Brautin - 19.10.1928, Blaðsíða 3

BRAUTIN
3
Tilkvnning.
Hefi flutt vevslun mína í Austurstræti 14.
Halldór Sigurðsson.
aí landinu, en útsýnið, hafa þessir
ferðamenn auðvilað ekki getað
hlotið, og \ita því ekkert um
Island né baráttu íslenzku þjóð-
arinnar til þroska og framþró-
nnar. — Dagblöðin hér virðast
þó hafa miklar mætur á umsögn
þessara útlendinga, og birta með
auðsæjum fögnuði undrun þeirra
yfir að hitta hér fyrir menning-
arþjóð, og lof þeirra um hinar
miklu framfarir, sem þeir sjá í
hvívetna. En hvaða framfarir?
Eins og sólin hafi ekki skinið
yfir íslandi áður, og fjöllin verið
tíguleg í sumarblómanum fyr
en nú.
Árið 1809 ferðaðist hér um
landið enskur grasafræðingur
Hooker að nafni, dvaldi hann
hér á landi mestan hluta sum-
ars, og feiðaöist um alt landið.
Sama sumarið, sem Jörundur
hundadagakonungur tók sérkon-
ungsvald yfir fslandi. Bjó þá á
Innrahólmi við Akranes Magnús
Stephensen lögfræðingur, sonur
Ólats Stephensens stiftamtmanns.
Heimsótti Jörundur Ólaf stift-
amtmann í Viðey, og segir frá
því í ferðabók sinni hvað hann
fékk þar rausnarlegar viðtökur
og ágætar veitingar. Jörundur
mun og hafa komið að Innra-
hólmi, því Þorsteinn skáld Er-
iingsson segir í kvæði sínu um
Jörund húndadagakonung, eftir
að hafa lýst viðleitni fslendinga
að veita viðnám yfirgangi Jör-
undar:
•Magnús var hlálega þröngsýnni þar
og þótti ekki voðinn svo stór,
hann kátur við Gylfa oggestrisinn var
og gaf honum vindil og bjór«.
Magnús Stephensen var kvænt-
ur Guðrúnu, dóttur Vigfúsar
Schevings sýslumanns, mætri
konu, og var hún einkar hög á
hannyrðir. Magnús bjó rausnar-
búi og var fyrirhyggjumaður
hinn rnesti, hafði hann mikla
garðyrkju á Innrahólmi. Vinnu-
menn valdi hann sér hina rösk-
ustu og galt þeim hátt kaup, en
herti að þeim vinnu í meira lagi.
— Þau voru þá komin til hans
í elli sinni, tengdaforeldrar hans,
Vigíús sýslumaður Scheving og
kona hans. — Enski grasafræð-
ingurinn Hooker lýsir híbýlis-
háttum Magnúsar og viðtökum
þeim er hann fékk hjá honum
í ferðabók sinni um ísland, er
hann kallar: »Journal of a taur
in Iceland the summer of 1809«.
— Þeir Hooker og félagar hans
komu að Akrafjalli, er þaðan
skamt að Innrahólmi. — Segir
Hooker, að þar sé ágætlega hús-
aður bær, enda búi þar maður
sem sé háyfirdómari, og svo vel
búinn að gáfum og lærdómi,
að sómi myndi að honum í
hverju þjóðfélagi sem væri. Alt
benti til þrifnaöar, jafnvel úti-
húsin báru vott um smekk og
snyrtimensku. Var að vísu fylgt
gamalli landsvenju í húsaskipun
og byggingarefni. Mörg hús í
röð hiaðin upp úr torfi og grjóti,
en þó var svo frá ötlu gengið,
torfveggjunum og torfþökunum,
að sannarlegt prúðmenskusnið
var á. Útidyrnar voru málaðar
og stórir gluggar á bænum.
Var gengið inn löng göng al-
þiljuð, og með timburgólfi.
Bókastofa húsbóndans var f
meðallagi stórt heibergi, alsett
bókum. Innar af því dagstofa,
var hún blámáluð með gips-
rósum á lofti. Var þar inni
góður húsbúnaður líkur þvi er
tiðkaðist á Englandi. Á veggj-
unum voru nokkrar litmyndir
meðal annars af Napóleon
Frakkakeisara og Nelson sigur-
vegaranum við Trafalgu.
Strax er þeir voru seztir að,
bar bóndinn fram hvitt vín og
tvibökur, og meðan beðið var
til máltíðar sýndi húsbóndinn
Hooker ýmsar fágætar og merkar
bækur, og handrit um sögu
landsins. Þar voru og bækur eftir
merkustu rithöfunda, franska,
þýzka, sænska og danska, og
mikið af enskum skáldritum.
t*ar að auki megnið af forn-
ritum Grikkja og Rómverja. —
Sönglistin var einDÍg í hávegum
höfð á Innrahólmi. Stóð upp
að vegg í dagstofunni stórt orgel,
og þegar Hooker lét á sérskilja,
að sig langaði til að heyra is-
lenskan söng, kom fjölskyldan
inn, og söng fyrir hann nokkur
sálmalög, en húsbóndinn lék
undir á hljóðfærið. Einnig söng
dóttir húsbóndans nokkra is-
lenzka og danska söngva, og
lék undir á langspil.
Um kl. 3 var sezt að miðdegi,
var fram borin steik með sætu
kirsuberjamauki og kálstöppu,
en á eftir kom rauðvín, laufa-
brauð og kökur. — Það þótti
Hooker fegurst að sjá hvað unga
fólkið var umhyggjusamt við
gömlu hjónin, foreldra húsmóð-
urinnar. Var gamla konan orð-
in örvasa og blind, en það bætti
henni að miklu sjónarmissirinn,
að hún naut hinnar mestu ást-
úðar af börnmn sínurn.
Fetta er að sjálfsögðu raun-
veruleg og.rétt lýsing af islenzku
rausnarheimili um aldamótin
1800, og mun þetta heimili hafa
staðið fyllilega jafnfætis erlend-
um sveitaheimilum, á þeim tím-
um, að myndarskap og rausn,
en húsakynni með innlendum
hætti, og búið á þjóðlegum
grundvelli.
Gæti það verið alvarlegt í-
hugunarefni í hverju þessar auð-
sæju framfarir eru fólgnar, sem
nútimamönnum er svo gjarnt aö
miklast af, og hvort þær kunni
að vera svo hollar í hvívetna.
S. J.
64
Hann sneri bakinu að henni, og gat því ekki séð framan
i hana. Báðar hendur hafði hann niðri í vatninu og leit ekki
af þeim.
Hvernig gat hann vitað, að hún átti heima á Fallsta? Og
að sjálfsögðu vissi hann þá einnig, að hún mundi þann veg
vera stödd að efnum til, að hún hefði ekki gerst hjúkrunar-
kona sakir fjárskorts.
Hún herti sig upp, af því að hún sá, að hann, þrátt fyrir
alt, mat hana þó svo mikils, að hann hafði grenslast e(ftir
hinu og þessu henni viðvikjandi, og auk þess hafði hann
tekið hana tali. Ef til vill hafði hann ekki jafn lítið álit á
henni, sem hún hugði; ef til vill var þetta tóm ímyndun.
Hún varð öruggari, en hún hafði áður verið í návist hans.
Mig langaði til að verða að einhverju liði í hejminum,
svaraði hún.
— Og það gal ungfrú Gissler ekki orðið á Fallsta?
Henni félst aftur hugur við háðið, er skein út úr orðum
hans. '
— Á Fallsta? endurtók hún. Þar var eg þann veg sett, að
mér var ómögulegt að leggja mig alla í línia. Hvað hefði eg
annars átt að geta aðháfst þar?
— Eru ekki fátæklingar ti) þar um slóðir?
— Ekki margir. Að öðru leyti þarfnast þeir aðallega fjár-
styrks. Mig langaði til að starfa, iörna mér sjálfri.
Hún roðnaði í því hún sagði þetta, því að henni fanst það
nokkuð fráleitt, að hún skyldi geta talað af slíkri einlægni
við ínann, er hafði sýnt henni einberan fjandskap.
— Hversvegna tók ungfrú Gissler að sér einmitt hjúkrun-
61
hvað á, en aldrei áður hafði hann gert það jafn óvingjarnlega.
Þessi óánægja hans með hana gerði það að verkum, að á
hana, sein var svo tilfinninganæm, kom talsvert fát, og af-
leiðingin varð sú, að henni urðu á ýms glappaskot, er ann-
ars hefðu aldrei fyrir komið, og þetta sveið henni sáran.
Þegar þetta kom fyrir fór ýmist um hana kuldahrollur, eða
hún svitnaði, þegar doktor G,ripenstam hvesti á hana aug-
un, og var hún þá rétt komin að því að fella tár.
Þetta varð dapur dagur fyrir systir Veru.
Þegar doktorinn hafði loks lokið starfi sínu og var geng-
inn burtu, flýtti hún sér að lúka því, er gera þurfti, til þess
að komast upp á herbergi sitt, og lofa tárunum að streyma
í einrúmi.
Dagurinn eftir flutti henni ósigur á ósigur ofan, og það
særði sómatilfinningu hennar átakanlega.
Hvernig stóð á því, að henni hafði reynst ómögulegt að
aðstoða hann, eins og honum líkaði, þenna dag? Var það
henni sjálfri að kenna, eða var það af því, að hann hefði
verið í þvi skapi, að vilja finna hjá henni misfellur, og þess-
vegna lika fundið þær?
Hvað hafði hún gert honum? Hvað kom til, að hann var
orðinn henni svo óvinveittur?
Hvernig svo sein aumingja Vera braut heilann um þetta,
gat hún enga lausn fundið á þessu fyrirbrigði. Hvernig sem
hún rannsakaði sjálfa sig og framkomu sína, gat hún ekki
fundið ástæðuna til óánægju hans. Og þótt hún hefði getað
getið sér til um hana, hefði henni verið ómögulegt, að breyta
neinu lil í því efni, því að sannleikurinn var sá, að Vilhelm