Eyjablaðið - 19.02.1927, Síða 1

19. fef>rúar 1927
TJtgefandi „Verkamaunafielagið Dríf-
andi Vostmannaeyjum. Ritstjóri og
ábyrgðarmaður Vilhj. S. Vilhjálmsson.
Til viðtals daglega Vestmannabrant 3
Blaðið kemur út hvorn suunudagsmorg-
un. Kostar kr. 1.50 um ársfjórðunginn
Aálgagn alpýdu
í Vestmannaey)um

innanbeejar. 7 krónur árgangurinn út
um land Auglýsingaverð J króna senti-
meternni eindálka. Smáauglýsingar tiu
aura orðið 50 aura stofngjald. Sími,
Prentsmiðjan 160. Box 113. - prent-
smiðja Eyjablaðsins —
Síðustu viðbulðir í Kína hafa
aigjöi iega yflrstigið takmörk hinna
daglegu viðburða síðustu ára, svo
sem pólitisk verkföll og smáskær-
ur. Hin byltingasinnaða sjálfstæð-
ishreyfing er orðin svö yfirgrips-
mikil, mótspyrnan gegn henrii frá
auðvaldsrikjunum er orðin svo sterk
að það er ekki, að taká munninn
of fuilan að talá um byltingu í
Kína.
Vegna þess að flestöllum hjer
munu vera Kinamálin lítt kunn,
er rjett áður en vjer förum nánar
út i viðburói sjðustu daga, að gefa
laualegt yflrlit yflr sögu Kína og
viðskifti hennar við auðvaldsríki
Vestur Evrópu.
I.
Viðskiftl Kína við auðvalds
rikiu.
Eins og rauður þráður í gegn-
um nýrri sögu Kina ganga styrj
aldirnar við auðvaldsiíki Vestur-
Evrópu. Tdgangur þessara styrj-
alda var að neyða inná Kínverja
vörum þessara ríkja, gera það að
markaðsstað, eða með öðrum orð-
um opna það fyrir veislurí þeirra.
Aðalinnreið auðvaldsins hófst
með hinu svokallaða ópíum-stríði
árið 1839. Pó er hægt að fara
aftur á 16. og 17. öld, t. d. tóku
Portúgalar ayjuna Makaó árið 1557,
og árið 1689 voru fyrstu verslun-
arsamningar gertir milli Rússa og
Kínverja.
Ópíum-stríðið sem Englendingar
hófu á hendur Kinverjum stafaði
af því að Kínverjar bönnuðu inn
flutning á ópíum tillandsins. Hafði
eitur þetta fallið svo mikið í verði
eftir því sem framleiðsla þess óx
í Indlandi, að innflutningur þess til
Kína óx að sama skapi. Þannig
var innflut.ningur þess til Kína árið
1821 4628 kassar, ávið 1825 9621
ks, en árið 1830 náði innflutniijg-
i í Kína.
o---
urinn 26670 ks. Ópiumnautnin var
orðin mesta þjóðarböl. Árið 1828
var innflutninguiinn bannaður til
Kanton og 1838 til alls landsins.
Kínverjar urðu að láta undan.
I friðarsamningunum árið 1842
fengu Bretar verslunarleyfl á eyj-
unni Hongkong og í bæjunum Kant-
on, Ámoy, Futschu, Ninfpo og
Schanghai.
Opiumstríðið er einhver skýrasta
myndin af hinu ríkjandi þjóðskipu
lagi. Sýnir það glögglega skipulags-
ley3i framleiðslunnar. Yörur eru
aðeins framleiddar með það fyrir
augum að þær g»fi góðann arð,
án þess að taka tillit til þess, að
þæ'r geti steypt heilli þjóð í glötun.
Kínverjar vildu ekki ópíum inn
í landið. Svar Englendinga voru
byssukjaftar sem neyddu þjóðina
til að flytja þetta eitur inn aftur.
(Sbr. í þessu tilfelli viðskifti Spán-
verja og Islendinga með tilliti til
aðflutningsbannsins hjer).
Fi'mtán árum eftir ópíumstríðið
hófst sameiginleg herferð Breta og
Frakka á hendur kinverjum árið
1857.
Þannig getum vjer haldið áfram
að teljá upp styrjaldirnar 1859 og
1860, Eftir blóðuga orustu Tið
Palikiao, í septembor árið 1860,
tóku auðvaldsríkin Peking alveg í
sínar hendur. Pannig skiftu þessir
vopnuðu ránfuglar meh sjer hinu
viðtæka Kínaveldi á hræðilegasta
hátt. öll stærstu náttúrugæði Kína
voru tekin frá þjóðinni með blóðs-
úthellingum. Smábændurnir urðu
að öreigum. Landbúnáðinum fór
óðum aftur.
II.
fjóðln raknar.
Eftir þvi sém kúgun hinna er-
lendu ríkja varð 'meiri, efldist sjálf
stæðishreyflngin í landinu, og árið
1900 átti sjer stað hin svo kallaða
boxarauppreisn. En uppreisn þessi
var fljótt bæld niður aftur með
haiðri hendi af enskum, amerí-
könskum, þýskum, japönskum,
frönskum og rússneskum hersveit-
um. Eru kunn orð Vilhjálms II.
þýskalandskeisara, er hann sagði
þá: „Yjer munum enga fanga taka“
enda gengu þjóðveijar einna sví-
virðilegast fram þar.
Afleiðingarnar urðu þær, að Kín-
verjar mðu að greiða 6,5 milijón
sterlingspunda í skaðabætur og
leyfa erlendum heideildum að hafa
áðsetur' sitt í öllum höfuðborgum.
Aður en yflrdrotnunarstefna
annara landá feeti rætur í Kína
voru aðalatvinnuvegirnir hrísgt jóna-
ræktun og ræktun silkiormsins.
Handiðnaðurinn var þá í blóma
sínum.
En með auðvaldinn hvarf mið-
stjettin fljótlega. Stjettaskiftingin
óx um leið og iðnaðurinn varð
fullkomnari. Nú eiu aðalatvinnu-
veglr Kínverja : bómuJlar- og silki-
iðnaður og námugröftur. Kína er
nijög auðugt að námum, þannig
er nú árlega framleitt: 19 milljónir
smálestir kol, 10 miilj. eir, 14 millj.
blý o. s. frv. Einnig er gullvinsla
mikil.
Að mestölíu leyti er kíuverski
iðnaðurinn í höi dúm útlendinga.
T. d. eiga k'nverjar sjálfir aðeins
um 20 verksmiðjur af 109 í Schang-
hai. Bankarnir eru algjörlega í er-
lendum höndum, allur skipastóllmn
og öll utanríkisverslunin.
Með þessari hörðu innrás vjela-
menningaiinnar skapaðist nú fljótt
verkalýðurinn. Hvergi í nokkuiu
landi heimsins hefir síðan að þræla-
haldið vav afnumið átt sjer stað
jafnmikil kúgun á verkalýðnum og
í Kíria. Yinnutími heflr verið 14
—15 tímár á dag. Laun hafa ver-
ið ógurlega lá. Eftir opinberum
enskum skýrslum haía best laun-
ubú verkamenn í Shanghai fengið
úm 35 króna mánaðatlaun.
Vinna barna er afar algeng. —
Papnig vinna í Shanghai öinrii 173
þúsund börn. 150 þúsund þeirra
eru undir 12 ára aldri. 3/4 6ru
stúikubörn. Laun þessara vesáh'nga
eru hverfandi, vinnutími langur og
meðferð þeirra verri en á nokkr-
um skepnum.
Það er þvi ekki nema eðlilegt
að stjettarmeðvitundin vaknaði
meðal kínversku alþýðunnar. Stór
fagfjelög voru stofnuð. Siðau um
aldaðiótin en þó einkum nú eftir
heimsstyrjöldina hafa víðtæk hags-
muna og pólitísk verkföll átt sjer
stað. Pánn’g má nefna sjómauna-
verkfallið í Honkong 1922 sem
8t6B yflr 1 57 daga. Járnbrautar
mannaverkfalhð 1923 varbæltnið-
ur af he,foringjanum Wu-Pei-Fu,
Sem er leppur erlendra ríkja.
Jafnhliða fagfjeiögunum risu nú
úpp póHtiskur sjálfstæðisílokkur,
Kuo-Min-Tang flokkurinn. Arið
1918 tók hann stjórnina í Kaiiton
í sínar hendur 0g byrjaði þannig
borgarastyrjoldin milli hernaðar-
stjórnanna í Suður og Norður-Kina
l Stjörnirnar í No.ðui-Kína voru
studdar af erlendum ríkjum. Arið
1922 tókst Wu-Pei-J’u að fella
sjalfstæðisstjórn Kuo-Min-Tane 1
flokksins. B
En einu ári eftir, 1923, náðu
sjálfRtæðismenn aftur Kantonstjórn
mni í sínar hendur undir fornstu
Sun-Yat-Sen.
Sun Yat Sén fæddist árið 1869
1 Suðui-Kína. Föreldrar hans voru
afar fátækij- og var þaö þess vegna
mikium erflðleikum bundið fyrir
hann að halda áfram námi sínu
sem vaf, læknisfræði við háskóla
í Hongkong. Strax á uhgá aldri
fyltíst hanri hatri gegn keisaraveld
inu (Mandschu-Dynasti) og yflrráð
um útlendinga og höf þá um leið
sjalfstæðisbaráttu sína. Meðan á
styrjöldinni milli Japahá og Kín
veija stóð stofnaði hann leynifjelag
senii átti að berjást „að endurfæð
ingu Kína“.
Náði fjefagsskapur þessi töluverðri
útbreiðslu, aðallega þó meðal her-
manna, en var uppgötvaður, og í
sept. 1895 var einhver besti flokks