Samtíðin - 01.04.1943, Síða 7

SAMTÍÐIN
Apríl 1943 Nr. 91 10. árg., 3. hefti
ÚTGEFANDI: SIGURÐUR SKÚLASON MAGISTER. UM ÚTGÁFUNA SJÁ BLS. 32.
ÚAFT HEFUR verið um það rætt og rit-
að, að við íslendingar værum fluggáf-
uð og listelsk þjóð, er stæðum að minnsta
kosti í bókmenntalegu tilliti á mjög háu
menningarstigi. Stundum hefur meira að
segja verið tekið svo djúpt í árinni að
telja okkur skynbæra á ýmsar fleiri teg-
undir lista en orðsins list. Ég er dálítið
smeykur um, að þetta mat þurfi að end-
urskoðast allrækilega. Hvaðan það stafar
upphaflega, veit sjálfsagt enginn með vissu.
Vera má, að það sé að nokkru leyti runn-
ið frá skrumkenndum lýsingum útlend-
inga, sem lagt hafa leið sína hingað til
þess að kynnast landi okkar og þjóð,
þefað hafa af fornbókmenntum okkar og
veitt því jafnframt athygli, hvílík óhemja
er árlega gefin hér út af prentmáli mið-
að við fólksfjölda. Um fornsögur okkar er
það að segja, að þær eru afrek snillinga
löngu horfinnar aldar og eiga næsta lítið
skylt við menningarstig 20. aldarinnar
hér á landi. Um flóð prentaðs máls nú
á dögum er það hins vegar að segja í
sambandi við bókmenning okkar, að magn
pólitískra blaða, reyfara o. s. frv. er eng-
inn mælikvarði á ást okkar eða skilning
á bókmenntum.
Islendingar eru langsvelt og langkúguð
þjóð, sem nýlega hefur öðlazt það frelsi
og þar með það lífsviðhorf, sem hverri
þjóð er nauðsynlegt til þess, að hún fái
vaknað til farsællegrar meðvitundar um
þá getu, sem í henni býr. Okkur hefur
auðnazt að viðhalda tungunni furðu lítið
hreyttri frá upphafi fslandsbyggðar. Og
að undanförnu hefur verið reynt til að
kenna skólanemendum landsins talsvert
örðuga stafsetningu ritmáls okkar. En
slíkt er vitanlega ekki nema eitt atriði
af mörgum, sem veita þarf hverjum fs-
lendingi trausta tilsögn í. Eftir er alger-
lega, að heita má, að vekja þjóðina til
skilnings á ýmiss konar gildi bókmennta
og ýmissa annarra listargreina, opna augu
almennings fyrir listrænum viðhorfum,
listtækni, mismunandi stíltegundum o. s.
frv. En nálega allt slíkt er öllum þorra
þjóðarinnar enn þá hulinn leyndardómur.
Það er venjulega viðkvæðið, þegar minnzt
er á kjör íslenzkra listamanna, að höfuð-
böl þeirra sé fátækt og smæð þjóðarinn-
ar. Þetta styðst við rök. En ætli hitt sé
þó ekki enn þá ömurlegra frá sjánarmiði
listamannanna sjálfra., hve mjög skortir
á, að hér sé fyrir hendi næilega almenn-
ur skilningur á verkum þeirra. Ætli það
sé fjarri sanni, að í réttlátu mati á bók-
menntalegum snilldarverkum sé megin-
hluti íslendinga ámóta illa dómbær og
lyktlaus maður um angan blóma. Þegar
menn biðja um bækur að láni, verða fræði-
rit eða reyfarar langoftast fyrir valinu.
Fræðiritin les fólk beinlínis sér til þekk-
ingarauka, og er slíkt góðra gjalda vert.
En reyfarana háma menn í sig með óhugn-
p.nlegri áfergju, sem á frekar skylt við
kappát en sálbetrandi samfélag við sanna
list, enda er tæpast um hana að ræða í
þess háttar bókum. Það verður tafarlaust
að hefja hér almenna fræðslu um nútíma-
ritskýringu og mat á nokkrum helztu
greinum listar. Má telja það alveg furðu-
lega vanrækslu, að slík fræðsla skuli ekki
hafa verið tekin upp fyrir löngu í fram-
haldsskólum landsins, en betra er seint
en aldrei. Hitt munu margir mæla, að hér
sé um nauðsynlegt nýmæli að ræða.
*
Fjöldi mjög athyglisverðra greina og
snjallar sögur bíða næstu hefta. Gerið
Samtíðina að tímariti allra íslenzkra heim-
ila. Útbreiðið hana meðal vina yðar og
sendið oss bráðlega marga nýja áskrif-
endur.