Alþýðumaðurinn - 13.03.1985, Síða 1

1. tölublað - 13. mars 1985
Ábyrgðarmaður: Óskar Alfreðsson.
Afgreiðsla: Strandgötu 9 - Simi 24399.
Setning og prentun: Dagsprent hf. Akureyri.
ALÞÝÐUMAÐURINN
Atvinnumál — dreifing
opinberra stofnana
Hreinn Pálsson.
starfsemin og byggingar henni
viðkomandi áfram að þenjast út
vegna þess „lögmáls“ að kaup
eins togara til kaupstaðar eða
þorps á öðru landshorni kallaði
á mannaflafjölgun í bönkum,
tryggingafélögum, umboðsstofn-
unum sjávarútvegs og þjónustu.
Þess þensla var áfram í gangi
þrátt fyrir samdrátt í sjávarútvegi
er leið að lokum áratugarins og
ekki séð til þess þá né síðan að
fækka í þessum stofnunum, þótt
vafalítið væri slíkt hægt án þess
að brestur yrði.
Hvað er framundan?
Enn er þensla í byggingum í
Reykjavík og nágrenni, bæði í
opinberum byggingum og íbúð-
arhúsnæði slík, að þegar pen-
ingaskortur í húsnæðislánakerf-
inu orsakar að hægir á bygginga-
hringekjunni sem haldið hefur að
mestu hraða sínum, rekur stórt
hyggingafyrirtæki, Byggung, upp
ramakvein og segir allt vera að
fara í strand vegna vanefnda á
lánaútborgun Húsnæðisstofnunar
ríkissins, uppsagnir yfirvofandi á
næstu dögum o.s.frv. Á sama
tíma bera menn, sem í bygg-
ingum standa vítt og breitt út um
land harm sinn í hljóði og hafa
lengstum fengið þau svör í síma
stofnunarinnar, að dráttur verði
enn á lánum, því að peningar séu
ekki til sem standi og ekki að
vita, hvenær úr rætist.
En ramakveinið hrífur. Al-
þingismenn höfðu varla fyrr stig-
ið fæti síum á athafnasvæði Bygg-
ung en yfirlýsingar birtust í öllum
tegundum fjölmiðla, að nú yrði
drifið í lánafyrirgreiðslu. Þarna
mátti ekki slá af hraðanum.
Hvaðan þeir peningar komu og
hvernig þeir urðu til, svari ein-
hver annar til um en ég.
Þegar síðan Bæjarstjórn Akur-
eyrar tók á sig rögg og hvatti Al-
þingi og ríkisstjórn til að koma
hér á Akureyri upp fyrirhugaðri
Þróunarstofnun, því að nú segir
ríkisstjórnin, að gera eigi stór-
átak í nýsköpun atvinnulífs, svar-
Blað brotið
i flokkssögu
Laugardaginn 16. mars nk. verð-
ur blað brotið í sögu Alþýðu-
flokksins og það í tvennum skiln-
ingi.
Þá verður haldinn hér á Akur-
eyri fyrsti flokksstjórnarfundur-
inn sem haldinn hefur verið utan
Reykjavíkur. Fundurinn verður
haldinn í Lóni við Hrísalund og
hefst hann stundvíslega kl. 11
f.h. Áætlað er að honum verði
lokið um það bil kl. 15 síðdegis.
Hið annað nýmæli er að þessi
fundur er opinn öllum alþýðu-
flokksfélögum og er ástæða til að
hvetja sem flesta til að mæta.
Fundargestum gefst svo nokk-
urra klukkustunda tóm til þess að
dusta af sér fundarseturykið, en
kl. 19 hefst á sama stað árshátfð
alþýðuflokksfélaganna á Akur-
eyri og verður þar væntanlega
margt til skemmtunar sem menn
munu meðtaka ásamt með
gómsætum mat og ljúfum veig-
um.
(Sjá nánar auglýstan fund og árs-
hátíð annars staðar í blaðinu.)
Er tímabundið at-
vinnuleysi örlög íbúa
Akureyrarbæjar og
e.t.v. íbúa fleiri þétt-
býlisstaða norðan-
lands á hverjum ára-
tug. - Er slíkt nánast
náttúrulögmál?
Þessi spurning leitar upp í
hugann, er ég minnist þess, að
fyrir 16-17 árum fletti ég þá ný-
úkomnu Múraratali. Þá rak ég
augun í, hversu margir úr þeirri
stétt virtust hafa lært og starfað á
Akureyri og verið búsettir hér
löngum fyrir þann tíma, en síðan
flutt til Reykjavíkur og annarra
staða á suðvesturhorninu upp úr
1950.
Á þeim árum var hér mikið at-
vinnuleysi, einkum iðnaðar-
manna en jafnframt miklar fram-
kvæmdir á vegum bandaríska
hersins í Keflavík og framhald-
andi þensla í byggingum í
Reykjavík og nágrenni vegna
flutnings fóks utan af landi. Á
áratugnum 1960-1970 er einnig
nokkurt atvinnuleysi.
Þegar lður á 7. áratuginn batn-
ar ástandið verulega hér og upp-
gangstímar eru síðan í bygginga-
vinnu frá 1965-1980, einkum þó
1973-1979. Á þessum árum eða
1977-1980 eru einnig miklar
framkvæmdir við hitaveitu á Ak-
ureyri og á þéttbýlisstöðum
norðanlands, eins og raunar víð-
ast út um land, gróska í sjávarút-
vegi með nýjum togurum og
verulegum loðnuveiðum flest ár.
Þá liggur hins vegar við fólks-
fækkun í Reykjavík, en að vísu
einhver fjölgun á Reykjanesi t.d.
í Garðabæ og víðar.
Um 1980 fer síðan að syrta
verulega í álinn, einkum í bygg-
ingariðnaði á Akureyri og er nú
svo komið, að sáralitlar fram-
kvæmdir eru á því sviði hér og
fjöldi iðnaðarmanna fluttur burt,
einkum á suðvesturhornið, ann-
að hvort alfarnir eða um sinn í
von um batnandi tíð hér síðar.
Hver er skýringin?
Að verulegu leyti var mikil
fólksfjölgun á Akureyri 1970-
1980 þess valdandi að byggja
þurfti mikið af íbúðarhúsnæði.
Þessi fólksfjölgun kom til vegna
stækkunar ýmissa fyrirtækja s.s.
Slippstöðvarinnar, Ú.A., KEA,
Verksm. SÍS, K. Jónsson o.fl.
auk að vísu tímab. starfa við
dreifikerfi hitaveitu og ýmissa
þjónustustofnana, enda þýöir
hvert starf í frumvinnslu 2-3 í
þjónustu.
Ennfremur kom til, að all-
margar íbúðir í miðbæ Akureyr-
ar voru lagðar niður vegna út-
þenslu verslana og skrifstofa,
sem í staðinn komu og nýjar
þurfti í þeirra stað.
Þarna virðist hafa orðið nokk-
ur mettun í íbúðarhúsnæði og þar
sem mörg og sum allstór fyrirtæki
í byggingariðnaði höfðu verið
stofnuð og öll starfað hér í bæ,
eða næsta nágrenni, varð skyndi-
lega nokkur þurrð í byggingum,
og jafnframt hægði mjög á stækk-
un annarra fyrirtækja t.d. í Slipp-
stöðinni vegna minnkandi skipa-
smíði, sem aftur stafaði af afla-
minnkun og tilkomu kvótaskipt-
ingar og ekki síst vegna fjár-
þurrðar til skipasmíða (lána-
stöðvun).
Hvað gerðist á suð-
vesturhorninu?
Varð ekki einhver slíkur sam-
dráttur í atvinnulífi í Reykjavík
og næsta nágrenni einnig? Aldeil-
is ekki, þar virtust nægir fjármun-
ir til bygginga og ríkið og ýmsar
opinberar eða hálfopinberar
stofnanir virtust nú þurfa mjög
aukið rými og má sem dæmi
nefna, Seðlabankann, Fram-
kvæmdastofnun, Listasafn
íslands, Þjóðbókhlöðu, ýmsar
háskólabyggingar og heilbrigðis-
stofnanir og enn má nefna stórar
skemmur skipafélaga, stórhýsi
SÍS, Sláturfélag Suðurlands og
Mjólkursamsöluna, svo fátt eitt
sé talið.
Það gerðist nefnilega dálítið
einkennilegt, að þrátt fyrir að á
áratugnum 1970-1980 hefðu orð-
ið fóiksflutningar frá Reykjavík
vítt út um land, hélt þjónustu-
aði forsætisráðherra og þóttist
nokkuð öruggur um sig, að það
væri vissulega ánægjulegt að gera
slíkt, en það væri bara alltaf svo
erfitt að gera nokkuð þannig,
því að þá kölluðu allir aðrir staðir
á eitthvað slíkt og ynnu jafnvel
gegn hver öðrum.
Er þessi ummæli höfðu birst,
gerðist nokkuð ánægjulegt.
Bæjarstjórn Neskaupstaðar lýsti
í ályktun opinberlega yfir stuðn-
ingi við þessi tilmæli Bæjarstjórn-
ar Akureyrar og veit ég sannast
sagna ekki, hvort heimamenn hér
færðu Neskaupstaðarbúum þakk-
ir fyrir, en hafi svo ekki verið
væri slíkt ekki vansalaust.
Þetta dæmi sýnir okkur, að
staðir vítt um land gætu stutt við
bakið hver á öðrum til að draga
úr þeirri miðstýringu, sem virðist
nánast náttúrulögmál, að sé í
Reykjavík og alnæsta nágrenni.
Hvað er til ráða?
Ekki virðist hér um slóðir
mega nefna stóriðju, en harla fátt
annað virðist hins vegar að
nokkru marki geta aukið atvinnu
á næstu árum, en nokkur dreifing
ríkisvaldsins, þ.e. stofnana þess,
einkum nýrra virðist mér hugsan-
leg, en það verður ekki gert
nema með sífelldum áminningum
og kröfugerðum, en með því
móti ætti að vera hægt að draga
úr fólksflótta til suðvesturhorns-
ins og þenslu þar og halda þá
frekar núverandi hlutföllum, eða
láta þau ekki breytast að marki
öðrum stöðum á landinu enn í
óhag.
í þessum efnum sannast því
miður oft sem áður, að lengra er
frá Reykjavík til ýmisa annarra
staa á landinu, en frá þeim sömu
stöðum til Reykjavíkur (að mati
þeirra, sem við kjötkatlana búa)
og þetta á meira að segja við um
marga þá alþingismenn, sem eru
þó þingmenn hinna fjarlægari
kjördæma frá Reykjavík séð.
Þessari þróun verður þó ekki
breytt nema menn skoði af opn-
um huga, hvert stefnir og flokkar
og forsvarsmenn ríkis og sveitar-
félaga láti ekki um of rígbinda sig
af annað hvort þröngum flokks-
sjónarmfðum sterkra forustu-
manna í flokki hverjum, sem
flestir búa eða hafa lengi búið á
þessum margnefnda suðvestur-
horni og eru gjarnan ráðherrar
og flokksformenn í senn og eiga
mest undir þéttbýlisbúum í
Reykjavík og nágrenni.
Mistakist slík hugarfarsbreyt-
ing fæ ég ekki annað séð, en enn
um langa framtíð verði tíma-
bundið eða varanlegt atvinnu-
leysi vítt um land og ekki síst hér
norðanlands og þá helst í bygg-
ingariðnaði og á smærri stöðum í
sjávarútvegi.
Hreinn Pálsson.