Brautin - 02.11.1928, Qupperneq 1

Ritstjórar:
Sigurbjðrg Þorláksdóttir.
Sími 1385.
Marta Einarsdóttir.
Sími 571.
Brautin.
Útgefendur:
Nokkrar konur
í Reykjavík.
Simi:
491.
1. árgangur.
Föstudaginn 2. nóvember 1928.
19. tölublað.
Ókeypis lögffræðisaðstoð
fyrir efnalaust fólk.
Brunatrygsingar
sími 254.
SjóvátrYSSÍngar
sími 542.
Áður en fast ríkisvald komst
á f ýmsum löndum og áður en
skipulagsbundin þjóðfélög mynd-
uðust, varð einstaklingurinn að
taka rétt sinn sjálfur. Þá var
það undir likamlegum styrkleik
eða viti hvers einstaklings kom-
ið, bversu mikils réttar hann
gat aflað sér og haldið honum.
Þá var ekki um rétt að ræða i
nútíma merkingu, heldur aðal-
lega hluti til neyslu notkunar
eða skrauts. Afstaöa einstakli g-
anna hvers til annars var mjög
lík því, sem á sér stað meðal
rándýra. Sá sem sterkastur var
undirokaði jafnan þann sem var
honum minni máttar. Petta á-
stand hefir oft verið kallað allra
stiíð gegn öllum, á latínu »omn-
ium bellum contra ommes«.
Petta ástand hafði auðvitað oft
og einatt í för með sér mikla
eyðileggingu verðmæta og gerði
það að verkum að einstakling-
urinn gat aldrei verið öruggur
um sig og eignir sinar. Þessir
annmarkar urðu til þess, að
fleiri og fleiri sameinuðust í
bandalag, sem settar voru á-
kveðnar reglur fyrir og fórnaði
einstaklingurinn þannig algjöru
sjálfstæði sínu, til þess að öðl-
ast meira réttaröryggi og tóku
bandalög þessi ýmsum breyting-
um og fulikomnuðust, þar til
skipulagsbundið þjóðfélag með
alsherjar rikisvaldi, eins og það
kemur fram nú á dögum, mynd-
aðist. Það getur vart orkað tví-
mælis, að ríkisvaldið er til fyrir
einstaklinginn, enda er æðsta
skylda þess að gæta laga og
réttar í landinu, þannig, að ein-
staklingurinn njóti settra laga
og að honum sé borgið. Til
þess að verða réttar síns að-
njótandi verður einstaklingurinn
oft og einatt að fara eftir viss-
um reglum, ýmist að framkvæma
eitthvað og þá stundum á á-
kveðinn máta eða láta eitlhvað
ógert. Hvað gera skal í hverju
falli eða láta ógert eiga þeir að
yita, er lögin þekkja, lögfræð-
ingarnir, Qg til þeirra snýr al-
menningur sor eðlilega, þegar
váfi leikur á um eitthvert atriði,
eða viðkomandi getur ekki sjálf-
ur klætt erindi sitt í þann bún-
ing er með þarf. Málflutnings-
menn þurfa að fá borgun fyrir
störf sín og hefir efnalaust fólk
varla efni á þvi að leita ráða
til þeirra. Afieiðingin af þvi
verður oft sú, að fátæklingarnir
og munaðarleysingjarnir verða
ekki réttar sins aðnjótandi. 1
ýmsum löndum hefir því verið
unnið að því, að hafa skrif-
stofur er veita efnalausu fólki
ókeypis lögfræðisaðstoð. Þetta
á sér sérstaklega stað í stórum
bæjum og stendur þá oftast eitt-
hvert félag manna að stofnun
slíks fyrirtækis og hefir það
stundum reynst svo vel að ríkis-
stjórnirnar hafa fundið ástæðu
til þess að greiða fyrir starfsemi
þessari með fjárframlögum. Ég
leyfi mér í þessu sambandi að
benda á dæmi frá Kaupmanna-
höfn. Árið 1885 stoinaði félag
stúdenta í Kaupmannahöf, er
kallast »Studentersamfundet«,
slíka hiálparstarfsemi fyrir efna-
laust fólk, sem hér er um að
ræða. Kostnaður við starfsemi
þessa var upprunalega greiddur
af gjöfum, er inn komu frá
stofnendunum og öðrum þeim,
er voru fyrirlækinu hlyntir. Svo
er og að mestu leyti enn þann
dag í dag, þó hefir ríkis- og bæj-
arsjóður veitt starfseminni styrk
síðan árið 1895 — 1896. Starfsemi
þessi heitir »Studentersamfun-
dets Retshjælp for Ubemidlede«
Og kallast alment »Retshjælpen«.
Hún hefir leyst mjög gott og
mikið starf af bendi í Danmörku
og hefir aflað sér almennrar
viðurkenningar. Kostnaður við
starfsemina er tiltölulega mjög
lítill, sem aðallega stafar af því,
að fjöldi lögfræðinga í höfuð-
staðnum, þar á meðal margir
málfærslumenn, veita starfsem-
inni ókeypis aðstoð. Stúdentar,
er lesa lögtræði og ungir kandi-
datar, vinna oft og tiðum mikið
í þágu starfseminnar án endur-
gjalds og fá við það mjög góða
æfingu og þekkÍDgu. Skrifstofa
starfseminnar er opin hvern
virkan dag, nema laugardaga,
frá kl. 7-9.
Seinustu árin hefir árleg að-
sókn að skrifstofunni verið um
30000.
Þarna eru gefnar upplýsingar
um alls konar lögfræðisleg efni,
svo sem um erfðamál, eignar-
rétt, skaðabætur, skuldakröfur,
barnsfaðernismál, meðlög, náð-
anir, ríkisborgararétt, hjóna-
skilnað, giftingar, lögaldur,
nafnabreytingar, hjónamál o. m.
fl. Starfsemin fæst ekki mikið
við malaferli, en lætur þó stund-
um málaflutningsmann, sem ráð-
inn er hjá henni, flytja mál.
I Noregi var »Kontoret for fri
Retshjælp« stofnað í Oslo árið
1893. í byrjun fengu þeir lög-
fræðingar, er störfuðu þar, enga
þóknun fyrir staf sitt, en kostn-
aðurinn var greiddur af gjafafé.
Þegar tímar liðu fór ríkissjóður
og bæjarsjóður að veita starf-
seminni styrk og frá 1. apríl
1924 hefir bærinn kostað starf-
semina og veilir til hennar
25000 krónur á ári. Skrifstofan
er opin frá mánudegi til föstu-
dags kl. 5—8 á hverjum degi.
Þai staríar 1 skrifstofustjóri, 2
ráðunautar og 2 skifstofumenn.
í Stokkhólmi er álíka starf-
semi, er kallast »Stockholms
stads rátshjáipsanstalt«.
1 Þýzkaiandi er einnig álíka
starfsemi i fiestum hinna stærri
bæja og kallast: »Verband der
deut'chen gemeinnuizigen und
unparticishen Rechtsauskunfst-
stellenff.
í New York var áður svoköll-
/
uð »Legai Aid Sociely«, er hafði
skrifstofur á ýmsum stöðum í
bæuum. Nú er starfsemin út-
breidd mjög í Ameriku og kall-
ast »National Alliance of legat
Aid Societya. ,
Ég hefi bér að framan drepið
á hversu starísemi þessi er út-
breidd i mörgum löndum og
hversu henni er fyrir komið.
Þótt Reykjavík sé litill bær og
fámennur í samanburði við stór-
bæi í útlöndum og þótt þjóðin
sé fámenn, þá virðist mér að
æskilegt væri að siík starfsemi,
sem sú er að framan er lýst,
kæmist á hér. Hér er margt
efnalítið fólk, sem kinokar sér
við að leita sér nanösynlegra
upplýsinga, vegna þess, hve dýrt
þad er. Það væri sannarlega
lofsvert, að styðja að því að
greiða götu þeirra með því að
koma hér upp skrifstofu, er
veitti þeim ókeypis lögfræðis-
hjálp. Eg býst við því, að hér
yrði að fara að eins og í Dan-
mörku og Noregi, að stofna til
starfseminnar með gjöfum frá
þeim, er hugmyndinni eru vin-
veittir og mætti þá sennilega
seinna meir búast við því að
rikissjóður og bæjarsjóður létu
eitthvað af mörkum, er fram í
sækti, er starfsemin befði sýnt
kosti sina og sannað þar með
tilverurétt sinn.
Mér þætti mjög sennilegt, að
ekki þyrfti að hafa nema 1 fast-
ráðinn mann til að stjórna fyrir-
tækinu og 1 skrifstofustúlku. Ég
býst sem sé viö, að starfsemin
Dyti álíka velvildar hér á landi
eins og til dæmis í Danmörku,
þar sem margir ungir lögfræðis-
nemar og nýlega útskrifaðir lög-
fræðingar starfa þarna ókeypis
til þess að einu leitinu að vinna
fyrir hugsjónina og að hinu leit-
inu til þess að fá æfingu i með-
ferð lögfræðilegra starfa. Enn-
fremur geng ég út frá því, að
starfinu verði hagað svo, að
ekki komi fram nokkur mót-
setning, sem skylt ætti við sam-
keppni, milli starfandi mál-
færslumanna og starfsemi þeirr-
ar, er hér um ræðir. Reynslan
t. d. í Danmörku og Noregi
hefir og sýnt, að slfkt á ekki að
þurfa að óttast. í Danmörku
nýtur þessi starfsemi (Retshjælp-
en) mikillar velvildar málfiutn-
ingsmanna — eins og að fram-
an er drepið á.
Ég vænti þess að margir
verði til þess að styðja hug-
myndina og koma henni í fram-
kvæmd.
Reykjavík 14. okt. 1928.
Jón Ólafsson
cand. jur.
Samkvæmt beiðni Brautarinn-
ar hefir hr. cand. jur. Jón Ólafs-
son ritað ofanritaða grein um:
»Ókeypis lögfræðisaðstoð fyrir
efnalaust fólk«.
Brautin telur þetta mál svo
mikils virði, að hún vill ljá því
styrk sinn.
Lögfræðisleg hjálp sú, sem hér