Alþýðumaðurinn - 14.01.1987, Blaðsíða 4

4 - ALÞÝÐUMAÐURINN
Árni Gunnarsson:
Nýtt landsstjórnarafl gegn nýfrjálshyggju, efi
Þegar ég var að skrifa þessar línur á
nýársdag hafði ég lesið nokkrar ára-
mótagreinar og viðtöl við vísa menn
um afrakstur af starfi þjóðarinnar á
síðasta ári og framtíðarhorfur. Vafa-
laust var þar margt viturlegt sagt, og
orðin „hagvöxtur" og „aukning þjóð-
artekna" oft nefnd, enda afrakstur
verka hinna vinnandi handa aldrei
meiri í sögu þjóðarinnar en á síðasta
ári.
En fræðingarnir, sem búa til for-
múlurnar, höfðu ekki mörg orð um
það hvernig þjóðarauðurinn hefði
komist til skila til þeirra, sem starfa í
undirstöðuatvinnugreinunum, til
einstakra þjóðfélagshópa, eins og
aldraðra, fatlaðra, skuldugra hús-
byggjenda og því síður var minnst á
skiptingu fjármagnsins í réttlátu hlut-
falli á milli einstakra landshluta.
Ekkert var minnst á byggðaröskun,
aðförina að velferðarkerfinu eða
hverjir hefðu hirt ágóðann af þræl-
dómi fjöldans.
Mér varð hugsað til þeirrar stað-
reyndar, að á okkar tímum snýst
stjórnmálabaráttan á alþjóðavísu um
þrjá meginvalkosti; alræði kommún-
ismans, auðhyggjuna, sem stundum
er kölluð óheft markaðshyggja og á
síðari árum nýfrj álshyggj a, og um
stefnu lýðræðisjafnaðarmanna.
íslendingar hafa hafnað kommún-
ismanum. Aðeins nokkrar eftirlegu-
kindur hreyfa kenningum hans af og
til, en tala fyrir daufum eyrum. Hins
vegar hefur nýfrjálshyggjan náð að
festa rætur, og áhrif hennar hafa þeg-
ar haft alvarlegar afleiðingar.
Þjóöfélag réttlætis
og jafnaðar
í áramótaleiðara í Alþýðublaðinu
sagði ég m.a.: „Síðasti dagur ársins
1986 er runninn upp. Við áramót
hvarflar hugurinn til atburða ársins,
sem er að líða, og margir velta þeirri
spurningu fyrir sér hvað nýtt ár ber í
skauti sér fyrir einstaklinginn og
þjóðarheildina. Þrátt fyrir ýmsa agn-
úa á þróunarbraut hvers manns og
hverrar þjóðar, hlýtur óskin um vel-
farnað og gott gengi að yfirgnæfa
minninguna um það, sem miður hef-
ur farið.
Árið, sem nú er að líða, hefur að
mörgu leyti verið merkilegt í sögu
íslensku þjóðarinnar. Sjaldan eða
aldrei á síðustu áratugum hefur efna-
legt misrétti orðið eins auðsætt og á
þessu ári. Velferðarkerfið hefur átt
mjög undir högg að sækja, og þrátt
fyrir mesta góðæri og mestu þjóðar-
tekjur í sögunni, hefur hallað undan
fæti hjá hinum efnaminni, en auður-
inn hrannast upp í hirslum fjár-
magnseigenda.
Þegar þessar staðreyndir blasa við,
hljóta margir að nema staðar og svip-
ast um eftir ástæðum misréttisins,
einkum þeir, sem hörðum höndum
vinna að sköpun þjóðarauðsins. En
ástæðurnar eru ekki augljósar; það
hefur tekist að dylja þær að verulegu
leyti. Það fer þó ekki á milli mála, að
meginástæðan er áhrif hins óhefta
markaðskerfis, nýfrjálshyggjunnar,
sem byggir völd sín á gamalgrónu
kerfi, er fjármagnseigendum hefur
tekist að móta á undanförnum ára-
tugum.“
Aðstööumunurinn
Þá sagði ég í leiðaranum: „Þetta
kerfi birtist meðal annars í stórfelld-
um skattsvikum og aðstæðum til að
koma undan umtalsverðum fjármun-
um. Það kemur fram í samansúrruðu
valdi og einokun ýmissa rekstrar-
eininga, sem lifa sjálfstæðu lífi
utan laga og siðferðilegs réttar. Það
kemur fram í stórfelldum aðstöðu-
mun einstaklinganna og heilla
landshluta til að fá notið þjónustu og
fjármagns. Það kemur fram í óeðli-
legri fyrirgreiðslu til þeirra, sem
æskilegir eru í hugum ríkjandi valda-
manna á hverjum tíma.
Allt þetta misrétti sker í augu,
þegar litið er til þróunar mála á árinu
1986. Kannski svíður þó sárast und-
an því misrétti, sem aldraðir eru
beittir í þessu landi; kynslóðin, sem
kom fótunum undir íslenskt nútíma-
samfélag. Þessu fólki hefur þjóðin
brugðist og þakkar því ævistarfið
með hangandi hendi skilningsleysis-
ins.
Það fer ekkert á milli mála, að
mikilvægasta óskin um þessi áramót
er sú, að á næsta ári verði tekið til
höndum við að jafna kjör þjóðfélags-
þegnanna, umbylta úreltu og órétt-
látu skattakerfi, taka upp markviss-
ari efnahagsstjórn og færa hinum
vinnandi manni réttlátan hlut af
hinni margfrægu þjóðarköku. Þessi
markmið eru hafin yfir allt argaþras
hins daglega lífs.
íslendingum er það einnig lífs-
nauðsynlegt, að stefnt verði að því
að skapa mannlegra samfélag, draga
úr vinnuþrælkun, huga betur að
umhverfismálum og að þess verði
gætt, að sóknin eftir auknum hag-
vexti verði ekki á kostnað hinnar eig-
inlegu lífshamingju, samhjálpar og
jafnréttis. Nýtt gildismat ryður sér til
rúms, en í því er fólgin krafan um
samstöðu, frið og sátt manns við
mann og manns við náttúruna og
umhverfi sitt.
Til að þessar áramótaóskir megi
rætast þarf þjóðin að styðja nýtt
landsstjórnarafl, sem byggir á grund-
vallarkenningunni um frelsi, jafnrétti
og bræðralag."
Hamingjuleitin
í áramótagreinum bar lítið á hug-
leiðingum um hamingjuna. Enginn
minntist á þá umdeildu skoðana-
könnun, sem sagði okkur, að íslend-
ingar væru hamingjusamasta þjóð
veraldar. Ólafur Ólafsson, landlækn-
ir, gerði þó mannræktina að um-
ræðuefni í áramótagrein, þegar hann
spyr: „Hefur mannræktin gleymst?“
Hann segir, að ýmislegt bendi til
þess, að í heilsufarsbyltingunni, sem
beinist að manneldi og líkamsrækt,
hafi mannrækt að einhverju leyti
gleymst.
Síðan segir hann: „Nefna má eftir-
farandi: Vinnustreita hefur nær tvö-
faldast meðal karla og kvenna í
Reykjavík á aldrinum 30 til 50 ára.
Mest ber á vinnustreitu meðal þeirra
er ekki vinna líkamlega vinnu. Tíðni
háþrýstings virðist fara hækkandi.
Margir telja streitu einn megin-
orsakavald þessa sjúkdóms. Streitu-
valdur er m.a. gífurlegt vinnuálag,
sem fylgir baráttu ungs fólks við að
koma sér upp þaki yfir höfuðið.
Nýtískulegar vinnuaðferðir, svo sem
tölvuvinnsla og hagræðing, virðast
auka á streituna. Lífsstíllinn er harð-
ur og krefjandi. Til hvers er þá öll
hagræðingin? Leita verður ráða til
úrbóta."
í þessum orðum landlæknis kemur
það skýrt fram, að vinnuálagið hefur
ekki aðeins í för með sér andlega
togstreitu og erfiðleika, heldur eykur
það á líkamlega sjúkdóma. Menn
geta spurt hvað verði um hamingju-
leitina við slíkar aðstæður. Vegna
lágra launa er stór hluti þjóðarinnar
knúinn áfram og verður að vinna
myrkranna á milli til að skrimta.
Heimilislífið og stundum andlegt
jafnvægi fer úr skorðum.
Er ekki eitthvað mikið að, þegar
svona er komið hjá þjóð, sem eykur
hagvöxt á milli ára meira en flestar
aðrar þjóðir Vestur-Evrópu? Er
auðnum ekki ranglega deilt, þegar
mestu þjóðartekjur í sögunni hvorki
lina vinnuþrældóminn né bæta
greiðslu- og kaupgetu í samræmi við
aukningu þjóðartekna? Og hverjir
hirða þá arðinn af öllum þrældómn-
um? - Er ekki kominn tími til að efla
landsstjórnarafl, sem hefur þá meg-
instefnu að stuðla að jöfnuði og rétt-
látri tekjuskiptingu og breyta hinni
efnalegu tekjuskiptingu til hagsbóta
fyrir vinnandi fólk? Svari hver fyrir
sig.
Norðurland eystra
Norðurland eystra er eitt þeirra kjör-
dæma landsins, sem hefur orðið illa
úti vegna þeirrar stefnu misskipting-
ar og misréttis, sem hefur kristallast
vegna áhrifa afturhaldsafla í núver-
andi stjómarflokkum. Ég þarf í engu
að lýsa afleiðingunum.
Umtalsverð byggðaröskun vofir
yfir kjördæminu, ef ekki verður grip-
ið í taumana. Ég hef áður lýst því í
þessu blaði hvemig hin svokallaða
byggðastefna hefur gjörsamlega
brugðist og snúist upp í stjómlausa
fyrirgreiðslupólitík, sem aftur hefur
ýtt til hliðar og að engu gert
skynsamlega áætlanagerð og upp-
byggingu.
Sú upplausn, sem nú ríkir í
íslenskum landbúnaði, snertir þetta
kjördæmi harkalega. Menn skyldu
nú minnast viðvarana Alþýðuflokks-
ins um tveggja áratuga skeið. En um
orðinn hlut þýðir ekki að fást. Það
hlýtur að verða eitt meginverkefni
næstu ríkisstjórnar að taka á land-
búnaðarvandanum á raunsærri hátt
en gert hefur verið nú. Þar þarf að
stokka upp sölu- og markaðsmál og
tryggja að bændur sjálfir hafi eitt-
hvað um eigin mál að segja í stað
hinna alvöldu embættismanna suður
í Reykjavík.
Þá verða væntanlegir þingmenn
kjördæmisins að hafa forgöngu um
skipulega atvinnuuppbyggingu, berj-
ast fyrir meira sjálfstæði og fjármála-
legu valdi sveitarfélaganna. - Það er
ekki bara að mannafli hafi sogast
suður á Stór-Reykjavíkursvæðið,
það hefur fjármagnið einnig gert. -
Það er grundvallaratriði, að hin póli-
tíska fyrirgreiðsla verði stöðvuð.
Hún lýtur engum skynsamlegum lög-
málum, hún hefur þegar valdið miklu
tjóni, enda skipulagslaust fálm, sem
byggir á greiðasemi við „góða
flokksmenn" án nokkurs tillits til
22cm.
HILLU-
BAULUR
í mörgum
litum