Eyjablaðið - 20.03.1927, Side 1

V.
20. mars 1927
lltgefandi „Verkamannafjelagið Drif-
andi Vcstmannaeyjum. Abyrgðarmað-
ur Jón Rafnsson. Blaðið kemur út
hvern sunnudagsmorgun. — Kostar kr.
X.50 um ársfjórðunginn innanbœjar.
7 krónur árgangurinn útum land —
Málgagn alpýðu
í. Yestmannacyjum
1. árgan^ur - T6l. 27.
Auglýsingaverð 1 króna sentimeterinE
eindálka. Smáauglýsiugar tíuaura orð-
ið 50 aura stofngjald. Sími, Prent
smiðjan 160. Box 113. — Prentsmiðja
Eyjablaðsins —
Vcrslunarólag.
Siðan sjávarútregurinn færóist
i þaÖ hoif sem hann er nú í, hef-
ir hið úrelta verslunarfyriikomu
lag útvegsmanna, það að versla
með nauðþurftir sínar í lánsreikn-
ingi hjá einhverri verslun, mjög
hamlað því að hagkvæmur og arð-
berandi árangur fengist af bátaút-
gerðinni. Aðal annmarkar þessa
verslunarfyrirkomulags eru þeir
1. Að lánþegi getur eigi með neinni
vissu vitab um eða fylgst með
úttekt sinni og' eru því óvar-
kárari um rekstur allan.
2. Verð útgerðarvara og annara
nauðsynjavara er að miklum
mún of dýrt keypt hjá láns-
verslun.
Skulum vjer nú nokkru nánar
athuga þessa annmavka og leiða
rök að því að hjer sje rjett athug-
að.
Við fyrri liðinn er það að athuga,
að enda þótt lánsverslunin íáti af
hendi nótu í hvert skifti sem vara
er tekin út, hafa lánþegar sjaldan
hirðu á að halda þeim saman. Peir
munu því vart geta fylgst með
hvað reikningnum líður. Auk þess
eru að jafnaði afhentar vörur til
reikningsmanna án þess að varan
sje verðlögð í versluninni og hend
ir það oft að seljandinn setui verð-
ið á löngu eftir að varan er afhent,
t. d. salt steinolíu og veibarfæri.
þótt viðskiftamaður kysi heldur
að verðið væri sett á jafnhliða, er
honum eigi hægt, að snúa sjer til
annara verslana, því aðrar versl-
anir munu ófúsar aÖ taka að sjer að
• lána viðskiftamanni annara versl
unar. Einnig ber þá að taka til yflrveg-
unar. að hafl útvegsmaðurinn að-
eins reikning i einni verslun kaup
ir hann mjög oft vöru sem hon-
um er óhagkvæm, en verður vegna
lánsverslunarinnar á þessurn eina
tetaö að láta sjer lynda að kaupa
hana, vegna þess ab hún fæst
lánub.
f*á er það annar liðurinn. Að
vonum þuifa verslanir sem lána
vörur svo þúsundum króha skiftir
yfir langan tíma, að leggja á þær
hærra álag, heldur en vörur sem
seldar eru gegn peningum. Ber
margt til þess. Fyrst vaxtatap sem
má ráðgera alt að 5—8#/0 á ári.
í öðru lagi vinnan sem það kost
ar aukalega að færa bækur. Getur
það starf verið svo umfangsmikið
að bókfærslan sje á við hálft vaxta
tapið eða 3—4°/#. í þriðja lagi
áhættan sem af lánsversluninni
stafar. Hendi lánþega óhöpp við
útgerðina, falli verð afurðanna,
eða bregðist afli, má ráðgera að
útvegsmaðurinn bíði þann halla,
að hann geti með sngu móti greitt
skuldir sinar við verslunina. Að
vísu gæti það eins hent þá sem
hefðu bankaviðskifti og greiddu
vörur sínar í peningum, en eílaust
mundu skakkaföllin ýerða minni
og færri.
Petta lánsverslunarfyrirkomulag
er nú að verða hjer alveg óþolandi.
Einstöku stærri útvegsbændur hjer
hafa notið lána í bankaútbúinu,
en allur þorri smáútvegsmanna og
allir þeir fátækustu hafa orðið að
sæta lánum hjá kaupmönnum.
Pað er sýnt að bankaútbú íslands
banka fullnægir ekki, eða vill ekki
fullnægja þörf annara en þeirra
sem mest hafa umleikis efnalega,
að fáum undantekningum.
Til þess að ráðin verði bót á
þessu ástandi, er nauðsyn að hing
að komi lánstofnun «ém hefir bæði
getu og vilja til þeas að reisa við
afkomu smáútvegsfyrirtækjanna og
veiuti hæfllegu fjármagni til rekst
urs þeirra. Hjer á lendi er aðeins
um eina slíkn stofnun aö ræða, þ.
e, Landsbankinn. Útbú Landsbanka
íslands til Yestmannaeyja, það er
ein krafan sem alþýða hjer í Eyj
um þarf að vera samtaka um.
Vjelin og
verkamaðurinni
Hjer á Iandi er engin stóriðja
til í líkingu við þá sem er víðs-
vegar út um heim. Þó er á síöari
árum farið að bóla á einstaká fyr-
irtæki, sem bendir til þess að vjela-
iðjan muni brátt ná betri fótfestu
hjer á landi, en hingað til hefir
verið. Má t. d. benda á flatnings-
og hausunarvjelar þær sem getið
er um á öðrum stað hjer í blað-
inu. Vjel sú er hjer um ræðir af-
kastar verki 1Ö—12 manna. Með
vjelunum hefjast fyrir alvöru hin-
ir örðugu tímar verkamanna þeir
sem áður höfðu atvinnu af flatn-
ingu verða atvinnulausir ef ekki
opnast jafnframt önnur leið til
bjargar. L byrjunarstigi vjelamenn-
ingarinnar viðsvegar út um Evrópu,
þegar þúsundum handverksmanna
og annara verkamanna var kastað
á dyr og vinnan fengin fullkomu-
ari og hraðvirkari vjelum, fyltust
þeir (verkamenn) slíkri heypt út í
þessi dauðu skrímsli sem rændu
þá brauðinu, að þeir rjeðust á vjel-
arnar með bareflum og mölvuðu
þær niður. Það var þessi þróun
framleiðslunar, sem knúði verka-
lýðinn til þess að fara að hugsa
um þjóðfjelagsmálin til að verjast
voðanum sem af vjelunum stafaði
undir stjórn auðsins. Verkamenn
sáu brátt að þýðingarlaust og
heimskulegt var að hefna sín á
þessum dauðu verkfærum og að
rjetta lelðin mundi vera að taka
vjelarnar ú þjónustu sína, þ. e.
vinna að því að afnema eignarrjett
einstaklinga á vjelunum og
láta þær verða sjer til gagns
en ekki hins gagnstæða. — Til
þess þarf vitanlega að umsteypa
þjóðfjelagsgrundvellinum, sem er
bygður á eignarrjetti einstaklings-
inS, gera vjelarnar að almennings-
eign, stytta vinnutíma verkamann-
anna að sama skapi sem vjelarn-
*
#
#
#
#
#
#
#
#
#
#
#
*
#
#
#
#
#
#
#
#
#
#
#
#
#
#
#
#
#
#
#
## Gamla Bfó ## j
Snarráda
slúlkan.
Sakamálakvikmynd
— í 6 þáttum. —
Myndin gefur áhorfendan-
anum tækifæri á að skygn-
ast inn i hina leyndardóms-
fullu afkima, þar sem kóka-
in og morfin-smyglarar hafa
aðsetur. Hinn ungi og kapp-
sami lögfræðingur, sem á
í höggi við óaldarflokkinn,
sigrar að lokum með að-
stoð „ snarráðu stúlkunnar “.
Myndin er óslitin keðja
áhrifamikilla og spennandi
atbarða, alt frá byrjun.inni,
hótelráninu, uns sigurveg-
.1 • : .
ararmr samemast' í ham-
ingusömu hjónabandi, eftir
unnin afrekssverk.
f' f *' *' - ■ / ■ ' *'
Hetjuhlutverkin eru leikin af
Betty Compson og
Itícliard J)Ix.
Sýning sunnudag 20. mars
— 1927. —
##########
#
#
*
#
#
#
#
#
#
#
*
#
*
#
#
*
#
#
*
#
#
#
#
#
#
#
#
#
#
#
*
#
1
ar afkasta meiru. Þetta er takmark
jafnaðarstefnunnar — Þjóðnýtingin
— sameign allra starfandi manna
á hinum stærri framleiðslufyrir-
tækjum. Að þessu hafa verkfýðs
fjelög svo þúsundum skjftir starfað
um áratugi. Jafnframt þyí að vinna
að bættum launakjörum, styttum
vinnutíma og alhliða umbótum á
kjörum verkalýðsins. Víða hefir
verkalýðnum hætt við sdi gleyma
þessu takmarki jafnaðarstefnunn
ar, sameign verkamanna á fram-
leiðslutækjunum og sökt sjer út í
áð fá smávægilegar umbætur með
aðstoð löggjafarvalds auðstjottar
innar. En fyr en þessu takmarki er
náð og sje einmitt þetta ekki tak
markið, er alt starf, alt smávægi
1