Samtíðin - 01.02.1944, Blaðsíða 13

SAMTÍÐIN
9
ELEANOR KITTREDGE:
Um framtíð Evrópu
LTVER MUN verða staða hins kom-
^ andi Evrópubúa í framtíðinni ?
Mun hann einungis verða hið óvirka
hráefni hins alvalda ríkis, eða mun
hann verða sjálfráða einstaklingur
athafna og samtaka, sem myndar
Evrópu 20. aldarinnar og lætur hina
órofa elfi tímans flytja framtíðinni
arf aldanna óskertan?
Lærdómsrikt er að leggja slíkar
spurningar fyrir Edvard Benes, for-
seta Tékkó-Slóvakíu, því að hann er
fulltrúi þeirra manna, sem Evrópa
þarfnast, ef hún á eigi ávallt að
verða ginnkeypt fyrir tildurherrum,
sem eru gjarnir á að lofa lýðnum
framtíð gulls og grænna skóga. —
Benes er ekki „mikilmenni“. For-
saga hans er hin skrumlausa saga
menntamannsins. Síðustu 30 árin
hefur hann reynt að mennta æsk-
una í Evrópu. „Ég óska lífrænnar
þróunar frá hinu smæsta til hins
stærsta, hæggengrar, ef það er nauð-
svnlegt,“ sagði hann eitt sinn.
Dr. Benes hefur mælt mörgu mis-
jöfnu í stjórnmálaharáttu sinni. Sex
mánuðum eftir fundinn í Miinchen
sagði liann: „Hinni tékkó-slóvak-
isku þjóð var hoðið að fórna land-
svæði. Þjóð mín var neydd til að
herjast ekki fyrir frelsi sínu, heill
og sjálfstæði; með því átti hún að
hjarga heiminum frá styrjöld. Smá-
þjóðin átti að fórna sér fvrir heims-
friðinn. Hún varð við áskoruninni
og gerði það.
Ég vissi þegar, áður en fundurinn
var haldinn i Munchen, að til ófrið-
ar mundi draga. Hitler megnar eigi
að raska orsakalögmálum sögunn-
ar. Ég' varð að hugsa eigi einungis
sem liershöfðingi og forseti hinnar
tékkó-slóvakisku þjóðar, heldur
einnig um Mið-Evrópu og framtið
Evrópu í heild. Áttum við að þrevta
fang við ofureflið, eða áttum við
að híða, þangað til rás viðburðanna
hefði sannað, að Hitler færi með
lýgi, er hann þóttist einungis vilja
sameina Þjóðverja. Ég sá fram á
ógæfuna. Ég átti að ákveða, hvort
ég vildi vekja ófrið eða ekki. Er ég
virti fyrir mér, hvernig umhorfs var
í Bretlandi og Frakklandi, sá ég, að
Tékkó-Slóvakia mundi, eins og sak-
ir stóðu, verða álitin tundurdufl,
sem lagt hefði verið á hina tæpu
siglingaleið hins evrópska friðar,
ætlað til þess að vekja byltingarólgu
í Mið-Evrópu. Ég vissi, að sagt
mundi verða: „Þessi Benes! Hann
stevpir heiminum í slyrjöld sökum
auðvirðilegs landskika.
Þegar ákvörðunin skyldi tekin,
sárhændu herforingjar mínir mig að
láta eigi undan. Ég viðurkenndi, að
þeir hefðu rétt til að skora á mig.
Þeir mundu vera auðvirðilegir, ef
þeir vildu eigi verja heill vora, en
áhyrgð mín við framtíðina væri
mikil. Fylling tímans væri enn eigi
komin. Þeir hlýddu. Ég efaðist þá
eigi um, hvað mér bæri að gera. Síð-