Brautin - 11.01.1929, Blaðsíða 1

Riisijórar:
Sigurbjörg Þorláksdóttir.
Sími 1385.
Marta Einarsdóttir.
Sími 571.
Brautin.
Útgefendur:
Nokkrar konur í Reykjavík.
Sími: 491.
Afgreiðslu annast
Sigurborg Jónsdóttir.
1. árgangur.
Föstudaginn
11. janúar 1929.
27. tölublað.
Þjóðaratkvæði
um gerðardóm í kaupdeilumálum
Brunatryssinsar
sími 254.
Sjóvátryssinsar
sími 542.
Flestir múnu telja það rétt og
sjálfsagt, að hver einstaklingur
fái að ráða sjálfur fyrir hvaða
kaup hann skuli vinna og
sömuleiðis að atvinnurekendur
skuli sjálfráðir um hvert kaup-
gjald þeir greiði verkamönnum
sínum eða starfsmönnum. En
þegar betur er að gáð, þá mun
svo oft reynast, að hvorugur
þessara hlutaðeiganda eru ein-
ráðir um kaupgjaldið, heldur
verður oft hver að hliðra til
fyrir öðrum og úrslitin verða
samkomulagsatriði.
Hvorugir fá fyllilega það, sem
þeir töldu sér heimilt að ráða.
Báðir aðilar verða að sleppa
meiru eða minna af kröfum
sínum til þess að alt falli í
ljúfa löð og samkomulag náist.
Hingað til hafa ríkin látið
þessi mál lítt til sín taka. Álit-
ið þetta einkamál einstakling-
anna, en sjer að mestu óvið-
komandi.
Þegar einstaklingarnir fara
að safna sjer í félög eða heilar
stéttir, til þess að standa betur
að vígi í launabaráttunni og
öðrum réttindabaráttum^ fara
deilurnar að verða alvarlegri og
atvarlegri. Þá eru það ekki
lengur einn og einn einstakling-
ur, sem um er að ræða, þar
sem ríkinu má nær á sama
standa hvort samkomulag náist
fljótlega eða ekki, þá geta það
orðið hundruð og jafnvel þús-
undir manna, sem þátt taka i
deilunni, og getur það orðið
ríkinu stórmikið hagsmunamál,
hvort fljótt skipast deilumálin
eða ekki.
Nú eru félög og sambönd
ýmsra atvinnu- og iðngreina
svo þroskuð orðin og skipulag
þeirra orðið svo gott, að segja
má að atvinnurekendur stærri
landa, myndi einn heildarfé-
lagsskap og verka- og starfs-
menn annan. Þegar svo deilurn-
ar koma er smátt og smátt öll
þjóðin annaðhvort beint orðinn
einn þátttakandinn í deilunni
eða óbeinlínis orðinn nokkurs-
konar deiluaðili, þar eð deilan
snertir hagsmuni hennar að
meira eða minna leyti.
Lengst ná þessi kaupdeilu-
mál, þegar allsherjarverkföll
eða allsherjarverkbönn skella
yfir.
Þá lcggja allir niður vinnu
á sama tíma, hafast ekkert að,
annaðhvort af því að þeir eru
beint þátttakendur í kaupdeil-
unni, eða telja sér skylt að
styðja kaupdeiluaðila með sam-
úðarverkfalli eða samúðarverk-
banni, svo endir fáist sem fyrst
á deilunni og úrslit sem hag-
kvæmust.
Þegar svo er komið, fara
kaupdeilurnar að verða svo al-
varlegar, að ríkin geta vart lát-
ið þau með öllu afslciftalaus.
Þjóðirnar mega ekki við slik-
um vinnustyrjöldum. Að minsta
kosti ekki til lengdar, eða að
þær séu mjög tíðar.
Verkföllin og verkbönnin
lama heilbrigða starfsorku
þjóðanna. Auka óvild og mis-
sætti. Þau inæða hvað mest og
þyngst á fátækustu mönnun-
um, á konum þeirra og börn-
um. En sjúga jafnframt merg
og blóð úr þjóðinni og athafna-
lífi hennar.
Árangur þeirra fyrir hlutað-
eigendur er nokkuð misjafn,
en þótt nokkur ávinningur
verði stundum af þeim, fyrir
annan hvorn aðila, þá er hitt
líklegra, að betra hefði verið
að jafnað hefði verið i upp-
hafi með gætni og fullri sann-
girni á báðar hliðar.
Því það er auðskilið mál, að
atvinnuvegirnir geta frekar
greitt gott kaup og sæmilegt, ef
engin truflun kemst á, en ef
stór atvinnutruflun og langvar-
andi hefir spilt gjaldþoli at-
vinnuvegarins.
Það ætti þvi í raun og veru
að vera báðum aðilum, verka-
manninum og vinnuveitandan-
uin hagkvæmara og ábatavæn-
legra, að jafna deiluna með
gerð óvilhallra, rjettlátra og
góðra manna, en hleypa deilu-
málinu i óvissa, seigpinandi
verkfalls- eða verkbannsbaráttu,
sem lamar og þjakar deiluað-
ila, og getur stórum spilt fjár-
hagslegri afkomu allrar þjóð-
arinnar um lengri eða skemri
tíma.
Þetta eru margir farnir að
sjá og stjórnmálamenn þjóð-
anna eru farnir að gefa þess-
um málum meiri og meiri
gaum og reyna að vinna að
heppilegri úrlausn þeirra.
Hjer á landi hafa þessi
deilumál lengi vel verið óþekt,
en á síðari árum hefir farið að
brydda á því, að þau muni eigi
ganga fram hjá okkur fremur
en öðrum þjóðum.
Hér hafa komið fyrir verk-
föll og þau sum nokkuð alvar-
legs eðlis, og nú er svo ástatt,
að búist er við all alvarlegri
deilu milli sjómanna vorra og
útgerðarmanna um kaupgjald
og önnur vinnuskilyrði.
Sáttasemjari hefir reynt að
jafna deiluatriðin, en mistekist
til þessa, hvað sem siðar kann
úr að rætast, og flestir vona að
fái góðar lyktir.
Fyrir svo fámenna þjóð, sem
íslendingar eru, og fátæka er
það mikils vert að slíkar vinnu-
styrjaldir yrðu sem sjaldnast
og reynt væri að finna þau ráð,
sem holl væru og góð, til þess
að halda þessum útlenda vá-
gesti frá garði vorum. Og er
hverju hlaði, sem gefúr sig
nokkuð að þjóðmálum, skylt,
að reyna að leggja það til mál-
anna, sem það veit rjettast og
best, og framtíð þjóðarinnar til
gæfu og gengis.
Mun Brautin þar ríða á
vaðið og koma fram með þá
tillögu, sem hún telur, að vel
athuguðu máli, rétta leið til að
leysa úr þessu vandamáli. Til-
lagan er i fáum orðum þessi:
Bera skal undir þjóðaratkvæði,
svo l'Ijótt, sem við verður kom-
ið, að skipa skuli gerðardóm í
kaupdeilumálum hjer á landi,
sem hafi fullkomið úrskurðar-
vald í öllum vinnudeilum, sem
upp kunna að rísa milli at-
vinnurekenda og vinnuþega,
hverju nafni senr nefnast, og
ekki heyra beint undir núver-
andi dómstóla. Skal úrskurður
gerðardómsins úrslitagjörning-
ur um minst eitt ár í senn og
skulu allir skyldir að hlýða
honum.
Þar sem þetta mál varðar
jafnt ungt fólk, sem eldra,
skulu allir menn og konur
hafa atkvæðisrétt um tillöguna,
sem eru 20 ára og eldri.
Allir, sem atkvæðisrétt hafa,
skulu skyldir að taka þátt í at-
kvæðagreiðslunni um tillöguna,
eða sæta sektum ella.
Viðvíkjandi fyrirkomulagi
gerðardómsins mun þing og
stjórn ráða þar mestu um, þó
verður að leggja áherslu á það,
að gjörðadóminum sé heimill
aðgangur að öllum skjölum og
skilríkjum um afkomu og
rekstur atvinnufyrirtækja, sem
geri dómenduin fært að fella
sem réttlátastan úrskurð í
deilumálinu.
Þar sem báðir deiluaðilar
verða að eiga sæti í dómnum,
væri heppilegast að tilnefndir
væru fleiri menn af hverjum
aðila, cn sitja eiga í dómnum,
en svo megi atvinnurekendur og
vinnuþegar ryðja úr dómnum
ákveðinni tölu þeirra, sem
hver um sig telur sist líklega
til að fella réttlátan úrskurð.
Heppilegast væri að hver
oddainaður ætti ekki lengur
sæti í dómnum en eitt eða tvö
ár í senn og að hann væri ekki
stjórnskipaður, heldur útnefnd-
ur af sérstakri hlutlausri nefnd,
svo að sem tryggilegast væri
um búið, að hvorugur aðili
þyrfti að óttast það að verða
misrjetti beittur i valinu.
Allir meðlimir dómsins væru
eiðsvarnir menn.
Það sem einkum mælir með
því, að borið sé undir þjóðar-
atkvæði, hvort skipa skuli gerð-
ardóm í kaupdeilumálum hér
á landi, þeim, sem sáttasemj-
ara tekst eigi að jafna, er auk
þess, sem áður er talið, að þá
fyrst fæst fullkomin reynsla
fyrir því, hvort þjóðin, sem
heild, er því fylgjandi, að verk-
föll eða verkbönn skuli ráða úr-
slitum í kaupdeilumálum, eða
hvort þjóðin óskar friðsamlegr-
ar lausnar slíkra deila á rétt-
látum og sanngjörnum grund-
velli, eftir því, sem frekast má
verða, i hvert skiftí.
Og í öðru lagi, ef gerðar-
dómiurinn yrði samþyktur með
þjóðaratkvæðagreiðslu hlyti
gerðardómstóllinn meira álit,