Alþýðumaðurinn - 20.03.1987, Blaðsíða 2

Leiðari:
Byggðastefna
ailra
Byggðamálin hafa eðlilega verið töluvert í brenni-
depli víða um land það sem af er kosningabarátt-
unnar. Er slíkt varla að furða, eins og málum er nú
komið fyrir landsbyggðinni sem svo er kölluð, eftir
þrásetu þess flokks sem mest hefur tuðað um
byggðastefnu í ríkisstjórnum, og ofan í kaupið farið
þar með þau ráðuneyti sem ætla mætti að mestu
máli skipti fyrir flokk sem hefði byggðastefnu að
markmiði að ráða, svo sem ráðuneyti landbúnaðar
og sjávarútvegs.
Alþýðuflokkurinn býður ekki upp á betlibyggða-
stefnu þá sem Framsóknarmaddömunni er svo
kær, né heldur þessa byggðastefnu unga fólksins
sem ungur stuttbuxnadrengur ættaður af
Króknum, og fallkandidat úr prófkjöri íhaldsins úr
Reykjavik hefur verið að rembast við að boða kjós-
endum á Norðurlandi vestra. Byggðastefna
Alþýðuflokksins er byggðastefna allra, án tillits til
aldurs eða menntunar, stéttar eða stöðu. Stefna
valddreifingar og dreifingar ábyrgðar, heimastjórn-
ar í stað heimanstjórnar, fjárforræðis byggðanna í
stað fjárskömmtunar að sunnan.
Alþýðuflokkurinn er fylgjandi því að komið verði
á fót einum lífeyrissjóði fyrir alla landsmenn, en
það er helber þvættingur hjá Þorsteini Pálssyni, að
slíkt kerfi muni hafa í för með sér aukið fjárstreymi
suður af landsbyggðinni. Það er skýrt tekið fram í
tillögum Alþýðuflokksins, að hinn fyrirhugaði líf-
eyrissjóður skuli vera deildaskiptur eftir iands-
fjórðungum þannig að fjármagnið flyst aldrei úr
fjórðungnum. Það er hins vegar núverandi kerfi
sem flytur gríðarlegt fjármagn frá lífeyrissjóðunum
vítt og breitt um landið, beinustu leiðina í of-
þensluna syðra, gegnum húsnæðislánakerfið sem
að vísu er nú þegar sprungið, ef það var þá ekki
andvana fætt þegar frá upphafi.
Þá þarf Halldór Blöndal ekki að hafa áhyggjur af
því að framkvæmd tillagna Alþýðuflokksins í hús-
næðismálum verði endilega einhver olía á eld
ofþennslunnar í byggingariðnaði höfuðborgar-
svæðisins. Þessi ofþensla er nú þegar fyrir
hendi, þrátt fyrir hið handónýta húsnæðiskerfi.
Halldór ætti heldur að kynna sér hvernig þetta kerfi
hefur beinlínis hamlað vexti Akureyrar, og stuðlað
að hækkun fasteignaverðs, að ekki sé talað um
húsaleigu, en nú er svo komið að húsnæðisskortur
beinlínis fælir fólk frá því að flytja til bæjarins. Til-
lögur Alþýðuflokksins gætu án efa verkað sem víta-
mínsprauta fyrir byggingariðnað á Akureyri og
raunar á fleiri landsbyggðarstöðum, og kaupleigu-
kerfið myndi henta einkar vel hér.
Alþýðuflokkurinn hefur þegar haldið fjóra flokks-
stórnarfundi sína utan Reykjavíkur, og þessirfund-
ir hafa almennt þótt meðal þeirra best heppnuðu
sem flokksstjórnin hefur haldið. Þar hafa byggða-
málin vitaskuld mikið verið rædd, ásamt öðrum
málum svo sem lífeyrismálum og húsnæðismálum,
en báðir þessir málaflokkar geta orðið hin mikil-
vægustu byggðamál verði stefnu Alþýðuflokksins í
þeim fylgt. Alþýðuflokkurinn býður fram byggða-
stefnu fyrir alla. Raunhæfan valkost við landeyð-
ingarstefnu núverandi ríkisstjórnar, eða draumóra
smáflokksbrotanna, stefnu freisis, samfara velferð
handa öllum án tillits til búsetu.
Árni Gunnarsson skrifar:
Byggðastefna
í rúst
Á undanförnum árum hefur ver-
ið fylgt hér á landi svokallaðri
byggðastefnu, sem hefur snúist
upp í andhverfu jafnréttis. Hún
hefur m.a. valdið því, að nú um
stundir búa tvær þjóðir í landinu;
önnur býr á höfuðborgarsvæð-
inu, hin á landsbyggðinni. Góð-
ærið hefur farið á svig við þá
síðarnefndu.
Ástæðurnar fyrir því hvernig
komið er, eru margvíslegar. Sú
er þó mikilvægust, að við mótun
byggðastefnu, gleymdist ofurvald
hinnar samansúrruðu miðstýring-
ar ríkisvaldsins í húsunum kring-
um Arnarhól. Fjármagnið, sem
myndast í héruðunum hefur ver-
ið dregið til miðstjórnarvalds
ríkisins í gegnum núverandi
skattakerfi og skipulag banka- og
fjármálakerfis, opinbers sjóða-
kerfis og núverandi skipunar inn-
og útflutnings og þjónustustarf-
semi. t>ví næst er hluta þessa fjár
skilað til baka sem ölmusu í nafni
pólitískrar fyrirgreiðslu. Afleið-
ing þessarar betlistafsbyggða-
stefnu blasir hvarvetna við.
En ástæðurnar eru fleiri, og
þessar helstar:
1. Launakjör hafa verið lakari
hjá mörgum stéttum á lands-
byggðinni en á Reykjavíkursvæð-
inu. Meginástæðan er sú, að
landsbyggðarfólk hefur ekki not-
ið þess launaskriðs, sem verið
hefur á Reykjavíkursvæðinu.
Petta sýnir könnur Kjararann-
sóknarnefndar.
2. Vandi landbúnaðarins hefur
sjaldan verið meiri en nú. Af-
koma bænda hefur versnað veru-
lega, og það hefur hagt bein og
óbein áhrif á margvíslegan þjón-
ustuiðnað og úrvinnslu landbún-
aðarafurða á þéttbýlisstöðum
landsbyggðarinnar.
3. Fjármagn frá landsbyggð-
inni hefur leitað í stríðum
straufnum inn á fjármagns- og
verðbréfamarkað í Reykjavík
vegna vaxtastefnu nýfrjálshyggj-
unnar. Fjármunir lífeyrissjóða
landsbyggðarinnar hafa farið til
að fjármagn íbúðabyggingar á
Reykjavíkursvæðinu í gegnum
húsnæðislánakerfið. Pað lítil-
ræði, sem kemur frá bönkum
landsbyggðarinnar, er lánað ein-
staklingum og fyrirtækjum með
leyfi að sunnan.
4. Fasteignir eru nánast óselj-
anlegar í mörgum byggðarlögum,
og í öðrum hefur fasteignaverð
hríðfallið, þótt gæði og bygging-
arkostnaður sé hinn sami. Að
þessu leytinu hefur byggðarösk-
unin valdið eignaupptöku hjá
stórum hluta þjóðarinnar.
5. Vöruverð á landsbyggðinni
er yfirleitt hærra en í Reykjavík.
Þessi munur getur orðið allt að
tíu af hundraði, eins og t.d. á
Vestfjörðum.
6. Aðförin, sem gerð hefur
verið að velferðarkerfinu, og þá
einkum skóla- og heilbrigðismál-
um, kemur harkalega við lands-
byggðina, og þarf ekki að rekja
dæmi.
7. Afleiðingin er stórfelld
fólksfækkun á landsbyggðinni, en
fjölgun á Reykjavíkursvæðinu. Á
síðasta ári fækkaði íbúum á
Norðurlandi eystra um 0,6%, en
fjölgaði í Reykjavík um 1,7%.
Við eðlilegar aðstæður hefði átt
að verða fólksfjölgun á Norður-
landi eystra, og er fækkunin því
umtalsverðari. Mannfjöldi stóð í
stað í Ólafsfirði, á Dalvík og
Akureyri, en fækkaði um 1% á
Húsavík. í Suður-Þingeyjarsýslu
fækkaði fólki um 2,7% og hefur
nú fólki í Þingeyjarsýslum og á
Húsavík fækkað um 300 á 3
árum. í smærri sveitarfélögum
hefur fækkunin margfeldisáhrif,
því skatttekjur sveitarfélaganna
minnka, það dregur úr þjónustu
og ýtir á enn meiri brottflutning.
Meginverkefni næstu ríkis-
stjórnar verður að snúa þessari
öfugþróun við. Til þess er aðeins
ein leið fær; að færa völdin heim
í héruð. Til þess eru ýmsar að-
ferðir. En fyrst og fremst verður
að kveða miðstýringuna í kútinn.
Hvers vegna?
Miðstýringin hefur drepið all-
an fjölbreytileika í dróma, svo og
frumkvæði og tilraunir. - Mið-
stýringin hefur gert sveitarfélögin
allt of háð duttlungum ríkisvalds-
ins. Hér um slóðir þarf ekki að
minna á fræðslustjóramálið, og
hvernig það hefur upplýst þjóð-
ina um skömmtunaraðferðir
menntamálaráðuneytisins. Skerð-
ing jöfnunarsjóðs sveitarfélaga
sýnir einnig hvernig þessir duttl-
ungar geta leikið sveitarfélögin. -
Miðstýringin veldur því, að
ákvarðanir eru teknar hjá emb-
ættismönnum, sem eru fjarlægir
kjósendum, og eru aldrei dregnir
til ábyrgðar. - Miðstýringin er
fjarlæg verkefnum og einkennist
af þungu skrifræði.
Eftir næstu þingkosningar
verða þingmenn landsbyggðar-
innar að berjast gegn því mis-
rétti, sem hér hefur verið gert að
umræðuefni. Tvær leiðir eru fær-
ar:
í fyrsta lagi að stækka sveitar-
félögin og fækka þeim verulega.
Viðmiðunarstærð þeirra á að
tryggja að þau geti veitt íbúum
sínum lágmarksþjónustu, sem
dugir í samkeppninni við höfuð-
borgarsvæðið. Það þarf að marka
skýrar línur í verkaskiptingu ríkis
og sveitarfélaga, og sveitarfélög-
in þurfa að fá nýja tekjustofna og
aukið sjálfræði um álagningar-
hlutfall og gjaldskrár þjónustu-
fyrirtækja. Bættar samgöngur
Arni Gunnarsson.
innan héraða þarf að verða for-
gangsverkefni, en það er for-
senda þess, að unnt sé að byggja
upp öflugar þjónustumiðstöðvar
á kjarnastöðum. Þessi leið krefst
mikilla lagabreytinga og setning-
ar nýrra laga.
í öðru lagi geta menn velt fyrir
sér þriðja stjórnsýslustiginu,
fylkjaskipulagi, sem tæki mið af
hefðbundnum samskiptum fólks
og náttúrulegum staðháttum. Þá
yrði í hverju fylki kjörin fylkis-
stjórn til fjögurra ára. Þessi
stjórn hefði víðtæk völd, sem efla
myndu sjálfsforræði íbúanna,
styrkja heimastjórn og vinna
gegn núverandi miðstýringu
efnahagslífsins. Þessar stjórnir
hefðu fjárveitingavald, bæði af
eigin skattfé og fjárframlögum
frá Alþingi.
Hvora leiðina, sem menn vilja
fara, er ljóst, að þegar í stað
verður að grípa til róttækra að-
gerða, ef byggðaröskunin á ekki
að verða varanleg. Landsbyggðin
leggur fram um 60 af hundraði
tekna þjóðarbúsins, en fær aftur
um 40 af hundraði. Þessar tölur
þurfa að breytast; fjárstreymið
og fólksflóttann frá landsbyggð-
inni verður að stöðva.
Ætla má, að nú séu góðar að-
stæður í þjóðfélaginu til að snúa
af rangri leið, draga úr misrétti
og auka jöfnuð. En þetta verður
ekki gert á meðan stjórnmála-
menn hafa ekki meiri skilning á
vandanum en svo, að þeir telja
að ódýrar og verðlitlar íbúðir á
landsbyggðinni muni draga ungt
fólk til sín í stríðum straumum
(Ragnhildur Helgadóttir á lands-
fundi Sjálfstæðisflokksins).
Fyrir mörg sveitarfélög er um
framtfð byggðar að tefla og það
má engan tíma missa.
Undirritaður, sem skipar efsta
sætið á lista Alþýðuflokksins í
Norðurlandskjördæmi eystra
vegna alþingiskosninganna, taldi
rétt og skylt að koma þessum
sjónarmiðum á framfæri vegna
þeirrar miklu umræðu, sem orðið
hefur um vanda landsbyggðar-
innar.
Árni Gunnarssun.
Kosn i ngaskrif stof a
Al þýðuf lokksi ns
Opið virka daga klukkan 09:00 til 17:00. Símar 24399 og 27424
Kosningastjóri Jón Ingi Cesarsson.
- Allir velkomnir!