Samtíðin - 01.10.1951, Blaðsíða 7

8. hefti 18. árg,
Nr. 176
Október 1951
ÁSKRIFTARTlMARIT UM ISLENZK OG ERLEND MENNINGARMAL
SAMTÍÐIN kemur 10 sinnum á ári, mánaðarlega nema í janúar og ágúst, samtals 320
bls. Árgjaldið er 25 kr. burðargjaldsfritt (erlendis 35 kr.), og greiðist það fyrirfram.
Áskrift getur byrjað hvenær sem er og miðast við síðustu áramót. Úrsögn sé skrifleg
og verður að hafa borizt fyrir áramót. Ritstjóri: Sigurður Skúlason, sími 2526, póst-
hólf 75. Áskriftargjöldum veitt móttaka í verzluninni Bækur og ritföng hf., Austur-
stræti 1 og Bókabúð Austurbæjar, Laugavegi 34. — Prentuð í Félagsprentsmiðjunni hf.
ENDURREISN
VÖ MENNINGARMÁL, er varða alþjóð
manna, krefjast nú skjótrar og giftu-
samlegrar úrlausnar. Annað er milliríkja-
mál, sem íslenzka þjóðin verður að fela
þeim mönnum að leysa, er hún hefur trú-
að fyrir utanríkismálum sínum, en það
er endurheimt íslenzku handritanna, sem
talsvert hefur verið rætt og ritað um. Hitt
málið er algert innanríkismál, þar sem
hverjum íslendingi er í lófa lagið að láta
nokkuð til sín taka; það er endurreisn
Skálholtsstaðar.
í meira en 7 aldir var Skálholt höfuð-
biskupssetur íslenzku þjóðarinnar. Þar
var þá stærsta heimili landsins, prýtt fá-
dæma rausn, þegar bezt lét. f Skálholti var
löngum merkilegt skólahald, og frá 1553
starfaði þar latínuskóli fram til 1785, er
hann og biskupsstóllinn voru lagðir niður
og fluttir til Reykjavíkur. Óþarft er að
telja annað það, er gerði þennan forn-
helga stað frægan um aldaraðir. En í
Móðuharðindunum 1784 hrundu staðar-
húsin, og BÍðan hefur Skálholt verið lítið
annað en „endurminning þess, sem var“.
Fátækt, getuleysi, ræktarleysi og sitthvað
fleira hefur lagzt á eitt að leggja þetta
elzta biskupssetur íslendinga í rústir. Af
fullkomnu miskunnarleysi hefur tímans
tönn nagað af staðnum að kalla má allt
það, sem minnt gæti á forna reisn, án þess
að þar hafi verið nokkurt viðnám veitt.
En á þessar aðfarir hafa menn horft með
vorkunnarblandinni lftilsvirðingu.
SKÁLHDLTS
Eftir 5 ár — 1956 — eru 900 ár liðin,
síðan Skálholt varð biskupssetur. Góðu
heilli virðist nú sú alda vakin, sem leiða
muni til skjótrar endurreisnar staðarins,
ef þjóðin ljær því málefni lið. í maímán-
uði árið 1948 stofnuðu nokkrir áhugamenn
svonefnt Skálholtsfélag, er síðan hefur
unnið ötullega að fjársöfnun í Viðreisnar-
sjóð Skálholtsstóls og ekki síður að því að
vekja fólk til skilnings á nauðsyn þess að
endurreisa staðinn fyrir 1956. Um tilgang
félagsins vísast til ritgerðar próf. Sigur-
bjarnar Einarssonar hér í heftinu.
Skálholtsfélagið hefur þrjú síðastliðin
sumur gengizt fyrir því, að haldin hefur
verið hátíð í Skálholti. Hefur þar farið
fram með miklum hátíðarbrag guðsþjón-
ustuhald, en síðan hefur verið skemmt
með ræðum, upplestri, söng, hljóðfæra-
slætti o. fl. Félagið hefur helgað sér til
þessa hátíðahalds sunnudaginn næstan
Þorláksmessu á sumri, þegar hana ber
ekki upp á sunnudag sjálfa, og síðasta
Skálholtshátíð var 22. júlí. Þá streymdi til
Skálholts meira fjölmenni en nokkurn
hefði fyrir fáum árum órað fyrir, að þang-
að mundi koma til mannamóts. Um 20
kennimenn í messuskrúða með biskup
landsins og báða vígslubiskupa þess í far-
arbroddi settu að vonum mjög hátiðlegan
svip á samkomuna. Meðal þess, er ber vitni
um það hugarþel til staðarins, sem nú
virðist vera að skapast, er Áheitasjóður
Þorláks helga. Þessi sjóður er formlega