Brautin - 24.05.1929, Side 1

Ritstjórar:
Sigurbjörg Þorláksdóttir.
Simi 1385.
Marta Einarsdóttir.
Slmi 571.
Brautín.
Útgefendur:
Nokkrar konur í Reykjavík.
Slmi: 491.
Afgreiðslan er á Lokastíg 19.
Sfmi 1385.
1. árgangur.
Föstudaginn 24. maí 1929.
46. töiublað.
Siðgöfgisstefnan
Hvítasunna.
Eiohver voldugasta hreyfing,
sem enn hefir þekst, er nú að
hefja göngu sína.
Meiri hluti alls mannkynsins,
sá hluti þess, sem lengst af hefir
verið kúgaður og bundinn hörð-
um böndum þess likamlega
sterkara, er að fá máttinn til að
losna og rísa upp.
Konur heimsins eru að byrja
að fá réttindi sin, það er hætt
að skoða þær sem lægri verur,
sem engu megi ráða og lítið
mega hugsa, nema það, sem
karlmennirnir leyfa þeim af náð
sinni og miskunnsemi.
Hin mikla hreyfing er að
vísu enn í byrjun, sunjstaðar
jafnvel ekki hafin enn, á öðr-
um stöðum búin að ná nokkr-
um þroska og viðurkenningu.
En þegar byrjað er að losa
fyrstu hlekkina af hinum kúg-
ugu, þegar farið er að höggva
smáskörð i hinn harða múr ó-
frelsisins, sem lukt hefir sem
fangagarður um þroska mögu-
leika kvennanna, mun fyr en
varir hinn mikli innibyrgði
kraftur brjótast fram í fullum
mætti sínum og brjóta meö
heljartaki af sér alla fjötra og
fella alla múra svo fult frelsi
náist.
Svo stórfeld hreyfing hefir
aldrei þekst áður. Það má segja
að með henni hefjist ný öld.
Öld kvennanna. Öld tilfinning-
anna. Öld hinna líkamlega veik-
ari og fíngerðari.
En hvert á að beina þessum
mikla krafti, sem losnar úr viöj-
um? Hvert á að stefna honum
svo hann komi að sem bestum
notum? Það þarf að finna hon-
um takmark, búa honum við-
fangsefni til að glíma við, það
þarf að skapa honum nauð-
synlegt sóknarmark i stjórn-
málabaráttu heimsins.
Hér er enginn smáræðiskraft-
ur, sem losnar úr böndum.
l*egar konur heimsins eða jafn-
vel bara hinna aðalmenningar-
landa, hafa fengið kosningarrétt
til jafns við karlmenn, eru þær
undir eins og þeim hefir tekist
að fá góða og réttláta aðstöðu
iögtrygða til að beita honum,
orðnar aðalstjórnarkraftur ver-
aldarinnar, af þvi þær eru í
flestum löndum fleiri að tölu
en karlmennirnir; með öðrum
orðum meiri hluti allra þjóða.
Þar með eru konurnar orðnar
hinir eiginlegu heimsstjórnarar,
sem allur heimurinn verðnr að
lúta í öllu, sem þeim þóknast.
Að slíkt hljóti að hafa mikla
byltingu og breytingu i för með
sér er augljóst mál.
En hvert á að beina þessum
mikla krafti? Á að tvistra bon-
um i þær miklu stjórnmála-
andstæður, sem nú rikja? Láta
hann berjast um sömu efnislegu
viðfangsefni, sem karlmennirnir
hafa hingað til verið að berjast
um, upp á líf og dauða, ihald,
frjálslyndi, jafnaðar- og sameign-
arstefnu, þjóðrembingsstefnur o.
s. frv., eða á að reyna að sam-
eina hann um æðra og meira
viðfangsefni, sem öllum heim-
inum má til góös og friðar
verða? Á að reyna að nota hann
til að hefja siðferðislega viðreisn
mannkynsins á nýjum föstum
grundvelli?
Þetta er sú mikla spurning,
sem fyr eða síðar hlýtur að
koma fram og sem mikið veltur
á að vandlega sé ihuguð og
rétt svarað.
Þesíi spurning vaknar einnig
hjá ísl. konunum á þessum
miklu timamótum, þegar þær
eiga að fara að taka þær þungu
og heilögu skyldur á heröar
sér, að bera fulla ábyrgð á því
til jafns við karlmennina, hvern-
ig þjóðinni skuli stjórna og hver
skuli vera lög og réttur með
þjóðinni.
Þegar ísl. konur athuga stjórn-
málaástandið hér, finna þær
glögt að því er í mörgu mjög
ábótavant. Það hvílir yfir því
eitthvað ijótt og viðbjóðslegt.
Einhver ruddalegur blær, ein-
hver andlaus lýgi- og lævísi-
blandinn þungi, sem alt gott
ætlar að kæfa, alt hreint og
fagurt ætlar að drepa. Menn
bera enga virðingu fyrir stjórn-
málamönnunum og hafa enga
verulegu trú á stefnum þeirra
eða jafnvel að þeir meini nokk-
uð verulegt með þeim.
Þeir halda einu máli ákaft
fram annan daginn, svíkja það
gersamlega hinn daginn, án
þess að fá svo mikið sem vott
af blygðunarroða fyrir stefnu-
leysið og svikin.
Þeir lofa öllu fögru til að
Iokka menn til fylgis við sig,
en þegar þeir eru komnir að,
Gleðiliátíð sunna sœl
sviftu hrygð úr döprum hjörtum,
vonda liugsun frá oss fœl,
fyltu huga vonum björlum.
Heilög sunna, af himni send,
hégómanum frá oss víktu;
undraliátíð elskukend,
ár og daga hjá oss ríktu.
M. S. M.
verður oft harla lítið úr efnd-
unum. Þeir nota hin svívirði-
legustu skammaryrði um and-
stæðinga sína og vilja aldrei
unna þeim sannmælis i neinu,
en hlaða væmnasta oflofi á
sjálfa sig og samherja sina og
vilja í engu láta ókosta þeirra
getið, eða vara fólk við þeim.
Fólkið finnur að það er eitt-
hvað rangt við þetta. Það fær
hálfgerðan viðbjóð á öllum
þessum mönnum, öllu þessu
falsi, öllum þessum leikaraskap,
þar sem öll áherslan er lögð á
að sýnast, en engin á að vera.
Það þráir eitthvað æðra og betra,
en það veit ekki hvernig það á
að öðlast það.
Það er orðið leitt á stóryrð-
unum og skömmunum. Það er
orðið leitt á loforðunum, sem
altaf eru svikin. Það er orðið
leitt á meðalmenskunni, sem
vill vera að spila sig sem eitt-
hvað stórt og mikið, en hrasar
altaf um fyrsta þröskuld, sem á
vegi hennar verður, og flýr af
hólmi við fyrsta andblástur.
Pað finnur að þessar stefnur
allar vantar i sig það, sem mest
á riður, kraftinn til að skapa
sönn mikilmenni, kraftinn til að
gera menn að góðum mönnum.
Þær eru veraldlegs eðlis og
sækjast fyrst og fremst eftir
lægstu veraldlegum nautnum,
líkamlegri vellíðan, auð, met-
orðum og völdum. Alt annað er
hégómi og einskis virði fyrir þær.
Fólkið finnur að ný stefna
verður að koma fram og hlýtur
að koma fram. Ný stjórnmála-
stefna verður að myndast, sem
berst af alefli gegn siðferðislegri
hnignun í hinu opinbera lífi
þjóðarinnar.
Þessi stefna er siðgöfgisstefn-
an eða mannúðarstefnan.
Pað er hin andlega stefna,
sem beinir öllum krafti sínum
gegn rangsleitni og Iggum, gegn
falsi og svikum, gegn villimensku
og mannúðarlegsi, hvar sem það
kemur frum og undir hvaða gfir-
skini sem það berst.
Siðgöfgisstefnan er i eðli sínu
byltingastefna. Ekki þó í hin-
um venjulega skilningi, eius og
boisévismi, fascisme og aðrar
slíkar stefnur, þar sem öll á-
hersia er lögð á að drepa and-
stæðingana, pynta þá og kvelja
sem hraksmánarlegast, kúga þá
og undiroka á allar lundir.
Hún er byltingastefna i and-
legum skilningi.
Hún víll byltingu hið innra hjá
hverjum einstökum manni, jafn-
framt sem hún vill siðferðislega
byltingu i hinu opinbera lifi.
Hún vill að hver einstakling-
ur safni saman öliu þvi sem
hann á. af heift og hatri, af
gáfum og viti, af hugsun og
krafti gegn því í fari sfnu, sem
ilt er og ljótt og ómannúðlegt
og bylti þannig um hinum innra
manni til göfugra hugarfars og
breytni.
Og jafnframt vill hún að alt,
sem til er með þjóðinni af reiði
og hatri, af gáfum, viti og
hugsun, beiti sér einhuga gegn
öllu þvi, sem ljótt er og ósiðlegt
í fari þjóðarinnar, hverju nafni
sem nefnist, hvort sem fólkið
er lágt sett eða hátt sett, ríkt
eða fátækt, mentað eða óment-
að, sem hið illa stafar frá. Þetta
eitt getur skapað þá siðferðis-
byltingu sem að nokkru gagni
gæti orðið fyrir þjóðina og fram-
tíð hennar.
Siðgöfgisstefnan er ekki full-
mynduð, það er vafasamt hvort
hægt er að kalla hana enn ann-
að enn visi til nýrrar stjórn-