Fréttablaðið - 09.01.2010, Blaðsíða 18

18 9. janúar 2010 LAUGARDAGUR
UMRÆÐAN
Vésteinn Ólason skrifar um
málskotsrétt forseta
Ef alþingi nemur öðru sinni úr gildi lög sem forseti hefur synj-
að staðfestingar er það í raun hægt
og rólega að afhenda forseta neit-
unarvald sem konungur hafði fyrir
hundrað árum, vald sem stjórnar-
skráin færði frá þjóðhöfðingja til þjóðar
til nota í neyð. Er það vilji alþingis?
Ég tel að ákvörðun forsetans hafi
verið hörmuleg mistök og illa rökstudd.
Vísað er til að vilji alþingis sé annar en
samþykkt þess og hamrað á því að allir
stjórnmálaflokkar vilji að við borgum, en
beint og óbeint er vísað til skoðanakann-
ana og vinalista Varnarliðsins. Er víst að
allt það fólk sem þar er á móti
lögum vilji borga? Óvíst virðist
að allir þingmenn vilji það.
Nú er sem hland hafi hlaupið
fyrir hjarta þeirra sem hæst og
oftast sögðu nei fyrir áramótin.
Þau vilja sættir. Um hvað? Lík-
lega um þverpólitíska samninga-
nefnd, en hvernig ætti að móta
samningsmarkmiðin? Yrði það
nokkuð annað en endurtekning
á skrípaleiknum frá síðasta sumri, þegar
stjórnarandstaða utan og innan stjórnar-
flokka knúði fram ákvæði sem vita mátti
að aldrei næðu fram að ganga – og sat þó
hjá að lokum? Segir nú að sterkara sé að
sameinað þing standi að baki tillögum.
Ég efast ekki um að ýmsir stjórnar-
andstöðuþingmenn sem ég tel sómafólk
trúi því sem þau segja, að við getum ekki
ráðið við samninginn sem lögin miðast
við. En ég trúi betur hagfræðingum eins
og Friðrik Má Baldurssyni, Guðmundi
Ólafssyni, Gylfa Magnússyni, Gylfa
Zoëga, Þorvaldi Gylfasyni og Þórólfi
Matthíassyni, sem segja hið gagnstæða.
Miklu skiptir hvort við málum fjandann á
vegginn eða höfum trú á getu þjóðarinn-
ar til að rífa sig upp.
Sættir eru góðar og bæði stuðnings-
menn og andstæðingar geta sýnt sátta-
vilja sinn í aðdraganda þjóðaratkvæðis.
Stuðningsmenn með því að hætta að tala
um hvaða stjórnmálaöfl beri ábyrgð á
hruninu og einbeita sér að því að rök-
styðja af hverju við ættum að samþykkja
lögin. Andstæðingar með því að hætta
að væna samninganefndir og ríkisstjórn
um vanhæfni og undirlægjuhátt og aðrar
þjóðir um illan vilja en einbeita sér að
því að rökstyðja af hverju við ættum að
hafna lögunum. Enn hef ég hvergi séð
skýra grein gerða fyrir muninum á fyrri
lögum og þeim nýju. Hafi mér sést yfir
eitthvað á það sjálfsagt við fleiri.
Verði lögin samþykkt er því þrasinu
vonandi lokið um sinn, en væntanlega
munu öll stjórnmálaöfl vakandi fyrir því
að leita endurbóta þegar viðrar til slíkra
samninga.
Verði lögunum hafnað, sem hamingj-
an forði okkur frá, þarf að reyna nýja
samninga. Verði umræður í aðdraganda
atkvæðagreiðslu málefnalegar eru meiri
líkur til að sátt geti tekist um raunhæf
samningsmarkmið. En þjóðaratkvæði
verður að fara fram úr því sem komið er.
Höfundur er prófessor á eftirlaunum.
Á forseti að hafa neitunarvald?
UMRÆÐAN
María Kristín Gylfa-
dóttir skrifar um skóla-
starf
Rétt fyrir jól birtist leiðari í Fréttablaðinu
eftir Pál Baldvin Bald-
vinsson sem bar heitið
„Vandi grunnskóla“. Þar
fer Páll mikinn og hefur greini-
lega horn í síðu kennara og Kenn-
arasambandsins. Það er vissulega
rétt hjá Páli að Kennarasambandið
getur ekki og má ekki vera stikkfrí
í því að finna leiðir til hagræðing-
ar og úrbóta innan skólakerfisins.
Að tala niður til heillar starfs-
stéttar með þeim hætti sem Páll
gerir vegna pirrings í garð for-
ystu hennar er hins vegar hvorki
til þess fallið að hvetja kennara til
samráðs né til dáða.
Rekstrarvandi sveitarfélaga
og rekstur skóla
Ástæður rekstrarvanda sveitar-
félaga má rekja til margra ólíkra
þátta. Rekstur leik- og grunnskóla
vegur vissulega þungt í rekstri
margra sveitarfélaga og sveitar-
stjórnarmenn mega ekki skorast
undan því að skoða gagnrýnum
augum útgjöld til menntamála og
leita allra leiða til skynsamlegr-
ar hagræðingar og endurmats á
þjónustu. Slík hagræðing má þó
ekki á neinum tíma bitna á börn-
um, ungmennum og fjölskyldum.
Mörg sveitarfélög hafa nú þegar
skorið niður viðbótarþjónustu sem
ekki er lögbundin og „fitulag“
sem sums staðar hafði safnast
utan um reksturinn, s.s. í tengsl-
um við stjórnunarkostnað. Ljóst
er að ekki verður mikið meira að
gert í niðurskurði nema viðmið-
unarkennslustundum verði fækk-
að, skólaárið stytt eða kennslu-
skylda kennara aukin til þess sem
hún var fyrir síðustu kjarasamn-
inga. Slíkar aðgerðir myndu vissu-
lega þýða fækkun stöðugilda og
þannig lækkun kostnaðar en um
leið værum við að skerða grunn-
þjónustu sem við höfum sem þjóð
sammælst um að standa vörð um.
Menntamálaráðherra hefur lýst
sig andvíga skerðingu í þessa átt
en hefur enn ekki vakið máls á
öðrum lausnum.
Þjóðin treystir
menntakerfinu
Fyrir rétt rúmu ári hrundu
margar grunnstoðir íslensks
samfélags og þjóð í sárum
finnur nú til vantrausts í
garð stofnana og embætta,
og ekki síður fólks, sem áður
naut mikils trausts. Skólinn
er hins vegar fastur punktur
í tilveru þjóðarinnar og und-
anfarið ár hefur traust henn-
ar á stoðir menntakerfisins aukist til
muna. Þetta traust kom bersýnilega
í ljós á Þjóðfundinum í nóvember
síðastliðnum þar sem þátttakendur
settu menntun og jafnan rétt allra
til menntunar í forgrunn við endur-
uppbyggingu samfélagsins. Í þessum
skilaboðum felst trú á mátt mennt-
unar til að vinna þjóðina út úr þeim
vanda sem hún er stödd í.
Styrkjum stoðirnar
sem enn standa
Skólinn er ekki bara kjölfesta í
samfélaginu heldur líka griðastað-
ur fyrir mörg börn og ungmenni.
Það má vera að traust á einstaka
háskólanámi hafi dalað sökum þess
að mörgum finnst að háskólarnir
hafi ekki staðið sig í því að skila
út í samfélagið gagnrýnu mennt-
uðu fólki. Foreldrar eru hins vegar
sem aldrei fyrr ánægðir með starf
í leikskólum og íslenskum börn-
um líður betur í grunnskólanum
sínum en í mörgum öðrum lönd-
um Evrópu. Fjölmörg viðfangs-
efni bíða úrlausnar í skólakerfinu
en það skilar engu inn í umræðuna
að tala menntakerfið niður og reka
rýting milli viðsemjenda. Stærsta
verkefnið á tímum þar sem mikils
aðhalds er þörf er að tryggja áfram
rétt allra barna til kennslu við sitt
hæfi í námsumhverfi sem tekur
mið af þörfum þeirra og almennri
vellíðan. Það er skýlaus krafa þjóð-
arinnar að allir hagsmunaaðilar
– foreldrar, kennarar, nemendur,
sveitarstjórnarmenn og ríkisvald –
komi að samningaborðinu með það
sameiginlega markmið að standa
vörð um skólana okkar og mennta-
kerfi og hafi framtíðarhagsmuni
þeirra að leiðarljósi.
Höfundur er fyrrverandi formað-
ur Heimilis og skóla – Landssam-
taka foreldra, sat í nefnd um end-
urskoðun laga um grunnskóla og
er varabæjarfulltrúi í Hafnarfirði.
Treystum stoðirnar
UMRÆÐAN
Eiður Svanberg
Guðnason skrifar um
velsæmi í auglýsing-
um
Sjónvarpsþættir þeirra Jóns Ársæls Þórðar-
sonar og Þórs Whitehead
um það er Goðafossi var sökkt
vestast í Garðsjónum í nóvember
1944 voru vandaðir og vel gerð-
ir í alla staði. Hafa þeir og aðrir,
sem að myndinni stóðu mikinn
sóma af.
Það var hins vegar afar ósmekk-
legt að kvikmynd um þennan
hörmulega atburð skuli í
dagskrá Ríkissjónvarps-
ins hafa verið sýnd þjóð-
inni þannig, að við upp-
haf og endi myndarinnar
var auglýsing frá Eim-
skip, þar sem segir: „Þá
var hlegið við störfin um
borð!“
Með þessu er minningu
allra þeirra sem fórust
með skipinu sýnd óvirðing. Hafa
Ríkisútvarpið, auglýsingadeild
RÚV og Eimskip enga sómatil-
finningu? Þetta var neðan og utan
alls velsæmis.
Höfundur er fyrrverandi alþingis-
maður og sendiherra.
„Þá var hlegið …“
VÉSTEINN ÓLASON
EIÐUR GUÐNASON
MARÍA KRISTÍN
GYLFADÓTTIR
GROUP