Samtíðin - 01.06.1934, Blaðsíða 10

S AMTÍÐIN
erlendra þjóða og barist fyrir
sjálfsforræði sínu bæði gegn Spán-
verjum, og þó einkum gegnBanda-
ríkjunum, eftir að þau lögðu eyj-
amar undir sig um aldamótin síð-
ustu. Nú berst hingað loks sú
fregn, að frelsisbarátta þeirra sé
til lykta leidd með fullum sigri.
Roosevelt Bandaríkjaforseti hefir
skrifað undir lög um sjálfstæði
eyjanna. Samkvæmt þeim eiga
þær að fá fult sjálfstæði eftir tíu
ár, ef lögin verða einnig sam-
þykt á löggjafarþingi Filipps-
eyja á þessu ári, og enginn vafi
er á, að það verður gert. Hingað
til hefir samband þeirra við
Bandaríkin verið dálítið svip-
að og sambandið milli íslands
og Danmerkur, þ. e. fult sjálfs-
forræði og löggjafarvald í sér-
málum, en þó hefir setið þar
bandarískur landstjóri, sem haft
hefur á hendi æðsta framkvæmda-
vald og yfirumsjón hervarna, og
Bandaríkin hafa mátt setja þar
upp her- og flotastöðvar. Með
lögum þessurn eru þær stöðvar
lagðar niður og landstjóraembætt-
ið afnumið, svo að yfirleitt hafa
Filippseyjar um næstu tíu ár ekki
annað sameiginlegt með Banda-
ríkjunum en utanríkismál, og að
þeim tíma liðnum verður af sjálfu
sér fullur skilnaður milli ríkj-
anna.
Þegar Spánverjar komu til eyj-
anna, voru íbúarnir á mjög lágu
menningarstigi, flestir heiðnir, en
nokkrir múhameðstrúar. En í þau
6
300 ár, sem eyjamar lutu Spáni,
tóku þær stórstígum framförum,
bæði í verklegu tilliti og ekki síst
menningarlegu. Var það einkum
þakkað ötulli starfsemi ýmsra
trúboðsfélaga og frjálslyndu
st j órnarf yrirkomulagi. Fy rsta
takmarkið, sem Spánverjar settu
sér þar, eins og annarsstaðar, þar
sem þeir hófu landvinninga, var
að útbreiða kristna trú, og það
hepnaðist þeim svo vel, að nú er
allur þorri eyjaskeggja kristinn.
Jafnframt gerðu þeir gangskör að
því að fræða alþýðu, og það gekk
vonum betur, því að Filippsey-
ingar eru yfirleitt sagðir vel gefn-
ir. Skólar voru reistir í stæi’stu
þorpunum, bókasöfn sett á fót og
prentsmiðjur, en i fjallabygðun-
um og frumskógunum, þar sem
slíku varð ekki komið við, gengu
munkar á milli bygðanna og
kendu lestur og skrift og fleira
nytsamlegt. Jafnvel háskóli var
stofnaður í höfuðstaðnum Manila
árið 1611. Nú eru þar tveir há-
skólar, og þurfa Filippseyingar
ekki að leita til útlanda til þess
að fullnuma sig í þeim helstu
fræðigreinum, sem þörf er á þar
í landi. Alþýðumentun er svo vel á
veg komin, að sagt er, að um 70
af hundi’aði séu læsir og skrif-
andi, en það er hlutfallslega hærri
tala en í sumum löndum Norður-
álfunnar, t. d. Rússlandi.
Þótt þetta út af fyrir sig sé
ekki neinn algildur mælikvarði
sannrar menningar, þá sýnir það