Samtíðin - 01.09.1934, Blaðsíða 5

SAMTÍÐIN
ist á þeim árum, sem fyrir
n.argra hluta sakir eru einkenni-
legust á seinni öldum. Þessi þriðj-
ungur aldarinnar, sem liðinn er,
fellur saman við framfarasögu ís-
lands, og síðasti hluti þessa tíma-
bils hefir verið með þeim hætti.
að enginn maður hefði haft ímynd-
unarafl til þess að segja fyrir um
höfuð atburði þess í Norður- og
Vesturálfum. Þegar vér því töl-
um í dag um, að dj úpir íslands ál-
ar séu að hverfa, þá er sem vér
séum að tengjast við alt önnur
meginlönd heldur en hefði mátt
virðast, ef þetta hefði gjörst ura
síðustu aldamót.
Fyrir því má færa mikil rök,
að aldrei hafi b j a r t s ý n n i
menn uppi verið heldur en menta-
menn Evrópu og Ameríku um og
eftir árið 1900. Ilið fræga tíma-
bil, sem kent er við Viktoríu
drotningu á Englandi, einkendist
ekki af neinum hugsunum eins
niikið og af hinni virðulegu, kyr-
látu bjartsýni. Bókmentir og list-
b', stjórnmál og athafnalíf, alt bar
með sér þessa sannfæringu, að
nú væru menn að komast inn á
réttar leiðir með líf sitt. Veruleg-
Ur þjóðmálaórói var hvergi, nema
belst á Rússlandi, og voru sagn-
b'nar um níhilistana mönnum
meira tilefni til þess að semja
°S lesa um þá spennandi skáldsög-
ur, heldur en að þeim virtist þeim
eiginlega koma þetta brölt þeirra
við. Um þetta leyti er búið að
skifta hnettinum nokkurnveginn
upp á milli stórveldanna, og þótt
sum þeirra, er of seint höfðu kom-
ið í leikinn, væru ekki ánægð með
sinn skerf, þá datt engum í hug,
að á þessu mundi verða veruleg
breyting. Blakkir menn, brúnir,
rauðir og að sumu leyti gulir
voru komnir undir hin hollu
bræðra- og forsjónaráhrif hvítra
manna og þar máttu þeir vel una.
Um sjálí lönd hvítu höfuðþjóð-
anna var það að segja, að því
var alment trúað, að þótt auð-
sýnilegir væru ýmsir vankantar á
menningunni, þá væri engin á-
stæða til þess að efast um, að
þeir vankantar yrðu lagfærðir,
réttsýni færi vaxandi og þess
yrði skamt að bíða, að vellíðan
manna yrði svo mikil, að allir
mættu vel við una. Einn ágætur
rithöfundur frá þessum tíma rit-
ar um það, að hann væri forsjón-
inni fyrir ekkert þakklátari held-
ur en að hafa fengið að vera
uppi á þessum tímum, sem þá
voru að líða, en bætti því við,
að ef nokkuð skorti á gleði sína,
þá væri það helst sú meðvitund,
að hann skuli ekki fá að vera
ungur maður t. d. árin 1920—
30, þegar enn sýnilegri væri
orðinn árangurinn af hinni ungu,
dýrðlegu menningu.
Djúpir íslands álar voru að
byrja að grynnast einmitt á þeim
tímum, er þessar hugsanir voru
efst á baugi með hinum meiri
háttar þjóðum. En nú er það
bersýnilegt, að þótt vér kunnum
o