Fréttablaðið - 06.01.2010, Blaðsíða 14

14 6. janúar 2010 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
GUÐRÚN SIGRÍÐUR
GUÐLAUGSDÓTTIR
UMRÆÐAN
Guðrún Sigríður Guðlaugs-
dóttir skrifar um þjóðfélags-
mál
Á tímum krossferðanna fóru allflestir með órólegt blóð
í æðum suður í lönd og það var
friður fyrir hina heima á meðan.
En nú er öldin önnur. Krossferð-
irnar eru löngu liðnar en eftir stendur að í samfé-
lögum er viss hópur fólks sem er sífellt í einskon-
ar „krossferðum“. Logandi af áhuga, talar það á
fundum fram á nætur og lætur til sín taka í hvers
kyns uppákomum.Þannig eyðir „krossfaratýpan“
ævinni í ævintýri sem óhjákvæmilega hafa áhrif á
líf þeirra sem í kring eru. Hinn ákaflyndi kross-
fari sést ekki fyrir – allir eiga að vera með. Hinir
hörðustu hafa einkunnarorðin: Þeir sem ekki eru
með mér eru á móti mér.
Það hefur verið gósentíð fyrir fólk af þessu tagi
síðan bankahrunið varð. Jarðvegur fyrir enda-
lausa fundi, tækifæri til að tala í gjallarhorn og
verða mikilvægari dag frá degi, safna undirskrift-
um, fara í kröfugöngur, kveikja á blysum. Sumir
lifa sig svo inn í rétttrúnaðarhlutverkið að fátt
sýnist skorta utan brynjur og krossmark. Í kring-
um þessa tegund af fólki safnast svo aðrar mann-
gerðir – þeir síóánægðu, þeir sem vilja „snapa fæt-
ing“, áhrifagjarnar sálir, ævintýrafólk – og ekki
má gleyma hinum alvörugefnu sem eilíflega reyna
að bjarga heiminum.
Margt hefur gerst í sögunni fyrir tilverknað
krossfara. En því miður er framsýni krossfaranna
og áhangenda þeirra sjaldnast í sama hlutfalli og
hreyfiafl þeirra. Ekki er að ófyrirsynju talað um
að kapp sé best með forsjá.
Hættan við krossfaranna er að þeir vilja við-
halda óvissuástandi til að þjóna lund sinni – ekki
eyða því. Þetta getur orðið háskalegt á viðsjár-
verðum tímum, ekki síst ef „krossfarar“ eru nýtt-
ir af kaldhömruðum og valdasjúkum mönnum til
þess að þeir nái að svala metnaði sínum.Lífið er
satt að segja slík alsherjar óvissuferð að varla er
handstýrðum aðgerðum þar á bætandi.
Höfundur er rithöfundur og blaðamaður.
Krossfarar nútímans
Fyrir skömmu urðu Frakk-ar fyrir barðinu á snörpum
jarðskjálfta sem átti upptök sín í
Sviss og virðist ekkert lát á eft-
irhreytunum af honum. Er ég þá
að sjálfsögðu að tala um þjóðarat-
kvæðagreiðsluna sem haldin var
þar í landi um byggingar á mín-
arettum við bænahús Múham-
eðstrúarmanna, en skýr meiri-
hluti var því fylgjandi að banna
þessa turna og leyfa sem sé ekki
fleiri mínarettur en þær fjórar
sem þegar rísa í landi Vilhjálms
Tell. Enginn hafði búist við því að
svo færi, svissneskir ráðamenn
komu af fjöllum, enda bætti það
ekki úr skák að leiðtogar ríkja
Múhameðstrúarmanna fóru strax
að byrsta sig; utanríkisráðherra
Tyrklands hvatti jafnvel landa
sína til að taka út allt það fé sem
þeir ættu í svissneskum bönk-
um. Þetta var martröð líkast og
er það til dæmis um ráðaleysi
svissneskra framámanna að einn
þeirra sagði: „Það má ekki túlka
þessa niðurstöðu svo að við séum
á móti Íslandi, öhöhö Íslam ætlaði
ég að segja.“
Fyrir franska ráðamenn kom
þessi atkvæðagreiðsla sér afar
illa. Í lok október hleypti Sarkozy
af stokkunum miklum umræð-
um um hvað það væri að vera
Fransmaður, hvað væri hið innsta
sjálf þeirra; skyldu verða haldn-
ir fundir um það efni í öllum
sýslum landsins, svo og í hverf-
um stórborga og auk þess var
sett upp netsíða svo hver og einn
gæti komið skoðunum sínum á
framfæri. Öllu átti svo að lykta
með mikilli ráðstefnu í París í
desember þar sem Sarkozy ætl-
aði sjálfur að mæta. Stór hluti
landsmanna var þeirrar skoðun-
ar, að með þessu vildi forsetinn
sýna hvað hann léti sér annt um
franskt þjóðerni og stela þannig
glæpnum frá „Þjóðernisfylk-
ingu“ hins illræmda Le Pen. Væri
þetta byrjunin á undirbúningnum
undir bæjar- og sveitarstjórnar-
kosninga sem fram eiga að fara
næsta vor. En hætt var við að
þetta brambolt gæti orðið hinn
versti línudans, því ekki mátti
leita svo langt inn á veiðilönd
Þjóðernisfylkingarinnar að hóf-
samari hægri mönnum færi að
standa stuggur af því.
Þjóðaratkvæðagreiðslan í
Sviss setti nú skyndilega strik í
reikninginn; allir þeir Frakkar
sem eru með Múhameðstrúar-
menn á heilanum fengu nýjan byr
í seglin og umræðurnar fóru æ
meir að snúast um innflytjendur,
„Araba“ og trúarofstæki meðal
ýmissa fylgismanna spámannsins
og var öllu blandað saman í einn
hræring, sem sé látið var að því
liggja að þetta þrennt væri allt
sami grautur í sömu skál. Gerð
var skoðanakönnum sem leiddi
í ljós að um fjörutíu af hundr-
aði Frakka var andvígur – ekki
mínarettum heldur bænahúsum
yfirleitt, og allir fordómar gaml-
ir og nýir gusu upp. „Við verðum
étnir,“ sagði bæjarstjóri nokkur
þegar hann gekk út af fundin-
um í sinni sýslu, „það eru þegar
komnar tíu miljónir sem fá borg-
að kaup fyrir að gera ekkert,“ og
átti hann þá að sjálfsögðu við inn-
flytjendur.
Við þetta mögnuðust einnig
umræður um klæðaburð Múham-
eðstrúarkvenna. Fyrir nokkr-
um árum stóðu deilur um fáeinar
námsmeyjar sem vildu mæta í
skóla með klúta á höfði, hina svo-
kölluðu „íslömsku höfuðdúka“,
sem komu á sinn hátt í staðinn
fyrir andlitsblæjur. Út af þessu
varð meiri háttar uppistand sem
lyktaði með því að þessir klútar
voru bannaðir á þeim forsend-
um að ekki mættu vera „trúarleg
tákn“ í ríkisskólum. Og voru þeir
þó sérlega fallegir og smekkleg-
ir, að mér fannst, og oft fagur-
lega útsaumaðir. En nú er annað
á seyði og ekki skárra. Einstaka
Múhameðstrúarkonur í Frakk-
landi hafa tekið upp þann sið
að íklæðast því sem kallað er
„búrka“, en það er svört blæja
sem þekur allan líkamann frá
hvirfli til ilja, þannig að ekki
sést einu sinni í augu konunnar,
hún lítur sem sé út eins og hey-
sáta. Strax var talað um að þessa
múnderingu þyrfti að banna með
lögum, og var þá lögreglan gerð
út af örkinni til að telja hve marg-
ar konu væru klæddar á þenn-
an hátt. Samkvæmt „Le Monde“
reyndust þær vera þrjú hundruð
sextíu og sjö í öllu Frakklandi, en
enginn velti því þó fyrir sér hvort
ekki væri eitthvað þarfara að
gera á þessum viðsjáverðu tímum
en kalla saman þing til að ræða
klæðaburð þrjú hundruð sextíu
og sjö kvenna.
Í grískri goðsögn segir frá því
hvernig meynni Pandóru varð
á að opna af forvitni öskju þar
sem öll böl manna höfðu verið
lokuð niðri. Við það sluppu þau
út um víðan völl, öllu mannkyni
til mikilla hörmunga æ síðan.
Er nú hægt að velta því fyrir sér
hvort menn hafi ekki opnað nýja
Pandóru-öskju með því að hleypa
þessum umræðum af stað. En af
Sarkozy er það að segja, að hann
heyktist á því að mæta á þá ráð-
stefnu í París sem hann hafði
sjálfur boðað, og sendi annan
fyrir sig.
Pandóra
EINAR MÁR JÓNSSON
Í DAG | Í réttum fötum
Tvöföld atkvæðagreiðsla?
Af fréttamannafundi Jóhönnu Sigurð-
ardóttur og Steingríms J. Sigfússonar
í gær mátti ráða að þau skötuhjú
væru … ja, óhress með ákvörðun
forsetans að vísa Icesave-lögunum
í þjóðaratvæði. Í þjóðarat-
kvæðagreiðslu gæti þeim
aftur á móti gefist tækifæri til
að launa forsetanum rauðan
belg fyrir gráan, ef stemn-
ing er fyrir því. Í stjórnarskrá
Íslands er nefnilega kveðið
á um að ¾ hluti
þingmanna geti
farið fram á þjóð-
aratkvæðagreiðslu
um að leysa
forseta Íslands frá
störfum.
Enn sameiningartákn
Líklega þyrfti ekki ýkja mikinn
sannfæringarkraft til að afla þeirri
hugmynd tilskilins fylgis á þingi. Þar
með væri hægt að hafa þjóðarat-
kvæðagreiðsluna tvöfalda. Gera
mætti því skóna að úrslitin í þeirri
kosningu yrðu býsna
afdráttarlaus. En, það
gæti jafnvel komið sér vel
fyrir forsetann og sýnt að
hann væri enn þá
sameiningar-
tákn þrátt fyrir
allt – þó á
öðrum for-
sendum en
alla jafnan
er lagt í
það orð.
Á tombóluverði
Ýmsir óttast að ákvörðun forset-
ans um að vísa Icesave-lögunum í
þjóðaratkvæði verði til þess að dýpka
kreppuna enn frekar, með tilheyrandi
gengisfalli og almennri dýrtíð. Hinir
sömu geta þó huggað sig við það
að ekki mun allt hækka. Í gær
snarlækkaði Forlagið
til dæmis verð á
embættissögu Ólafs
Ragnars Grímssonar,
Sögu af forseta, úr 6.690
krónur í aðeins þúsund-
kall. Ekki fylgdi sögunni
hvers vegna forsetabókin
fór á tombóluverð einmitt
í gær.
bergsteinn@frettabladid.is
lyf?
Kynntu þér þinn rétt á lfi.is
Þarft þú að nota lyf að staðaldri?
Frumtök • Hjartaheill • Beinvernd • Lyfjafræðingafélag Íslands
v
F
orseti Íslands varð í gær við ósk þeirra sem vildu að
hann vísaði til þjóðaratkvæðagreiðslu breytingum á
lögum um ábyrgð ríkissjóðs á skuldbindingum vegna
Icesave-reikninga Landsbankans.
Forsetinn hefur mátt þola þunga gagnrýni vegna
þessarar ákvörðunar. Að hluta réttmæta en um leið líka ósann-
gjarna.
Ábyrgðin á því að málið er komið í þennan farveg er alls ekki
aðeins forsetans. Með því að vísa málinu til þjóðarinnar hefur
hann brugðist við vilja tugþúsunda Íslendinga, sem skrifuðu
nöfn sín á lista Indefence, og líka þeirra þrjátíu þingmanna sem
greiddu atkvæði með tillögu Péturs Blöndals um að setja málið
í þjóðaratkvæðagreiðslu, en sú tillaga var felld á Alþingi fyrir
sléttum sjö dögum.
Gjörvallur þessi hópur ber ábyrgð með forsetanum á þeirri
stöðu sem komin er upp í þeirri milliríkjadeilu sem Icesave-
samningarnir áttu að leysa.
Sjálfur benti forsetinn á í viðtali fyrir tveimur árum að hann
geti ekki einn ákveðið að breyta embættinu. „Það gerist í sam-
skiptum og samleik við þjóðina; það er því vilji annarra en forset-
ans sem hefur úrslitaáhrif,“ sagði forsetinn við Mannlíf í árslok
2007.
Með ákvörðun um að beita 26. grein stjórnarskrárinnar í annað
skipti á rúmum fimm árum, sýnir forsetinn að hann stendur við
þessa sannfæringu sína.
Í yfirlýsingu sinni í gær vísaði forseti til þess að á lista Ind-
efence sé mun hærra hlutfall kjósenda en rætt hefur verið um
sem viðmið um þann fjölda sem þurfi til að knýja fram þjóðar-
atkvæði.
Þetta eru þung rök. Þegar mál koma upp sem kljúfa þjóðina
er æskilegt að hún hafi sem mest um það að segja hvernig leiða
eigi þau til lykta.
Í þessu tilfelli er málið hins vegar ekki svo einfalt. Þetta er
ekki íslensk innansveitarkróníka ólíkt til dæmis fjölmiðlalögun-
um á sínum tíma. Ef þjóðin hefði fengið að kjósa um þau sumarið
2004 og þeim verið hafnað, hefðu fjölmiðlalögin einfaldlega verið
úr sögunni. Sama má segja ef Kárahnjúkavirkjun hefði fallið í
þjóðaratkvæði, svo annað djúpstætt deilumál sé nefnt til sögunn-
ar. Þá væri ekkert Hálslón á öræfunum austan Vatnajökuls og
Jökla rynni áfram óheft um botn Dimmugljúfra.
Icesave mun hins vegar ekki hverfa ef breytingalögin verða
felld. Þessir ógæfureikningar Landsbankans eru ekki aðeins
vandamál okkar Íslendinga.
Er þar komið að hinni réttmætu gagnrýni á embættisfærslu
forseta. Þjóðaratkvæðagreiðsla lokar ekki þessu máli á nokkurn
hátt. Þvert á móti bendir flest til þess að ákvörðun forsetans muni
hafa í för með sér upplausn og óvissu.
En fyrir forsetann persónulega er þetta hins vegar veðmál sem
hann getur ekki tapað. Ef tekst að knýja fram betri Icesave-samn-
inga en Alþingi hefur þegar samþykkt, mun það hressa verulega
upp á laskaða ímynd hans. Ef ekki er það þjóðin sem þarf að tak-
ast á við efnahagslegar afleiðingar, sem enn óljós hluti hennar og
tæpur helmingur alþingismanna hefur kallað yfir sig.
Réttmæt og ósanngjörn gagnrýni:
Veðmál forsetans
JÓN KALDAL SKRIFAR