Alþýðumaðurinn - 28.04.1988, Blaðsíða 1
2. tölublað - 28. apríí 1988
Ábyrgðarmaður: Óskar Alfreðsson
Afgreiðsla: Strandgata 9 - Sími 24399
Setning og prentun: Dagsprent hf.
ALÞÝÐUMAÐURINN
Hreinn Pálsson:
Sumar í raun -
vetur í sinni
Sumarið heilsar með kulda og
snjó og svo hefur oft verið áður.
Okkur Islendingum er nú ekkert
að vanbúnaði að mæta slíku, en í
þannig árferði fyrrum hefði þetta
e.t.v. þýtt horfelli búfjár og jafn-
vel manna og bjargarskort.
Með öllum þeim meðulum,
sem nú eru tiltæk, allri tækninni
ætti okkur ekki að verða skota-
skuld úr því að bjargast vel og
sannleikurinn er sá, að við
íslendingar erum kannski fáir, en
hvorki fátækir né smáir, því að
við erum velmegunarþjóð og það
er argasta öfugmæli, sem heyrist
allt of oft að við höfum of lítið
handa á milli af yeraldargæðum.
Auðvitað er auðnum misskipt
og verður líkast til aldrei skipt
jafnt og ég held, að það séu ein-
hverjir mestu erfiðleikar okkar
núna, þ.e.a.s. miðaldra kynslóð-
arinnar og þeirrar ungu að læra
að sætta sig við nægjusemi, hætta
að einblína á hin efnislegu gæði
eingöngu og huga að því að það
er fleira eftirsóknarvert til. Þetta
er hins vegar erfitt, þar sem öll-
um þessum gæðum er í æ um-
fangsmeiri auglýsingamennsku
haldið að okkur og við látin
halda, að því aðeins höndlum við
hamingjuna, að við eignumst
þetta og hitt.
Ég sagði áðan, að við værum í
raun rík og velmegandi, en víst
veit ég, að það fólk er til og of
margt, sem hefur of lág laun og
samkvæmt því, sem hefur verið
upplýst og æ fleiri dæmi eru um,
fer launamunur vaxandi.
Launin eru of lág, ef þau duga
ekki til nauðsynlegrar fram-
færslu, þ.e. að mínu mati fyrir
húsnæði og húsgögnum, fæði,
klæðum, menntun barna og þar
að auki kaupum og rekstri
einkabíls og t.d. utanlandsferðar
af og til.
Þrátt fyrir allt njóta langflestir
þessa og spurningin er, er ekki
hægt að nýta þá auðlind, sem er
sem fyrr okkar aðalauðlind, sjáv-
arfang, þannig, að kjör þeirra
lægstlaunuðu í ýmsum stéttum
megi batna?
Nú er það svo að vefst fyrir
mörgum 'lítt hagfræðimenntuðum
manninum að skilja, hvernig
hægt er að reka fyrirtæki, sem
alltaf virðist tapa, en gengur
samt. - Þetta minnir mig á sögu,
sem ég heyrði af manni, sem allt-
af var að kvarta -yfir því við
starfsmenn sína, að hann væri
sífellt að tapa, en byggði þó og
seldi stórhýsi í Reykjavík árum
saman og varð mjög efnaður.
Gekk barlómur mannsins svo
langt, að eitt sinn sagði ungur
maður, sem skildi ekki samheng-
ið: „Mikið hlýtur þú að hafa ver-
ið ríkur, þegar þú byrjaðir." Við
þessu átti framkvæmdamaðurinn
ekki svar og oft heyrist þessu líkt
frá mönnum, sem þó þurfa ekki
að kvarta. Svo langt sem ég man
hafa velflest sjávarútvegsfyrir-
tæki verið á hausnum, en starfa
þó fjölmörg með blóma enn.
Nú er oft sagt, að til þess að
halda byggð um landið, sé það
eitt nauðsynlegt að halda verð-
mætasköpuninni eftir í heima-
byggð, þ.e. að útvegurinn fái að
halda eftir þeim gjaldeyri á réttu
gengi, sem hann skapar. Þetta er
vafalítið rétt að hluta, en jafn-
Ijóst er, að oft eru á þessurp stöð-
um hærri tekjur en víðast annars
staðar og velmegun almenn, en
þá skortir hitt, sem fólk sækist
eftir, einhvers konar andlegt fóð-
ur og skemmtan. Þess vegna ligg-
ur straumurinn svo mjög suður,
enda hafa útspekúleraðir kaupa-
héðnar lengi getað nýtt með brask-
viti sínu þennan sama gjald-
eyri á lágu verði til að flytja inn
margt gagnlegt, en jafnvel fleira
ógagnlegt og látið landslýð halda,
að allt þetta væri honum nauð-
synlegt.
Því virðist það ekki sannfær-
andi, að þeir sömu, sem byggðu
Kringluna og mörg fleiri verslun-
arstórhýsi í Reykjavík skuli ekki
geta greitt þau lágmarkslaun,
sem farið er fram á nú af verslun-
arfólki.
Ég veit, að auðvitað er ég hér
að einfalda myndina að mörgu
leyti.
Það eru ekki öll fyrirtæki í
sjávarútvegi eða verslun jafn vel
sett að greiða góð laun. Slíkt staf-
ar þó oftar en ekki af allt of
mikilli og örri fjárfestingu á fáum
árqm á of miklu lánsfé. Slíkt
háttalag kalla ég í senn græðgi og
óstjórn.
Mjög mikil fjölgun hefur orðið
í stétt viðskipta- og hagfræðinga,
en það er eins og þeir komi ekki
við sögu t.d. hjá mörgum sjávar-
útvegsfyrirtækjum. Hið rétta er,
að þar hefur löngum íslands-
Bersa sjónarmiðið, brjóstvitið
lengstum ráðið ferðinni, en sýnir
ekki einmitt hóflaus útflutningur
á svonefndum gámafiski, að slíkt
brjóstvit út af fyrir sig er ekki
nógu haldgott.
Þegar græðgin og heimskan
hafa svo eyðilagt markaðinn, í
stað þess að hafa slíkan útflutn-
ing í hófi, en þó fyrst og fremst
fullvinna fiskinn, eða a.m.k.
vinna hann frekar og viðhalda
þar með góðum markaði, koma
þessir ágætu fiskrekendur (út-
vegsmenn og frystihússtjórar) og
panta gengislækkun eða annars
konar fyrirgreiðslu hjá ríkissjóði.
Ég held, að á fáu sé meiri þörf,
en nýta menntun og krafta
þeirra, sem ég áðan nefndi í
ýmissi stjórnun og markaðsleit í
sjávarútvegi. Að minnsta kosti
væri það notadrýgra þjóðinni, en
láta þá snúast hvern í kringum
annan í alls kyns verðbréfa- og
fjármagnsleigufyrirtækjum og
yfirbjóða hvern annan dag hvern
með gylliboðum til þeirra, sem
virðast eiga svo mikið. fé handa
milli, að þeir vita ekki, hvað á að
gera við það.
Á slíku sviði eru þessir vísu
menn allt of margir komnir langt
frá uppruna fjármagnsins, frum-
vinnslunni og verði þekkingin
ekki nýtt þar betur, getur fyrr en
varir undirstaðan fallið og öll
fjármagnsspilaborgin hrunið.
Gallinn við okkur íslendinga
er sá, að við höfum ætíð verið
fremur lítið fyrir að taka
stjórnun, sérstaklega skynsam-
legri. Því koma alltaf þessi sömu
mynstur upp, verulegur efna-
hagsbati annað veifið og ógnar-
vandræði eða hálfgcrð kreppa
hitt veifið.
Fyrirsögn þessa greinarkorns
ber að skilja svo, að vissulega er
sumarið komið samkvæmt alm-
anakinu, en mér þykir of mikill
vetrárdrungi hjá þjóðinni, of lítil
víðsýni, of mikill sjálfbyrgings-
háttur og í raun of lítil sáttfýsi og
samstaða til að nýta megi aðal-
auðsuppsprettuna á sem hag-
kvæmastan hátt og sem allra
flestum til hagsbóta og. ég held,
að aðeins með breyttu hugarfari
getum við leyst úr vanda okkar
og lært hófsemi hvert og eitt og
beitt henni einnig innan samfé-
lagsins í heild.