Eyjablaðið - 09.07.1927, Side 1

*
. 9 júli 1927
lltgefandi „Verkamaimafjelagið Dríf-
audi Vostmannaeyjum. Ábyrgðarmað-
ur Jón Rafnsson. Blaðið kemur út
hvern suunudagsmorgun. — Kostar kr.
1.50 um ársfjórðunginn innanbæjar.
7 krónur árgangurinn útum land —
1. árgongur - Tfíl. 44.
15 aui-a eintakið í lausasölu. — A.ug-
lýsingaverð I króna sentimeterinn ein«
dálka. Smáauglýsingar tíu aura orð*
ið. 50 aura stofngjald. Sími, Prent-
í Yestmannaeyjum EyjabJaðsins —
Málgagn alþýðu
Almcnnar
athuganir.
Það aem íhaldsstjórnin hefir að-
allega stært sig aí síðan hun tók
við stjórn er það, hvað mikið af
milljónuni hún hefir borgað af
skuldum lauasins. Gamanið fór því
heldur að grána fyrir stjórninni
þegar andstæðingar hennar upp-
lýstu það fyrir nokkru og not.uðu
aistoð HagstOfunnar, máli sínu
til stuðuings, að sjeu skuldir rík-
issjóðs og landsmanna umreibnað-
ar i gttllkróuur, bæði þegar stjórn
in tók við völdum og eins nú þeg
ar hún á að sleppa þeim, hafa
skuldirnai aukist hjá landsmönn
um ura 7*/t inilljón króna, en
skuidir rikisjóðs um eina milljón.
Eins og gelur að skilji eru seðla
krónur ekki rjeltur mælikvarði á
fjáihaginn, þvi þær eru ekki ann-
að eu papphsávisun á hið rjetta
▼eiðmæti, sem sje gullkrónurnar,
baktrygging seðlanna. — Margur
bolsinn hafði meira að segja tru-
að þessu viðreisnargrobbi íhalds-
ius og haldið að frá borgaralegu
sjónarmiði skoðað, hefði íhalds-
stjóruin farið vel með völdin. En
eftir því sem stjórnin fer betur
með völdin fyrir atvinnurekendur,
því óhagkvæmara og verra er
stjórnarfarið fyrir verkalýðinn, t. d.
í álagningu óbeiuna skatta, sparn-
aði á alþýðumentun, lækkun verka
launa við fyiirtæki og stofnanir
ríkisins. Allur slíkur Bparnaður á
fje til almenningsheilla og ósvífin
skattaálög á almenning, er góð
stjórn frá sjónarmiði yfirstjettanna.
í^egar það svo kemur upp úr
kaflnu, ofan á alt afturhaldsbaukið,
aö fjármálastjórn íhaldsins hefir
verið verri og vitlausari en fyrir-
rennaranna, væri torskilið hvaðan
ihaldsþingmönnunum koma at-
kvæði, ef frámunaleg vanþekking
áhangenda þeirra hjálpaði þeim
ekki inn í þingið. Hjer i Vest-
mannaeyjum byggist fylgið meðal
borgaranna á þekkingarleysi þeirra
á þingmálunum. Þeir lesa flestir
hvarjir ekki blöð stjórnarandstæð-
inganna, heldur Morgunblaðið, Vörð,
íslending etc. sem reyna í lengstu
lög að halda þeim í trúnni, helst
með því að skamma andstæðing-
ana.
Vakandi verkamönnum eiu það
aftur á móti fullgild rök hvernig
hag þeirra og lifsviðurværi hnign-
ar stöðugt undir stjórn íhaldsins.
Blekkingar íhaldsins vega tæplega
upp á móti þeim veiulegu rökum.
Útvegsmönnum ætti að vera það
þegar ljóst, hve óholt auðvalds-
skipulagið er þeirta atvinnurekstii
en þeir munu síður sannfærast
um óhæfu þess, fyr en veruleikinn
hefir k«nt þeim, og þeir hafa þreif-
að á því eins og verkamaðurinn,
að lengur geta þeir ekki búist, við
batnandi kjörum undir þessu skipu
lagi. Þeir munu þá að lokum sjá
að ekkert, engin st.jórnarskifti und
ir alræði sainkepninn r, engar smá
vægilegar umbætur, engar nýiar
Iegátasendingar stoða við lausn
stjórnmálaflækjunnar. Aðeins skurð
ur á hnútum, sameign og ríkis-
rekstur stórfiamleiðslu og verslun
ar, undir stjórn og eftirliti rekst-
ursráða verkamanna, er leiðin út
úr ógöngunum.
Eafstödin.
Mönnum er ennþá í fersku
minni, hvílikt kapp nokkrir af
forystumönnum íhaldsins hjer,
lögðu á að Mlosa“ bæinn við raf
stöðina og selja hana á leigu eiu
stóku mönnum. Að þeirra viti er
hveiskonar þjóðnýting hættuleg
og auk þess aðal stefnuskráiatriði
boisjevikka.
Reikningar rafstöðvai innar fyrir
síðastliðið ár, árið 1926, eru nú
komnir út. Samkvæmt þeim hefir
stöðin í hreinan tekjuafgang kr.
32528.89 eftir þetta eína ár. Auk
þess er talið til gjalda aukning á
stöð og leiðslum kr. 20925.88
Nokkuð af þessu mætti reikna til
viðhalds, en það ætti ekki að fara
fram úr helming. í raun rjettri
er þ',í beinn hagnaður ca. 42 þús.
krónur1). Fátæku bæjarfjelagi mun
ar um minna.
Að sjálfsögðu mundi bærinn
geta þjóðnýtt fleiri framleiðslulæki
sem nú eru á einstakra manna
höndum, t. d. aígreiðslu skipa,
veislun með kol og nauðsynjavör-
ur o. s. frv., en meðan ihaldið
situr í öndvegi, verður engu um
þokað á þessu sviði.
Eymd og ofnæglir.
Eftirfarandi grein er tekinn upp úr
bók Jakobs Walcher „Eord oder Marx“
og sýnir ljóst orsakir þær sem leiða til
viðskiftakreppu. Geta meun af greininni
rakið orsakir vandræðaástands þess
sem ríkir nú á sviði fiskframleiðslunnar.
Fullkomnun og þróun framleiðslu
aflanna skeður eigi slysalaust.
„Hið ríkjandi auðvaldsskipulag,
hættir í framleiðslu og viðskiftum
í borgaralegu þjóðfjelagi, hafa töfr
að fram slík geysiöfl, að auðvald-
inu mætti likja við galdramann-
inn sem særði fram undirheima-
andann, sem óx galdi amanninum
svo yfir höfuö, að hann íjekk eigi
við andann ráðið". (Karl Marx).
Auðmaðurinn sækir ávalt eftir
auknum gróða. Líti hann gróða-
möguleiká í einhverri íramleiðslu-
grein, streymir auðmagn hans úr
öðrum framleiðslugreinum, sem
gefa, minni arð, yfir í hinar sem
betur borga sig.
1) Bafmagnsgjöldin áttu, samkvæmt
tilboði Ormsbræðra, að vera kr. 1.00
kilowattstundin oða sama og bærinn
seldi kwst. s.l,
Til þ«ss að skýra þetta nánar,
skulum við af handahófi taka eina
sjerstaka iðngrein sem dæmi. - -
Gerum ráð fyrir að í stígvjelagcrÖ
sje eftirspurnin að mun meiii en
framboðið. Afleiðingin verður sú,
að verð stígvjela hækkar fram yf-
ir sannvirði. Af þvl leiðir, að #ig-
éndur skóverksmiðjanna eða þeir,
sem eiga hlutabrjef í skóverksmiðj-
um, græða meir en endranær.
Arðsúthlutunin eykst og hluta-
brjefin stiga í verði. Stígvjelafram
leiðendurnir reyna með öllu móti
að hagnýta sjer þetta gróftafyrir-
tæki sem best. Þeir stækka um
sig, kaupa nýjar vjelar og fá verka
mennina til þess aft vinna eftir-
vinnu. Haldist þetta góðæri í iðn-
greininni um lengri tíma, koma
nýir menn til sögunnar. Nýar
stígvjelaverksmiðjur eru bygðar og
fromleiðsla stígvjela eykst án af-
láts, uns heimsmarkaðurinn er oift
inn ofhlaðinn af etigvjelum og
framboðið' verður meira en sftir-
spurnin. Þá kemur annnað hljóð
i strokkinn. Markaðsverðið fellur
uiður fyrir sannvirði vörunnar. í
þessu tilfelli stoða ekkert hin góðu
ráð Fords, að með því að selja
ódýrt, sje altaf hægt að safna auði
því þá er framleiðslan hætt aft
bera sig. Þá er kreppan óhjákvæmi
leg. Fyrst stytta atvinnurekend-
urnir vinnutímann í það sama og
hann var áður. því næst stytta
þeir vinnutímann ennþá meir eða
lækka kaupið, og að lokum segja
þeir upp fleiri og fleiri verkamönn
um, til þess að reyna að tóra og
biða þar tii tímarnir batna aftur.
Veikamennirnir verða nú atvinnu-
lausir, vikum og mánuðum sam*
an. Víðast fá þeir atvinnuleysis-
styrk, sem er meiri en það, að
þeir deyji úr hungri, en altof lítill
til þess að lifa af, og lenda þeir
æ dýpra og dýpra í eymd þá sem
iðjuleysið hefir i för með sjer. Þá
vantar nauðsyulegustu næringar-
efni handa sjer, konu og bðrnum
og klæðnaðínum geta þeir ekki
haldiö við, Að lokum fer byo fyr-