Fréttablaðið - 07.01.2010, Blaðsíða 16

16 7. janúar 2010 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Forseti Íslands telur, að ríkis-stjórninni hafi ekki tekizt að
sannfæra þjóðina um nauðsyn þess
að staðfesta samkomulag stjórnar-
innar við Breta og Hollendinga um
lausn IceSave-deilunnar. Þennan
skilning lagði hann til grundvallar,
þegar hann ákvað að vísa IceSa-
ve-lögunum til þjóðaratkvæðis og
sagði: „Skoðanakannanir benda til
að yfirgnæfandi meirihluti þjóðar-
innar sé sama sinnis.”
Forsagan
Lausn IceSave-deilunnar við
Breta og Hollendinga er forsenda
aðstoðar Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
(AGS) og Norðurlanda við Ísland
að kröfu Norðurlandanna. Þjóðin
þarf á aðstoðinni að halda, því að
án lánsfjárins, sem fylgir henni,
gæti gengi krónunnar fallið enn
meira en orðið er, auk þess sem
hættan á greiðslufalli ríkissjóðs
myndi þá aukast. Aðstoð AGS og
Norðurlanda er einnig ætlað að
tryggja, að Ísland geti sem fyrst
endurheimt eðlilegan aðgang að
erlendum lánsfjármörkuðum.
IceSave-skuldin, sem deilan
snýst um, er til komin vegna þess,
að ríkisstjórnir Bretlands og Hol-
lands töldu brýnt að bæta 400.000
sparifjáreigendum tjónið, sem
fall Landsbankans hefði ella vald-
ið þeim. Bretar og Hollendingar
kröfðust þess, að Íslendingar end-
urgreiddu þeim um helming bóta-
fjárins. Ríkisstjórnin féllst á þessa
lausn, og það gerði einnig Alþingi,
fyrst með fyrirvörum, sem Bret-
ar og Hollendingar höfnuðu, og
síðan aftur eftir átta mánaða þóf
með nýjum blæbrigðum, sem rík-
isstjórnir landanna þriggja gátu
unað við. Nú hefur forsetinn falið
þjóðinni að greiða atkvæði um
lögin til samþykktar eða synjunar.
Verði lögunum hafnað í þjóðar-
atkvæðagreiðslu, brestur mik-
ilvæg forsenda AGS og Norður-
landa fyrir stuðningi við Ísland. Sú
spurning vaknar, hvort Norður-
löndin dragi sig þá í hlé. Þá mun
AGS eiga tveggja kosta völ: annað-
hvort að hætta stuðningi við Ísland
og skilja landið eftir á berangri
eða mæla með hertu aðhaldi með
enn harkalegri niðurskurði ríkisút-
gjalda og þyngri álögum á fólk og
fyrirtæki en nú er gert ráð fyrir.
Þetta stafar af því, að AGS hefur
þegar teygt sig út á yztu nöf í lán-
veitingum til Íslands samkvæmt
reglum sjóðsins. Dragi Norður-
löndin sig í hlé, myndast breitt
fjárhagslegt bil, sem þarf að brúa.
Vandséð er, að önnur lönd fáist til
að fylla skarðið.
Samhengi hlutanna
Hvers vegna skyldu Íslendingar
kjósa slíkt yfir sig með því að fella
IceSave-samkomulagið í þjóðarat-
kvæðagreiðslu? Því þarf hver kjós-
andi að svara fyrir sig. Andstaðan
gegn samkomulaginu virðist sum-
part stafa af óbeit á, að íslenzkum
skattgreiðendum sé gert að axla
óreiðuskuldir einkafyrirtækis,
eins og það sé sjálfsagður hlutur,
að brezkir og hollenzkir skattgreið-
endur borgi heldur brúsann. And-
staðan virðist einnig stafa sumpart
af óbeit á, að blásaklaus almenn-
ingur sé dreginn til ábyrgðar á
IceSave-skuldunum, meðan banka-
mennirnir og aðrir, sem stofnuðu
til skuldanna, hafa ekki enn þurft
að sæta ábyrgð að lögum. Stöldrum
við þetta.
Hefði ríkisstjórninni ekki gengið
betur að sannfæra fólkið í landinu
um nauðsyn þess að standa undan-
bragðalaust í skilum við Breta og
Hollendinga, hefði hún jafnframt
gert allt, sem í hennar valdi stóð
til að koma lögum hratt og örugg-
lega yfir ábyrgðarmenn hrunsins?
Hefði ríkistjórninni ekki geng-
ið betur, hefðu málsvarar hennar
talað skýrt og skorinort um nauð-
syn þess, að bankamenn og aðrir,
sem brutu lög, séu dregnir til
ábyrgðar? Hefði henni ekki geng-
ið betur, hefði hún strax í upphafi
fallizt á að fela óháðum erlendum
sérfræðingum rannsókn hruns-
ins, svo sem háværar kröfur voru
uppi um? Hefði ríkisstjórnin gert
það, sem henni bar að gera, hefði
fótunum trúlega verið kippt undan
andstöðunni við Icesave-samkomu-
lagið. Ríkisstjórnin brást að þessu
leyti og einnig stjórnarandstaðan
nær öll. Hvers vegna?
Vandinn er að verulegu leyti
sá, að stjórnmálastéttin ber sjálf
þunga ábyrgð á hruninu ásamt
bankamönnum og öðrum. Nýjar
upplýsingar Ríkisendurskoð-
unar um fjárframlög fyrri ára
til stjórnmálastarfsemi bregða
birtu á málið. Framsóknarflokk-
urinn, Sjálfstæðisflokkurinn og
Samfylkingin þágu fjallhá fram-
lög frá einkaaðilum árin 2002-
2006. Framlögin námu að jafn-
aði tæpum 6.000 krónum á hvert
atkvæði greitt þessum flokkum í
alþingiskosningunum 2007, og var
Framsóknarflokkurinn harðdræg-
astur. Hér eru þó hvorki talin
framlög til einstakra frambjóð-
enda né til ýmissa félaga innan
Sjálfstæðisflokksins. Stærstu ein-
stöku framlögin voru frá bönk-
unum.
Að kaupa sér frið
Í DAG |
ÞORVALDUR GYLFASON
Samhengi hlutanna
UMRÆÐAN
Hjálmar Sveinsson skrifar um
borgarmál
Ákvarðanir sem stjórn-völd taka í Reykjavík, og í
nálægum sveitarfélögum, hafa
mikil áhrif á líf okkar og fram-
tíð barna okkar. Það sem hefur
tekist vel, nýting heita vatnsins,
uppbygging leikskóla og grunn-
skóla, skipulag útivistarsvæða, svo eitthvað sé
nefnt, vitnar um framsýni.
Því miður eru dæmi af hinu taginu of mörg. Þar
hefur skammsýnin ráðið för og þjónkun við sér-
hagsmuni fjárfesta og verktaka. Undanfarna daga
hefur komið í ljós að þeir hafa launað ríkulega fyrir
sig með milljónagreiðslum til frambjóðenda og
flokka. Ekki hefur bætt úr skák að smákóngar hafa
blásið til samkeppni sveitarfélaganna á höfuðborg-
arsvæðinu og hunsað allt samráð. Samkeppnin felst
í því að byggja sem allra mest á sem skemmstum
tíma. Við sjáum afraksturinn. Í úthverfum blasa við
hálftómar blokkir og heilu hverfin með tilbúnum
götum en húsin vantar. Í miðborginni gnæfa tómir
turnar. Hrun á fasteignamarkaði blasir við. Sveitar-
félögin eru að sligast undan milljarðafjárfestingum
í hverfum þar sem enginn býr. Þau þurfa nú að fara
í niðurskurð á opinberri þjónustu, meðal annars í
leikskólum og grunnskólum.
Eitt mikilvægasta verkefni okkar er að koma í
veg fyrir að pólitísk óstjórn undanfarin ár bitni á
börnum og unglingum. Við megum ekki láta það
gerast. Við skulum bregðast við erfiðleikunum með
því að efla skólana og æskulýðsstarf með ungling-
um.
Við þurfum að temja okkur meiri heildarsýn.
Borgir eru stórkostlega merkileg sambýli. Höfuð-
borgarsvæðið er sambýli. Það gengur ekki að sveit-
arfélögin hafi hvert sína skipulagsstefnu. Það hefur
reynst okkur of dýrkeypt. Við eigum að binda sam-
ráð þeirra á sviði landnotkunar, byggðaþróunar,
samgangna og umhverfismála í lög. Við, borgararn-
ir, þurfum ekki á smákóngaveldinu að halda.
Við þurfum einnig að innleiða siðbót í stjórn-
málin á sveitarstjórnarstiginu og í landsmálunum.
Við skulum rjúfa samtryggingarkerfi fjármagns,
flokka og frambjóðenda með skýrri lagasetningu.
Höfundur býður sig fram í prófkjöri Samfylkingar-
innar í Reykjavík. Lengri útgáfa þessarar greinar
birtist á Vísi.
Höfuðborgarsvæðið er sambýli
HJÁLMAR
SVEINSSON
Undirskriftir og undirskrift
Nokkuð hefur verið rætt um
áskoranalista Indefence, sem forseti
Íslands hafði til hliðsjónar þegar
hann vísaði Icesave-lögunum í þjóð-
aratkvæði. Sumir líta á áskorunina
sem fullgildan og óvefengjanlegan
undirskriftarlista sem forsetanum
bar að taka fullt mark á. Á þeim
nótum hefur leiðarahöfund-
ur Morgunblaðsins til
dæmis skrifað; hann taldi
jafnvel ástæðu til að efna
til lögreglurannsóknar
til að hafa hendur í
hári grallaraspóa
sem skráðu nafn
Andrésar Andar á
listann að önd-
inni forspurðri.
Aðrir hafa fyrirvara á listanum, til
dæmis Steingrímur J. Sigfússon, sem
benti á í fréttum RÚV á dögunum að
í undirskriftarsöfnun á netinu gerði
tæknin mönnum kleift að hafa rangt
við.
Frægasta undirskrift allra
tíma
Spólum nú fimm og hálft ár aftur
í tímann. Þá var sams konar
undirskriftasöfnun í gangi gegn
fjölmiðlafrumvarpi ríkisstjórnar-
innar. Um þann lista sagði
Davíð Oddsson forsætis-
ráðherra á Alþingi:
„Mér skilst að
hinn frægi und-
irskriftalisti
sem engin
undirskrift er á sé einhver disklingur
sem enginn hafi fengið að sjá. Þetta
er nú sennilega frægasta undirskrift
allra tíma. Ég sé ekki að mikið sé
hægt að gera með slíka hluti.“
Óþarfa tæknihræðsla
Þessu svaraði Steingrímur J. Sigfús-
son, sem þá var í stjórnarandstöðu,
um hæl. „Þótt það sé nútímatækni
sem sé notuð og forsætisráðherr-
ann kunni að vera tortrygginn í
hennar garð eigum við þá ekki
að reikna með að á bak við
standi umtalsverður þjóð-
arvilji.“
Svona geta hinir pólit-
ísku vindar snúist.
bergsteinn@frettabladid.isN
ú liggur fyrir að þjóðaratkvæðagreiðsla verður um
synjun forseta Íslands á nýjustu lögunum um Ice -
save. Stuðningsmenn beins lýðræðis fagna hverju
tækifæri sem þjóðinni verður veitt til þátttöku og
ákvörðunar. En þeir gera samt þessar athugasemdir
við tilhögun málsins:
Í fyrsta lagi var samið við erlenda aðila án þess að nefna að
málið kynni að ganga til þjóðaratkvæðis. – Í öðru lagi var málið
rætt, fram til lokaafgreiðslu, án þess að athygli væri vakin á
hugsanlegri synjun forsetans. – Í þriðja lagi fjallar þjóðarat-
kvæðagreiðslan ekki um greiðslubyrði þjóðarinnar heldur um
lagalegar skilgreiningar og útfærslur, sem forðum voru nefnd-
ar júridísk spíðsfindugheit. – Þetta getur skaðað málstað beins
lýðræðis.
Á síðustu árum hefur heimild forseta Íslands til að synja lögum
staðfestingar ekki verið dregin í efa. Hins vegar er ástæða til að
ítreka að stjórnarskrá Lýðveldisins Íslands gerir ráð fyrir því að
þessi heimild sé til þrautavara og ýtrustu viðlaga. Hún er ekki
hugsuð til þess að gera embætti forseta Íslands að virkri miðju
stjórnmálanna. Á þetta reyndi á fyrstu árum sjálfstæðisins og
um þetta mun almennt sammæli.
Leiða má rök að því að synjun forsetans að þessu sinni fari
út fyrir þessi mörk. Þar með hefur orðið grundvallarbreyting á
stjórnkerfi Lýðveldisins Íslands. Nú er embætti forsetans orðið
að brennidepli stjórnmálaátakanna í landinu. Stjórnkerfi okkar
líkist nú meira en áður stjórnkerfi Frakka og því sem forðum
tíðkaðist í Finnlandi.
Um það verður varla deilt að forseti Íslands er samkvæmur
sjálfum sér í ákvörðun sinni. Síðastliðið haust setti hann skilyrði
við staðfestingu fyrri laga um Icesave. Í sjálfu sér var það eins-
dæmi þá og mjög hæpið frá sjónarmiði stjórnarskrárinnar.
Nokkrar spurningar hljóta að vakna um synjun forsetans:
Er unnt að skýra það að forseti lét forsætisráðherra og þjóðina
bíða heilt dægur eftir upplýsingum um ákvörðun sína – eftir að
hann sagðist hafa lokið málinu af sinni hálfu? Er unnt að afsaka
að forsætisráðherra fékk ekki upplýsingarnar fyrr en frétta-
mannafundur forsetans var hafinn?
Getur það hafa átt sér stað að forseti Íslands hafi ekki látið
forsætisráðherra þegar í stað vita af því að hann hygðist synja
lögunum eða væri í alvarlegum vafa um staðfestingu þeirra?
Getur það hafa átt sér stað að dagar eða vikur hafi liðið með
hávaðarifrildi á Alþingi og skelfingu meðal almennings en forset-
inn beðið ákveðinn í að synja lögunum eða alvarlega að hugsa um
slíkt og forsætisráðherra ekki fengið neitt að vita um það? Eða
getur það hafa átt sér stað að forseti Íslands, þessi gáfaði, reyndi
og lærði maður, hafi tekið ákvörðun sína á nokkrum dögum – en
fékk þó lagafrumvarpið í hendur löngu fyrr og áður en það var
lagt fyrir Alþingi?
Velunnarar Ólafs Ragnars Grímssonar spyrja sig þessara
spurninga og hafa ekki fundið svör.
Synjun forsetans vekur nokkrar spurningar.
Staða forseta
Íslands
JÓN SIGURÐSSON SKRIFAR
Faxafeni 12 (2. hæð), 108 Reykjavík
LAGERSALA
60-80% afsláttur
KRAKKAR:
Úlpur Flíspeysur 1.500 - 3.500 kr.
Útigallar 8.000 kr.
UNGBÖRN:
Flíspeysur 2.000 kr.
Sokkar og vettlingar 500 kr.
DÖMUR & HERRAR:
Útigallar 8.000 kr. Flíspeysur 4.000-
Opnunartímar Faxafen:
Mán til fös: 9-18
Lau: 11-16
Sun: 12-16
Glerárgötu 32, 600 Akureyri
Opnunartímar Glerárgata:
Mán til fös: 10-18
Lau: 11-16