Alþýðumaðurinn - 18.12.1985, Blaðsíða 4

4 - ALÞÝÐUMAÐURINN
Magnús Magnússon, fyrrum félagsmálaráðherra:
Tekjustofnar Byggingarsjóðs skertir
um 3 milljarða króna 1980-1984
Nú er mjög í tísku að tala um
samdrátt og niðurskurð. Einn er
þó sá málaflokkur sem ekki má
við niðurskurði - heldur þvert
um - þar þarf öfluga viðreisn.
Þar á ég við húsnæðismálin -
lánsmál húsbyggjenda og
íbúðakaupenda sem komin eru í
argasta óefni.
En hvers vegna? Er það vegna
náttúrulögmála eða óviðráðan-
legra utanaðkomandi aðstæðna?
Nei og aftur nei.
Erfiðleikarnir eru svo til allir
heimatilbúnir. Búnir til af síðustu
ríkisstjórn og þeirri, sem nú sit-
ur.
Skerðing
um 3 milljarða
Ein höfuðástæðan er sú, að ríkis-
stjórnin, sem var mynduð í
febrúar 1980 skerti markaða
tekjustofna Byggingarsjóðs ríkis-
ins um hvorki meira né minna en
Vi - um 67% - að jafnaði í stjörn-
artfð sinni.
Núverandi ríkisstjórn hélt
áfram á sömu braut 1983 og 1984
en hefur á yfirstandandi ári gert
talsverða bragarbót. Sjóðurinn
fær nú tæplega 90% af því sem
fyrri markaðir tekjustofnar hefðu
gefið.
Þessi mikla skerðing á mörk-
uðum tekjustofnum Byggingar-
sjóðs ríkisins á árunum
1980-1984, sem nemur samtals 3
milljörðum kr. á núverandi verð-
Iagi, er höfuðástæða þess hvernig
komið er fyrir sjóðnum og bitnar
það nú harkalega á öllum þeim,
sem á lánum þurfa að halda.
Hugsið ykkur hvað hægt væri
að gera fyrir húsbyggjendur og
íbúðakaupendur ef við hefðum
nú 3 milljarða kr. aukalega milli
handanna. Það væri hægt að
leysa vandamál þúsunda.
Laun og
framfærsluvísitala
Önnur höfuðástæða þess hvernig
komið er, er sú ákvörðun núver-
andi ríkisstjórnar, að stöðva við-
miðun launa við framfærsluvísi-
tölu, en láta á sama tíma láns-
kjaravísitöluna mæla af fullum
þunga.
Þannig hækka skuldir og
greiðslubyrði lána í takt við allar
verðhækkanir, en launin ekki.
Þessi aðgerð, ein út af fyrir sig,
hefur aukið raunverulegar skuld-
ir fólks og greiðslubyrði um ná-
lægt 40%. Hún jafngildir eigna-
upptöku upp á 2,6 milljarða kr.
Vaxtamalin
Þriðja höfuðástæða þess hvernig
komið er fyrir húsbyggjendum og
kaupendum nú, er sú fáránlega
ákvörðun, miðað við aðstæður,
að sleppa vöxtum lausum á sl.
ári. Að gefa vexti frjálsa, eins og
markaðshyggjumennirnir orða
það. Sú aðgerð hækkaði greiðslu-
byrði lána um nálægt 30%.
í heild hafa þessar aðgerðir,
vísitölumisgengið og vaxtaokrið
hækkað greiðslubyrði húsbyggj-
enda og kaupenda um full 80%.
Fólk, sem ætlaði sér að greiða
40% brúttólauna fyrir íbúð árið
1982 og byggði eða keypti á þeim
forsendum, þarf nú að greiða yfir
70% brúttótekna fyrir það sama.
Það sjá auðvitað allir, að eng-
inn getur staðið undir slíku.
Afleiðingarnar
Með þessum aðgerðum stjórn-
valda - allt eru þetta jú beinar
ákvarðanir ríkisstjórnar, að láta
lánskjaravísitöluna mæla að fullu
meðan kaupgjald er fryst, hækka
vexti upp úr öllu valdi, og með
því að steingelda Byggingarsjóð
ríkisins hefur hag þúsunda
manna, jafnvel tugþúsunda, ver-
ið stefnt í algert óefni.
Heilir árgangar fólks hafa ver-
ið dæmdir til að vera vanskila-
menn, dæmdir til örvæntingar.
Dæmdir til að tapa íbúðum sín-
um og eignum.
Þessu fólki verður að koma til
hjálpar miklu meira en gert hefur
verið.
Skuldbreyting og neyðarlán,
sem veitt hafa verið eru góðra
gjalda verð, svo langt sem þau
ná, en eru þó fyrst og fremst
gálgafrestur.
Það má líkja því við það, að
hent hafi verið björgunarhring til
drukknandi manns. En það er
eftir að draga hann upp úr
sjónum.
40% færri
fokheldisvottorð
Afleiðingarnar hafa ekki látið á
sér standa. íbúðabyggingar eru
að stöðvast. Það hefur verið lítið
sem ekkert byggt á landsbyggð-
inni sl. 2 ár.
Byggingariðnaðarmenn hafa
leitað til höfuðborgarsvæðisins
en nú er samdráttar einnig farið
að gæta þar.
40% færri fokheldisvottorð
hafa borist Húsnæðisstofnun en
á sama tíma í fyrra. Fækkun
þeirra íbúða sem byrjað er á er
enn meiri. Lóðum er skilað aftur,
sementsala minni en nokkru sinni
áður þótt miklar hallir séu í bygg-
ingu fyrir verslun og þjónustu á
Reykjavíkursvæðinu.
Ef svo fer sem horfir stefnir í
mikinn húsnæðisskort og mikið
atvinnuleysi byggingariðnaðar-
manna.
Einnig af þeim ástæðum er nú
nauðsyn stórátaka á þessu sviði.
Það verður annars vegar að
draga úr þeim skakkaföllum, sem
menn hafa orðið fyrir hin síðari
ár og hins vegar verður að efla
byggingarsjóðina stórlega svo að
þeir geti lánað mönnum bróður-
partinn af því sem þarf til bygg-
ingar eða kaupa hæfilega stórra
íbúða.
Auk þess þarf að nýta skatt-
kerfið betur en nú er gert til að
auðvelda fólki að komast yfir erf-
iðasta hjallann fyrstu árin eftir
byggingu eða kaup á íbúðum.
Hvað vill
Alþýðuflokkurinn
En hvað hefur Alþýðuflokkurinn
lagt til í þessum efnum og hvað
leggur hann til nú?
Eg minni á það frumvarp sem
minnihlutastjórn Alþýðuflokks-
ins lagði fyrir Alþingi haustið
1979, en eitt af höfuðmarkmiðum
þess var að efla Byggingarsjóð
ríkisins það mikið á næstu 10
árum, frá 1980 að telja, að hann
gæti eftir það, að mestu af eigin
rammleik, lánað svo til öllum,
sem á þyrftu að halda, allt að
80% af byggingarkostnaði íbúð-
arhúsnæðis og samsvarandi
vegna kaupa á eldra húsnæði.
Því var slegið föstu í frumvarp-
inu og forsendum þess, að lán
Byggingarsjóðs ríkisins til íbúða-
bygginga skyldu hækka um
minnst 5% byggingarkostnaðar
á ári í 80% innan 10 ára.
Ef svo hefði farið fram væru
lán Bygggingasjóðs ríkisins orðin
60% af byggingarkostnaði staðal-
íbúðar í stað tæplega 30% eins og
nú er. Væru m.ö.o. tvöfalt hærri
og færu hækkandi.
f frumvarpinu var nákvæmlega
sýnt fram á hvað gera þyrfti, ár
fyrir ár, til að ná þessu marki.
Annars vegar að halda mörkuð-
um tekjustofnum Byggingarsjóðs
ríkisins óskertum. Hins vegar að
auka framlög ríkissjóðs nokkuð,
breytilegt frá ári til árs, en að
jafnaði um 30% næstu 10 árin, en
gæti eftir það farið ört minnk-
andi.
Alþýðuflokkurinn hefur við
allar fjárlagaafgreiðslur frá 1980
reynt að koma í veg fyrir skerð-
ingu á tekjustofnum Byggingar-
sjóðs ríkisins og lagt fram mörg
frumvörp um ákveðin viðbótar-
lán úr bankakerfinu til að bæta
upp allt of lág lán Byggingarsjóðs
ríkisins.
Lögin komu of seint
Árið 1982 lagði flokkurinn fram
frumvarp um frestun á greiðslu á
þeim hluta verðtryggingarþátta
og vaxta, sem umfram er almenn-
ar launahækkanir í landinu. Þann
hluta átti að greiða á framlengd-
um lánstíma.
Tillögur
Meðal þess sem Alþýðuflokkur-
inn leggur nú til er:
- Að lán til þeirra sem byggja í
fyrsta sinn verði 60% af
verði staðalíbúðar árið
1986 og hækki um 5% á ári
í 80% árið 1990 og lán til
þeirra sem kaupa í fyrsta
sinn hækki sambærilega.
Lán til þeirra sem byggja
eða kaupa í annað sinn
verði nokkru lægri.
- Að lán til þeirra sem byggja í
fyrsta sinn verði vaxtalaus
fyrstu 5 árin. Næstu 5 árin
verði vextir að hámarki 3%.
Eftir það verði vextir þeir
sömu og byggingarsjóðirn-
ir þurfa að greiða fyrir lán
frá lífeyrissjóðunum.
- Að vextir þeirra sem fá lán í
annað sinn eða oftar verði
að hámarki 3% fyrstu 5
ánn. Eftir það verði vextir
þeir sömu og af lífeyris-
sjóðslánum.
- Að auk vaxtafrádráttar sem
þarf þó endurskoðunar við
fái þeir sem byggja eða
kaupa í fyrsta sinn tvöfald-
an persónuafslátt við
álagningu tekjuskatts
næstu 3 árin eftir að húsið
er fokhelt eða kaupsamn-
ingur gerður.
- Að þeir sem byggðu eða
keyptu sína fyrstu íbúð
1979 eða síðar fái einnig
tvöfaldan persónuafslátt í
a.m.k. 3 ár frá og með ár-
inu 1986.
- Að sá persónuafsláttur, sem
ekki nýtist til lækkunar op-
inberra gjalda, greiðist út
á sama hátt og ónýttar
barnabætur. Sú skatta-
lækkun, sem felst í tvöföld-
un persónuafsláttar nemur
fyrir hjón og sambýlisfólk
70 þús. kr. á ári í 3 ár á
verðlagi 1985.
Fleiri leiguíbúðir
Alþýðuflokkurinn vill auka bygg-
ingu leiguíbúða á vegum sveitar-
félaga og opna leigjendum þeirra
möguleika á kaup/leigufyrir-
komulagi, þ.e. að leigjendurgeti,
ef og þegar þeir vilja, eignast við-
komandi íbúð á t.d. 15-20 árum
með nokkurri hækkun mánaðar-
legra greiðslna. Með því væri
fólki auðveldað að eignast íbúðir
án þess að taka á sig verulega
kvaðir.
Alþýðuflokkurinn vill styðja
búseturéttarfélög og önnur bygg-
ingarsamvinnufélög.
Þá vill flokkurinn auka bygg-
ingu verkamannabústaða en jafn-
framt leita leiða til meiri hag-
kvæmni við byggingu þeirra og
vill endurskoða úthlutunarreglur
íbúðanna til að tryggja enn bet-
ur en nú er gert, að þeir sem mest
þurfa á slíkum íbúðum að halda
njóti ótvíræðs forgangs. Einnig
Magnús Magnússon.
þarf að gera kerfið allt sveigjan-
legra en það er nú.
Og, síðast en ekki síst, þá vill
Alþýðuflokkurinn að á meðan
leitað er leiða til aðstoðar, þá
verði þau nauðungaruppboð
stöðvuð þar sem verið er að selja
íbúðir ofan af fólki.
Tekjuöflun
Auðvitað kostar sú viðreisn, sem
Alþýðuflokkurinn vill gera á
húsnæðislánakerfinu talsvert
fjármagn, og flokkurinn hefur
aldrei skorast undan því að
leggja fram tillögur um tekjuöfl-
un.
Og ég vil í þessu sambandi
minna, að þótt hér sé um mikið
fjármagn að ræða, þá er það mun
minna en það sem þyrfti til að
uppfylla þau kosningaloforð sem
stjórnarflokkarnir gáfu hvor um
annan þveran fyrir síðustu kosn-
ingar.
Til að afla tekna vill Alþýðu-
flokkurinn m.a.:
- Að launaskattur renni óskert-
ur til byggingarsjóðanna
frá 1. janúar 1986. Jafn-
framt verði launaskattur
næstu 3 ár (1986-1988)
hækkaður um 1% og renni
sú hækkun einnig til bygg-
ingarsjóðanna. Atvinnu-
rekendur taki þá hækkun
á sig bótalaust.
- Að stighækkandi eignaskattur
til tveggja ára verði lagður
á stórfyrirtæki og stór-
eignamenn.
- Að sérstakur veltuskattur
verði lagður á verslunar-
og þjónustugreinar, sam-
tals að upphæð 500 millj.
kr. á ári næstu tvö árin.
- Að hluta af bindifé innláns-
stofnana hjá Seðlabankan-
um verði varið til kaupa á
skuldabréfum byggingar-
sjóðanna.
- Að refsivextir sem innláns-
stofnanir greiða til Seðla-
bankans renni til bygging-
arsjóðanna, svo og rekstr-
arafgangur bankans næstu
5 árin.
- Að skattfrelsi vaxtatekna verði
endurskoðað. Sérstaklega
með tilliti til okurvaxta,
sem nú vaða uppi í þjóðfé-
laginu.
Að sjálfsögðu er Alþýðuflokk-
urinn með til skoðunar fjölmörg
önnur atriði, sem snerta húsnæð-
ismál, en þau sem hér hafa verið
nefnd. Á sviði húsnæðismála er
misréttið í þjóðfélaginu hvað
mest. Það getur t.d. skipt sköp-
um fyrir fólk hvort það byggði
eða keypti árinu fyrr eða síðar
eða hvort það er eftir.
Úr þessu misrétti verður að
draga jafnframt því að tryggja
það, að allir eigi möguleika á
sómasamlegu húsnæði.
Magnús H. Magnússon.