Fréttablaðið - 09.01.2010, Blaðsíða 16

16 9. janúar 2010 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Sú fullyrðing forseta Íslands á BBC að fyrir liggi að Íslendingar ætli að standa við skuldbindingar sínar er
röng og ósönn. Hann hefur sett mál
í þann farveg að þjóðin á að ákveða
hvort staðið verður við skuldbind-
ingar samkvæmt samningi eða
þeim hafnað. Það eru einu úrræð-
in sem þjóðin hefur á atkvæðaseðli
forsetans.
Hafni þjóðin skuldbindingum
samkvæmt samningnum hefur hún
talað. Enginn veit þá hvort mögu-
legt verður að koma nýjum fleti
upp.
Ugglaust er það svo að margir
þeir sem eru andvígir samningnum
gætu hugsað sér að fallast á hag-
stæðari samning. Sá kostur liggur
hins vegar ekki á borðinu. Alþingi
getur verið vettvangur málamiðl-
ana. Þjóðaratkvæði snýst um já eða
nei. Í þessu tilviki að samþykkja
skuldbindingar eða hafna þeim.
Rangfærslur um þetta eru vond
málsvörn á erlendum vettvangi.
Ríkisstjórnin gerði þau alvarlegu
mistök í upphafi að taka málið ekki
upp sem milliríkjamál á vettvangi
forsætisráðherra. Þingflokkur
sjálfstæðismanna lagði til á liðnu
hausti að Evrópusambandið yrði
fengið til þess að hafa milligöngu
um nýjar viðræður og hagstæðari
skilmála. Ríkisstjórnin hafnaði
þeirri tillögu.
Nú hefur fyrrum formaður Sam-
fylkingarinnar lagt fram svipaða
hugmynd. Hún byggir á því að taka
málið úr þeim farvegi sem forset-
inn hefur sett það í. Það er skyn-
samlegt. Þegar alvarlegur ágrein-
ingur er uppi eiga lýðræðislega
kjörnir stjórnmálaforingjar ekki
að afsala sér ábyrgð í nafni lýð-
ræðisástar. Einmitt þá reynir á for-
ystu. Þjóðin bíður eftir henni.
Ábyrgð og forysta
Lög skal bera upp í ríkisráði. Eftir venju hafa ágreinings-laus mál verið afgreidd utan ríkisráðsfundar og
síðar fengið staðfestingu í ríkisráði.
Starfsreglur um ríkisráð gera ráð
fyrir að ágreiningsmál milli ráð-
herra séu afgreidd í ríkisráðinu. Því
fremur á það við ef ágreiningur er
milli forseta og ráðherra.
Málsmeðferð í ríkisráði tryggir
að ráðherra eigi þess kost að láta
uppi álit um mál á réttum stjórn-
skipulegum vettvangi. Gildi stjórn-
arathafnar getur ráðist af því hvort
þessa réttar er gætt. Þegar um er
að ræða ágreining milli þeirra sem
ákvarðanir taka í ríkisráði getur
skipt enn meira máli um gildi
ákvarðana hvort þær fara fram á
fundum ríkisráðs eða ekki. Enginn
dómur verður þó lagður hér á gildi
síðustu ákvörðunar forseta. Hún
vekur eigi að síður þessa spurn-
ingu.
Ríkisráð kemur saman eftir
ákvörðun forsætisráðherra. Hann
ber líka ábyrgð á að forseti Íslands
virði stjórnskipulegar málsmeð-
ferðarreglur. Forsætisráðherra
var því bæði rétt og skylt að tryggja
að ákvörðun forseta ætti sér stað í
ríkisráði og fjármálaráðherra fengi
tækifæri á þeim rétta vettvangi til
röksemdafærslu og að bóka ágrein-
ingsálit. Sömu mistök voru gerð
2004.
Í báðum tilvikum hefði viðkom-
andi forsætisráðherra aukheld-
ur styrkt stöðu sína með réttri og
vandaðri málsmeðferð. Forsætis-
ráðherra hefði þá stýrt upplýsinga-
gjöf til þjóðarinnar um niðurstöð-
una í samræmi við stjórnskipulega
ábyrgð sína.
Þegar Vigdís Finnbogadóttir taldi
rétt að rökstyðja undirritun laga um
aðild að EES óskaði hún eftir að sú
stjórnarathöfn færi fram á fundi
ríkisráðs. Forsætisráðherra var því
sammála. Það sýndi réttan skilning
á stjórnskipunarreglum ríkisins og
bar vott um virðingu beggja fyrir
stjórnarskránni og málsmeðferð-
arreglum. Því fremur er það mik-
ilvægt þegar forseti gengur gegn
ríkisstjórninni.
Ríkisráð og vald forsætisráðherra
Sumir þeirra sem gagn-rýndu forseta Íslands hvað mest fyrir að synja um staðfestingu á fjölmiðlalög-
unum 2004 hrósa honum nú fyrir
að vera samkvæmur sjálfum sér.
Samkvæmni getur að sönnu verið
dyggð. Menn verða hins vegar ekki
dyggðugir með því að endurtaka
mistök sín. Hrósið er því hvorki
málefnalegt né maklegt.
Núverandi forseti hefur nokkr-
um sinnum rökstutt undirskrift
og synjun á undirskrift laga. Hann
rökstuddi undirskrift á lögum um
málefni öryrkja með því að deilan
um þau snerist um stjórnarskrá og
dómstólar ættu úrlausn þar um en
ekki þjóðin. Deilan um fjölmiðlalög-
in snerist líka um stjórnarskrá. Þá
var hins vegar breytt um rökstuðn-
ing og vísað til
gjár milli þings
og þjóðar.
Í haustlögun-
um um Icesa-
ve voru tiltekn-
ir efnisþættir
laganna notaðir
sem rökstuðn-
ingur fyrir því
að þjóðin ætti
ekki rétt á að
greiða atkvæði þrátt fyrir gjá milli
þings og þjóðar. Nú kemur enn nýr
rökstuðningur um að valdið sé hjá
forsetanum og þjóðinni en ekki
Alþingi. Af þessu má sjá að forset-
inn hefur aldrei verið samkvæmur
sjálfum sér í rökstuðningi sínum.
Þegar forseti Íslands kemur
fram í BBC talar hann gegn mál-
stað og ákvörðunum ríkisstjórn-
ar og Alþingis. Stjórnarandstaðan
hefur vissulega um margt borið
fram réttmæta gagnrýni á ríkis-
stjórnina. Sú staðreynd breytir ekki
hinu að það er stjórnskipulega ótæk
og óverjandi staða í þessu máli og
öðrum sem upp kunna að koma
síðar að þjóðhöfðinginn sé í stæl-
um við ríkisstjórn sína og tali öðru
máli en hún á erlendum vettvangi.
Allt varpar þetta ljósi á nauðsyn
þess að breyta stjórnarskránni og
tryggja meiri festu og ábyrgð varð-
andi ákvarðanir um þau mál sem
ganga eiga til þjóðaratkvæðis. Til-
lögur þar um nutu ekki stuðnings
í stjórnarskrárnefnd 2005 til 2007.
Nú ætti að vera unnt að sameina
menn um skynsamlegar breyting-
ar.
Forseti Íslands
ÞORSTEINN
PÁLSSON
S
vo virðist sem bæði ríkisstjórnin og forsetinn standi með
pálmann í höndunum eftir orrahríð líðandi viku. Ef rýnt er í
skoðanakönnun Fréttablaðsins sem gerð var á fimmtudags-
kvöld má segja að þeir einu sem falla á prófinu séu stjórnar-
andstaðan. Lýðskrum hennar fær falleinkunn kjósenda.
Ástæðan er sjálfsagt einföld en ætti engu síður að vera stjórn-
arandstöðunni umhugsunarefni. Þrátt fyrir að hafa talað mikið og
iðulega í gífuryrðum er ákaflega erfitt að átta sig á því fyrir hvað
stjórnarandstaðan stendur eða hvað hún vill.
Þegar Icesave-lögin voru afgreidd í fyrra sinnið var það ekki
með stuðningi sjálfstæðismanna og framsóknarmanna þrátt fyrir
að miklum tíma hefði verið varið þá um sumarið í að vinna fyrirvara
inn í lögin í samstarfi við stjórnarandstöðuna.
Haustið leið svo með endalausum umræðum um málið og málþófi.
Andstaða stjórnarandstöðunnar beindist að því er virtist fyrst og
fremst að því að vísa ætti málinu til dómstóla sem líklegast væri að
myndu dæma Íslendingum í hag, þ.e. komast að þeirri niðurstöðu
að okkur bæri ekki að greiða þessa skuld.
Eins og við var að búast fóru leikar á sama veg þegar atkvæði
voru greidd nú fyrir áramót. Lögin voru samþykkt nú með mót-
atkvæðum minnihlutans. Tillaga sjálfstæðisþingmanns um að efna
til þjóðaratkvæðagreiðslu um málið var studd af stjórnarandstöðu-
þingmönnum en felld í atkvæðagreiðslu.
Ekki var þó forsetinn fyrr búinn að vísa Icesave-málinu til þjóðar-
innar að allt annað hljóð fór að heyrast úr stjórnarandstöðustrokkn-
um. Nú þykir þeim óheppilegt að þjóðin greiði atkvæði um málið og
telja vænlegra að semja upp á nýtt.
Ljóst er að þessi síbreytilegi málflutningur minnihlutans á þingi á
ekki upp á pallborðið hjá kjósendum þrátt fyrir að meirihluti þeirra
sé sáttur við ákvörðun forsetans um að staðfesta ekki Icesave-lögin
heldur vísa þeim til þjóðaratkvæðagreiðslu.
Stjórnarandstaðan hefur gagnrýnt ríkisstjórnarmeirihlutann hvað
harðast fyrir skort á samráði við minnihlutann. Vera kann að sú
gagnrýni eigi rétt á sér. Hitt er jafnljóst að erfitt getur verið um vik
að hafa samráð við þá sem ekki vita í hvorn fótinn þeir ætla að stíga,
vilja einn daginn ekki borga, annan vísa til dómstóla og þann þriðja
semja eilítið betur. Sömuleiðis liggur fyrir að þegar um samráð milli
meirihluta og minnihluta er að ræða þá getur það ekki farið fram á
þann veg að minnihlutinn ákveði um hvað samráðið á að snúast og
meirihlutinn lagi sig að því. Þannig virkar ekki lýðræðið.
Niðurstaða skoðanakönnunar Fréttablaðsins er um margt athygl-
isverð. Ríkisstjórnin leggur allt upp úr því að ljúka Icesave-málinu
í friði við aðrar þjóðir. Hún heldur fylgi sínu með innri sveiflu frá
Samfylkingu til Vinstri grænna, sem endurspeglar fyrst og fremst
gríðarlegan styrk Steingríms J. Sigfússonar fjármálaráðherra. Á
sama tíma styður góður meirihluti þjóðarinnar ákvörðun forsetans
um að vísa Icesave-lögunum til þjóðarinnar, og myndi fella lögin ef
gengið yrði til kosninga um þau nú.
Ríkisstjórnin nýtur þannig trausts þrátt fyrir andstreymið í
Icesave-málinu en stjórnarandstaðan hefur ekkert fylgi haft upp
úr stefnulausu lýðskrumi sínu.
Stjórnarandstaðan fær falleinkunn í skoðanakönnun.
Ríkisstjórnin
stenst áhlaup
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Faxafeni 12 (2. hæð), 108 Reykjavík
LAGERSALA
60-80% afsláttur
KRAKKAR:
Úlpur 4.000 kr. Flíspeysur 1.000 - 3.500 kr. Útigallar 8.000 kr.
UNGBÖRN:
Flíspeysur 2.000 kr. Flísbuxur 1.500 kr. Húfur 1.000 kr.
Sokkar og vettlingar 500 kr.
DÖMUR & HERRAR:
Útigallar 8.000 kr. Flíspeysur 4.000-6.000 kr. Buxur 3.000 kr.
Loðfóðraðar vinnuúlpur 6.000 kr. Húfur og vettlingar 1.000 kr.
Opnunartímar Faxafen:
Mán til fös: 9 -18
Lau: 11- 2-16
Glerárgötu 32, 600 Akureyri
Opnunartímar Glerárgata:
Mán til fös: 10-18
Lau: 11-16