksins.
Sum flokkur megnar henda
slintra, ið enn er eftir, einki.
Hesin flokkur kemur ongan tlð
upp undan aftur. Qimur vápn
mugu . lí nýtast til at bjarga
amlinum. Og hetta vápnið er at
fara út um egió flokksmark og
mana fram tann ólta, sum enn
— 90 ár aflaná einahandilin —
ikki heilt er sløktur í fólki okk-
ara yvirhøvur — henda sama
ólta, sum er høvuðsorsøkin til at
sjálvstøðisfólkið hevur so ilt við
at standa saman í frælsismáli-
num í dag. Aðalvápn sambands-
ins er at ræða Føroyingar við,
at um vit skiljasl frá Danmørk,
soverðavil gloyptir av úllendsk-
um valdi — helst Onglending-
um. Ilelta hervald lekur okk-
um. Einasta, sum kann verja
okkum móti at verða slúktir er
amlið. Tí mugu vit lala allar
dreymar um sjálvstøði fara og
krúpa aftur I tað.
Tað er eingin so blinđur al
hann noktar fyri at Føroyar
hava hernaðarligan týdning. Tað
hava øll lond I dag — eisini
okkara. Men kann amtið ella
eitthvørt annað samband við
Danmørk liava nakransum helst
týdning fyri hernaðarligum at-
gerðum slórveldanna Føroyum
viðvíkjandi ?
Við herstyrki Danmarkar
verða Føroyar ikki vardar. Tað
er vitleyst at halda slíkt. Tað
hava vil eisini prógv fyri. Men
heldur ikki á annan hált kann
amtið bjóðaokkum vernd. Held-
ur eill av stórveldunum, al lað
hevur hernaðarliga nyttu av
Føroyum, so verður landið her-
sett, annað hvørt vit eru dan-
skir ella ikki. Tað svitast ikki.
Men hvussu stórur er tann
hernaðarligi vandi fyri komandi
sjálvstøði okkara? Kunna vil í
fullum álvara og við góðari
samvitsku fara at leggja l. d
Onglendingar — teir sum I
stríðsárunum royndust olckum
so væl — undir at vilja gloypa
okkum við húð og hári. Tað
ber illa til, og vil liava heldur
onga sum helst grund lil at
halda, at Onglendingar hava
slíka brotsgerð I kviltanum. Tað
slríðir ímóli øllum grundvallar-
sjónarmiðum sum henda Ijóó
hevur góólikið í ullanríkispoli-
tikki slnum. Onglendingar hava
— saman við øórum sameind-
um tjóðum — viðurkent sjálv-
støðisræll tjóðanna — eisini
smáu tjóðanna. Hesin sjálv-
støðisræitur røkkur so stalt eis-
ini til okkara (hesa somu viður-
kenning til sjálvstøðis hava sum
kunnugt eisini Danir veitt okk-
um). ()g vit hava eisini somu
likindi sum øll onnur smá lond
til at uppihalđa og verja hann.
Væl vita vit, at einasta, sum
gevur fullkomna vissu fyri
vernd móti útlendskari átroókan,
er herstyrki, men slíka herslyrki
eiga í royndini bert eini 3—4
lond í øllum heiminum og tó
hava vit I đag meir enn 10
ferðir so nógv sjálvstøðug lnnd.
Tað er so slatt ikki bert hern-
aðarlig styrki sum setir stuðlar
undir sjálvsløði landanna. Tað
sum skapar rættin til sjálvsløði
eru tjóðareyðkennini og tað sum
skapar likindini lil at uppihalda
og verja henda rætl er sjálvs-
støðisvilji tjóðarinndr. Vit eiga
hilt fyrra: rættin. Tað velst berl
um al vil eisini eiga viljan. Við
øðrum orðum: tað velst um
okkum sjálvar.
Hilt — at eitl av slórvelđun-
um í komandi stríði setir seg
fast í landinum meðan stríðið
leikar á — tað kann eingin
forða fyri. Slík herseling er og
verður helst lagna smáu land-
anna: Føroya, Danmarkar, ís-
lands, Noregs o. s. fr.
Henda seinasta roynd sam-
bandsins — nú I evstu stund,
nú øll onnur vápn eru sligin tí
úr hendi, nú alt annað er
brostið — at ræða Førovingin
við aðrari útlendskari álroðkan
enn teirri donsku — teirri á-
Iroðkan, sum Føroyingar hava
havt so nógv mein av — hon
man heldur ikki fara at eydn-
ast. Føroyingar hava nú lingið
so mikið politiskt ættarskil, at
teir eisini síggja gjøgnum henda
amtsmjørkan.
Erlendur Patursson
Nýggj bók
Um fáar dagar kemur út
nj'ggj bók.'sum Robert'Joensen
sljóri I Klakksvík bevur skrivað.
Ilon eitur Útróður 1845—1945,
og eftir navninum al døma, fer
hon at vekja áhnga hjá hvørj-
um manni, sum hevur fingist
við henda okkara øldargamla
vinnuveg.
Vil hava eisini fingið at vita,
at hon hevur nøgd av mynd-
um, sum annars er sjaldsamt í
føroysknm bókum.
Høvundin eigur annars at vera
kendur av fyrri bók síni:
Klakksvíkar bygd í søgu.
Lýsl verður í bløðunum tá
ið bókin kemur.
Nýkeyptur trolari
V.ið Drotningini fóru til lslands
23 manns eftir Irolaranum
»Kára« sum p/f Klakksvíkar
Fiskivinnufelag hevur kej'pt.
Hann hevur skift navn og skal
eita Barmur. Skipari er Palli
Bjartalíð og stýrimenn E. Fuglø
og Jógvan Sigurðsson. 1. meist-
ari er Poul Juul Rasmussen.
Við I ferðini var Bobert Joensen
stjóri. Trolarin kostaði 650.000 kr.
og fer beinleiðis úr Islandi lil
at fiska.
Týsk loynibløð
eru nú farin at síggjast í Bayern
við álopum á amerikansku lier-
maklina. Eilt blað, sum funnið
er í Munchen, sigur at Ameri-
kanarnir hava bert borið tí týska
fólkinum ósiðalív, hungur, tu-
berklar og brotsverk í hópatali:
Blaðið heldur fram at demo-
kratiið verður noytt inn yvir
týska fólkið á sama hátl, sum
nazismán I sínari tíð; men leggur
bláðið til: hvat skulu vit vænla
al fáa frá U. S. A. sum hevur
givið heiminum Atombumbuna
og bakteriukríggið? Harumframt,
sigur blaðið, kunna vit síggia at
sameindu soldátarnir við mikl-
ari frøói heldur forkoma tímati,
teir hava til avlops, enn geva
svøllandi týskum børnum hann.
Helta blað, sum var fest uppá
húsaveggir í Miincheu, er fyrsta
opinlýsa roynd til al liáða teir
hersetandi, siga amerikanararnir.
Friðarfundarln I Paris
var setlur ólavsøkudag, og eru
nú umboðsmenn fyri tey 21
londini farnir undir at greiða
frá síni hugsan um tey ymsu
trætumál, sum kunnu koma
fyri.
Molotow var lann fyrsti, ió
fekk orðið, og hevur hann ta
føstu ætlan, al tey lond, sum
vóru I parli við ásarlondunum
skulu bøta fyri tað. Tóskulu tey,
sum komu í part við teim Sam-
eindu áðrenn kríggið endaói, fáa
inari kor.
Ongland og Amerika halda at
ikki eigur at farast ov strangliga
fram, tf tað ræður um al fáa
tey tapandi londini á føtur aftur
sum skjótast, til felags gagn.
Einstøk smærri lond, sum
Australia og New Zealand, finn-
ast at avgerðarrættinum hjá leim
4 stóru og halda liann ikki hóska
við Atlantic Charter, sum lovaði
at øll lond skuldu hava sama
rætl aflaná kríggið, antin tey
vóru smá ella slór.
Sum heild likið, halda menn
vána semju vera á hesum byrj-
andi friðarfundi.
Palæstina I 4?
Til at bøta um lað óskil, ið
nú er í Palæstina, har jødarnir
eru farnir at slríðasl mól ong-
lendingum, hevur ein nevnd,
samansett av onglendingum og
amerikanarum, setl fram tað
uppskot, at Palæstina skal být-
asl sundur í 4 parlar: ein jød-
iskan, ein arabiskan, Jerusalem-
økið og syðsta partin. Hesir 4
partarnir skulu tó hava eina
felagsstjórn.
Amerikanararnir vilja beinan-
vegin lata 100.000 jødar sleppa
inn I nevnda jødiska partin, og
U.S. A. skal gjalda allar útreiðsl-
ur hesum viðvíkjandi; fram-
vegis vil U. S. A. at einki marlc
skal vera fyri jødiskari innflytan;
teirra ætlan er at geva jødunum
so miklan peningaligan stuðul,
at jødiski parlurin slcal koma
at blóma av framburði á allan
hátt, siga amerikanararnir; teir
eru heldur ikki óvilligir til at
hjálpa arabarum við peningum.
Eingilska sljórnin heldur hetla
uppskot kunna nýlast lil grund-
arlag undir komandi samráðing-
um; men arabararnir nokta at
lala býta landið sundur, á hvønn
hált tað so enn er ætlað. Tað
er soslatt líkindi til at ófriðurin
í Palæstina fer at halda á, sjálvt
um jødarnir fáa síni ynski at
ganga úl.
Fríari ræsur
Eitt hitt fyrsta liltakið, ið teir
Sameindu gjørdu, aflaná at hava
tikið Týskland, var at nokta
sínum soldátum al giftast við
týskum konufólkum; eisini var
forboð selt fyri samlalum og
øðrum teirra millum. 011 hesi
forboð vórðu tó nytluleys, tí so
við og við komu so mangar
umsóknir frá eingilskum soldát-
um, sum bóðu um loyvi til at
fáa sær tjrska konu, at eingilska
yvirvaldið mátti I gjár taka av
forboðið, sum kundi forða ong-
lendingum í, at fylgja síni hjarl-
ans lyst.
Eingilsk-týsk brúðleyp fara nú
at spyrjast I hópalali komandi
dagarnar, frættist úr Onglandi.