Samtíðin - 01.09.1943, Blaðsíða 22

18
SAMTOIN
að það fjall væri dyngjan eða dyrgj-
an, sem bæði væri liörð og breið!
Þótt þessi orðmynd beri ekki fullan
sigur af hólmi við eldra nafnið, bef-
ur bún víst ált þátt i merkingarbreyt-
ingu þess. Menn fóru þá beggja bil,
sögðu, að sól væri yfir Herðubreið, þ.
e. Iiertu (==berðu) breiðinni, tröll-
konunni, sem bæði væri lierl og In’eið.
Þar við sat.
Mótstaða gegn leiðréttingu er lítil
nyrðra, enda alllangt síðan menn fóru
aftur að skilja Iieitið rélt og bafa i
fvrir u. En í Reykjavík liefur því
verið baldið fastlega að mér, að leið-
réttingin væri óþolandi árás á kven-
réttindin i landinu.
Bærinn Hörðabólstaður, sem Land-
náma getur í Hörðadal befur snemma
fengið styttra nafn, Hörðaból. Þeirri
mynd hélt orðið langan aldur, og bún
cr rétt. En um 1700 er henni breytt
fvrir nokkru og ritað. Hörðuból í
jarðabók Árna og Páls. Þar er Hörða-
dalur tólf sinnum nefndur og ætíð rétt
nema einu sinni: Hörðndalur. Það er
bæjarafnið, sem fyrst hefur breytzt,
en dalsnafn og árnafn („Ilörðudals-
á“) fyrir áhrif þess. Reglan, að þgf.
ræður útliti afbakaðs nafns, veitir
vissu um það, að „á HörðubólÞ*
eða „á Harðabóli“ (liarða bólinu)
er orðmyndin, sem grafið befur sig
i meðvitund manna ásamt auðskil-
inni, en rangri merkingu sinni.
Harðaból með lo. í v. b. í fyrri hluta
hefur lotið i lægra haldi að vonum
fyrir hinni vitleysunni með sama
lo. i st. b., en með upprifjun Harð-
arnafns úr Landnámu hefur verið
reynt að breyta Harðabóli í Harð-
arból, árangurslítið. Þgf. á Hörðubóli
leiddi af sér nf. Hörðuból, sem er álíka
villa og Hörðubreið eða Herðubreið-
Hörðaból (-bólstaður) þýðir bær
Hörðanna, en Hörðar gátu lieitið
börzkir menn, eins og Hörður land-
námsmaður gat vel verið að ætt, en
engu síður synir og sonarsynir Harðar
þessa, kenndir við nafn hans. Nafnið
Hörðaból er rétt, af hvoru sem það
er heldur dregið, og er skylt að hafa
það nafn.
Þegar saman fer forn ritháttur og
framburður siðari alda, ætti ekki að
leika á tveim tungum um nöfn. Dæmi
þess er bæjarnafnið Streiti við Fá-
skrúðsfjörð, en vegna villu i bandr.
hefur verið leitazt við að gera Stræti
úr þvi.
Þegar forn, glötuð orð eru varð-
veitt í örnefnum, þarf að vaka yfir
varðveizlu þeirra. Af lo. ámur (=
blakkur, dökkur) mun dregið árheit-
ið Ámá í Héðinsfirði við Eyjafjörð,
líkt og Svartár heita hér allvíða nm
land, og af so. að vaska (= þvo) heit-
ir Yaská efst í Öxnadal, og þannig má
hundruð dæma telja.
AÐ ER örðugt að trúa þvi, að
nálægð dauðans auki á matar-
lyst fólks, en staðreyndir benda þó
til þess, að menn, sem bafa verið
dæmdir til dauða, nevti síðustu mál-
tíðar sinnar i heimi hér með beztri
lyst.
Af meira en 300 þúsund föngum,
sem setið bafa í fangelsi í Fíladelfiu
síðustu 24 árin, er talið, að þeir, sem
sendir hafa verið í rafmagnsstólinn,
bafi neytt sinnar hinztu máltíðar
með langsamlega beztri matarlyst.