Brautin - 17.08.1928, Síða 1

Ritstjórar:
'Sigubrjörg Þorláksdóttir.
Sími 1385.
Marta Einarsdóttir.
Sími 571.
Brautin
Ötgefendur:
Nokkrar konur
í Reykjavík.
Afgreiöslusími:
437.
1. árgangur.
Föstudaginn 17. ágúst 1928.
i
8. tölublað.
Berklarannsóknir á kúm.
*********************************
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
♦
*
LíttryggiDgaíélagiö ANDVAKA kf.
OSLO. — NOREGI.
Allar venjulegar líflryggingar, hjónatryggingar,
barnatryggingar og lífrentur.
Viðskifti öll ábyggileg, hagfeld og refjalaus!
Læknir fél. í Reykjavík: Saem. próf. Djarnhéöinsson.
Lögfræöisráöunautur: Bjorn Þóröarson, hæstaréttarritari.
íslandsdeildin: Forstjóri Helgi Valtysson.
Pósthólf 532. — /?eykjavík. — Heima: Suðurgötu 14. — Sfmi 1258.
A. V. Þeir, sem panta tryggingar sknflega, sendi forstjóra umsókn og láti getið aldurs síns.
*********************************
Berklaveikin er talin meö
bættulegustu sjúkdómum hér á
landi. Hún gerir sér lítt manna-
mun og legst bæði á börn, full-
oröna og gamalmenni. Útbreiðsla
hennar er mikil, þrátt fyrir það
þótt varið sé miklu fé til að
lækna hana og hindra útbreiðslu
hennar. En ég vil spyrja, gerum
vér alt það, sem í okkar valdi
stendur til að stemma sligu
fýrir þessum vágesti. Ég hygg
að þar sé enn mjög ábótavant
og þyrfti stórum framförum að
taka. Það sem ég hér einkum
vil vekja athygli á er það,
hvort ekki gæti þessi sjúkdóm-
ur, og útbreiðsla hans, stafað
að nokkru leyti frá húsdýrum
vorum, einkum kúnum. Vér
neytum mjög mjólkur og mjólk-
urafurða, bæði til sveita og
sjávar. Ef kýrnar eru berkla-
veikar, er þá ekki hugsanlegt
að þessar afurðir geti verið
berklaberar. Petta virðist ekki
ósennilegt bæði með mjólk,
rjóma og sinjör, sem ekki er
hitað svo mikið að berklarnir
drepist.
Ég hygg að svo hljóti að
vera og tel liklegt, að ekki fátt
fólk sýkist, og hafi sýkst, af
neytslu mjólkurafurða, sem hafi
borið í sér sýkla.
Þessar hugsanir hafa leitt
mig ,til þeirrar ólyktunar, að
rétt væri og nauðsynlegt að
látnar væru fara fram ná-
kvæmar berklarannsóknir á
kúm, um land alt, svo hægt
væri að ganga úr skugga um
það, hvort kýrnar hefðu þenna
sjúkdóm og hversu útbreiddur
hann væri. Mér dettur í hug, í
þessu sambandi, eift af bestu
og mannflestu héruðum á
Norðurlandi. Þaðan hefir sú
fregn borist, að vart væri þar
nokkurt heimili að enginn væri
berklaveikur, og á mörgum
heimilum væru allir meira eða
miuna veikir. Hvað veldur þess-
um ófögnuði? Því miður mun
lítið betur ástatt í ýmsum öðr-
um héruðum landsins. Ekki
nægir að byggja hæli fyrir hina
sjúku, þau fyllast fljótt, sé ekki
á annan hátt reynt að stemma
stigu fyrir þessum vágesti.
Mér er skýrt frá að einhver
málamynda-rannsókn muni fara
fram árlega á kúm, að minsta
kosti í Reykjavík og nágrenni
hennar. En sé svo, sem sagt er,
að þetta sé ekki annað en
gagnslaust kák, þá þarf það
umbóta við og það bráðlega.
Og ekki má skilja neinn hluta
landsins eftir, þá er slíkar
rannsóknir eru gerðar, því al-
staðar stafar hætta af sýktum
kúm eða öðrum húsdýrum.
Ég hygg að siíkar rannsóknir
þyrftu ekki að verða tilfmnan-
lega dýrar, því dýralæknar vorir
gætu framkvæmt þær eða að
minsta kosti haft eftirlit með
þeim. Peir ættu að geta kent
greindum og gætnnm sveita-
bændum að gera slíkar rann-
sóknir, þar sem þeir gætu ekki
gert þær sjálfir. Rannsóknir þess-
ar þyrftu svo að fara fram ár-
lega, því ekki er örgrant um
að kýr, sem reynist heilbrigð í
ár, verði stórhættuleg næsta ár
fyrir heilsu þeirra, er neyta
mjólkur úr henni.
Ég hygg að slíkar rannsóknir
gætu haft stórmikla þýðingu
fyrir vellíðan allrar þjóðarinnar.
Eins og sakir standa er börnum
gefin mjólk, án nokkurs sér-
staks eftirlits með því, hvernig
hún er. Menn munu nú þar til
svara, að ekki sé annað en að
gerilsneyða mjólkina, áður en
barninn sé gefin hún, og þar
sem slík taeki séu ekki til, mégi
flóa mjólkina áður en börnum
sé gefin hún. En við því er það
að segja, að mjólk er talin að
vera ill-meltanleg börnum, þeg-
ar hún hefir verið ílónð eða
gerilsneydd. í horgum erlendis
er höfð til sölu sérstök mjólk
fyrir börn, sem er úr kúm, sem
eru undir sérstöku eftirliti, og
er sérstakrar varúðar gætt við
alla meðferð rojólkurinnar. Hún
er ekki gerilsneydd, fyrst og
fremst af ofangreindum ástæð-
um, og í öðru lagi af því, að
mjólk, sem er hituð, tapar viss-
um tegundum fjörvis (vitamin),
sem í henni er, þeim tegundum,
sem einungis finnast í ósoðnum
mat.
En ekki mætti nema staðar
við rannsóknina eina. öllum
þeim kúm, sem reyndust hættu-
legar heilsu manna, yrði að
lóga, og lúta þar enga ímynd-
aðastundarhagsmuni ráða; ekk-
ert annað en almenuingsheill
ætti þar að koma til mála.
í þessu sambandi vil ég geta
þess, að mér þykir líklegt að
berklaveiki i kúm og aðrir sjúk-
dómar, geti haft áhrif á efna-
■amsetning og fitnmagu mjólknr.
Að minsta kosti virðist það
athugunarvert, að rojólk er svo
misjöfn úr kúm, þó þær hafi
sama fóður. — Pað út af fyrir
sig væri rannsóknarvert, af
hverju slíkur mismunur stafar.
Eugum getur dulist að margt
kemur til greina, þegar uin
mjólk og framleiðslu mjólkur-
afurða er að ræða. Of fáum
þeirra, sem byggja alla afkomu
sína á kvikfjárrækt, er það
nægilega Ijóst, að þess betur
sem skepnunum líður, því lík-
legri eru þær til að gera gagn.
Mér dettur oft í hug húsakynni
þau, sem kýr eru látnaiv dúsa í
allan veturinn og á nóttúnum á
sumrin. Flestum finst lífsnauð-
synlegt að útiloka alt loft úr
tjósunum og telja það eitt
nauðsynlegt, að heitt sé. Stór
furða er, að kýr skuli ekki
kafna í sliku loftleysi. Væri
ekki trúlegt að þetta hefði áhrif,
bæði á hreysti kúnna og efni
þau, sem mjólkin úr þeim
hefir? Mér dylst það ekki, að
þess betri og eðlilegri sem með-
ferðin er, því hollari og nær-
ingarmeiri verður mjólkin. Ekki
getur það talist annað en grimd,
að hugsa ekki um neitt annað,
en hvað hægt sé að græða á
skepnunni, en láta sér á sama
standa um hvern aðbúnað hún
hefir. Slíkt athæfi hefnir sín
fyr eða síðar. Liklegt er að
berklaveiki þrífist vel i dimm-
um, rakafullum og loftlausum
fjósum, og ætti að mega hanna
slika meðferð á skepnum, í
nafni laganua og almennrar
mannúðar. Ekki veitti af að til
væru lög um eftirlit með skepn-
um yfirleitt, sem beita mætti
til verndar þessum mállausu
þjónum mannanna.
það mál, sem hér er um að
ræða, nákvæmar berklarann-
sóknir á kúm og betri fjós, er
mikilsvarðandi heilbrigðismál.
Og þar sem þjóðin geldur ár-
lega mikið afhroð í mannlífum
og fjárútlátum vegna berkla-
veikinnar, virðist vera rétt að
gera alt, sem hægt er, til að
vinna á móti útbreiðslu veik-
innar með ýtarleguni rannsókm-
um og umbótum á þeim svið-
um, þar sem veikin getur haft
upptök, og sýkingarhættan helst
stafar frá.
Eyðibýlið.
Eftir Ingueldi Einavsdóttur.
Frh.
Kona hans var dóttir hrepp-
stjórans þar í sveitinni og yngst
af inörgum börnum. Rúmlega
tvítug var hún er hún giftist. —
Ekki veit ég hvar eða hvernig
þau kyntust, hafa ef til vitl
sést við virkju, eða í réttum,
en víst er um það, að ekki hefir
hann verið mörg ár að vega
og meta orð og augnatillit. Hann
var framkvæmdanna maður, og
fyrst honum nú þóknaðist að
eignast þessa stúlku, sem alt af
var svo snyrtilega til fara og bauð
hinn besta þokka, þá var sjálf-
sagt að vita, hvort hann gæti
fengið hana. Bað hann hús-
bónda sinn orlofs og gerði sér
ferð til að biðja hennar sér til
handa. Fékk góð svör, og þegar
hann hélt heim aftur, fylgdi
heitmey hans honum á leið,
sagði hann henni þá fyrirætlun
slna, um að stofna nýbýli. Hún
félst á það og valdi staðinn.
Þau fluttu þaugað um far-
dagaleytið. Pá var gott vor og
gróðursamt og yndislegt veður
ur daginn .[þann. Þau bjuggu i
tjaldí meðan þau komu sér upp
skýli. Hann var sjálfur smiður
góður og fékk einn mann sér
til hjálpar. Húsfreyja hjálp-