Fréttablaðið - 14.01.2010, Blaðsíða 20
20 14. janúar 2010 FIMMTUDAGUR
S
kattadagur Deloitte fyrr í þessari viku var þarft og gott
framtak. Framkvæmd skattheimtu, í samspili við niður-
skurð á ríkisútgjöldum, er þungamiðjan í því hvernig
þjóðin getur unnið sig út úr kreppunni. Um þetta er ekki
deilt. Mjög skiptar skoðanir eru hins vegar á því hvaða
hugmyndafræði hentar best við núverandi aðstæður.
Sú umræða hefur því miður ekki náð neinu flugi. Róttækasta
stefnubreyting á tekjuöflun fyrir ríkissjóð um árabil varð að lögum
um áramót án teljandi skoðanaskipta.
Skýringin á þessari furðulegu stöðu liggur fyrst og fremst í
forgangsröðun stjórnarandstöðuflokkanna. Í stað þess að leggja
eitthvað til málanna um leiðir til að takast á við efnahagsvand-
ann og veita ríkisstjórninni nauðsynlegt aðhald við leiðarvalið,
hafa stjórnarandstöðuflokkarnir kosið að beina allri orku sinni og
athygli að samningum um lán sem á að byrja að greiða af 2016.
Í marga mánuði hefur legið fyrir að hagkvæmast er að koma
Icesve-samningunum frá. Ef íslensk stjórnvöld vilja endursemja,
geta þau rétt eins lagt fram þá ósk eftir nokkur ár eins og nú.
Reyndar má gera ráð fyrir að grundvöllur fyrir endurupptöku væri
betri því lengra sem frá líður. Líkast til verður heimskreppan vel
að baki eftir fimm eða sex ár, heimtur úr þrotabúi Landsbankans
komnar á hreint og ný stjórnvöld komin til sögunnar í stað þeirra
sem áttu þátt í deilunum.
Dýpsta kreppa á lýðveldistímanum, var dómur Ragnars Árna-
sonar hagfræðiprófessors í fyrirlestri á skattadegi Deloitte um
efnahagsástandið.
Þetta þunga högg, sem gjörvöll þjóðin þarf að taka á sig, er bein
afleiðing misheppnaðrar þjóðfélagsverkfræði Davíðs Oddssonar og
Halldórs Ásgrímssonar og stjórnmálaflokkanna sem þeir stýrðu.
Það var pólitísk ákvörðun að einkavæða bankana, með þeim hætti
sem það var gert, rétt eins og það var pólitísk ákvörðun að leyfa
þeim að verða tífalt stærri en þjóðarframleiðsla. Það var líka
pólitísk ákvörðun að á mestu velmegunartímum þjóðarinnar voru
viðvarandi biðlistar á Barna- og unglingageðdeild Landspítala og
á Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkisins. Árið 2007 var til dæmis
biðlistinn á síðarnefndu stofnunina, sem þjónar fötluðum börnum
og fjölskyldum þeirra, orðinn allt að þrjú ár. Hverslags þjóðfélag
leyfir slíkt?
Þessi tilraunastarfsemi er að baki. Hún endaði með ósköpum og
fortíðin verður ekki endurskrifuð, sama hversu heitt einhverjir
kunna að þrá það.
Nú er hins vegar hafin ný og róttæk tilraunamennska í þjóð-
félagsverkfræði í boði Jóhönnu Sigurðardóttur og Steingríms J.
Sigfússonar og flokkssystkina þeirra. Stjórnarandstaðan hefur
skapað þeim skjól frá umræðu um þessar breytingar með stífri
áherslu á Icesave.
Spurningar um hvort leið ríkisstjórnarinnar sé sú rétta út úr
kreppunni, hafa tæpast verið bornar fram. Skipta þær þó miklu
meira máli fyrir langtímahagsæld Íslands en hvernig Icesave
verður afgreitt í þessari atrennu.
Einblínt á aukaatriðin:
Misheppnuð þjóð-
félagsverkfræði
JÓN KALDAL SKRIFAR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
UMRÆÐAN
Sigrún Elsa Smáradóttir skrifar um
borgarmál
Eins og greint hefur verið frá í fréttum hefur húsnæðiskostnaður sem hlut-
fall af heildarkostnaði borgarinnar auk-
ist úr 10 í 14% á kjörtímabilinu. Óskar
Bergsson, formaður borgarráðs, og Hanna
Birna Kristjánsdóttir borgarstjóri reyndu
í Fréttablaðinu sl. þriðjudag að réttlæta
þessa hækkun á húsnæðiskostnaði sem farið hefur
úr 4,6 milljörðum í 8,8 milljarða á ársgrundvelli
á kjörtímabilinu. Það reyndist þeim erfitt enda
óstjórn í húsnæðismálum borgarinnar á kjörtíma-
bilinu verið algjör. Sem dæmi má nefna að borgin
hefur undir þeirra stjórn flutt mikið af starfsemi
sinni úr eigin húsnæði og leigir þess í stað húsnæði
í háhýsi við Höfðatorg.
Á síðasta ári flutti til dæmis öll fjármálaskrif-
stofa borgarinnar úr ráðhúsi Reykjavíkur á Höfða-
torg. Fram að því hafði farið vel um starfsmenn
fjármálaskrifstofu borgarinnar á annarri hæð ráð-
hússins. Engin starfsemi fluttist í ráðhúsið í stað-
inn og stendur það því hálfautt eins og formaður
borgarráðs, Óskar Bergsson, staðfesti á
síðasta borgarstjórnarfundi. Sama á við
um annað húsnæði borgarinnar, borgin á
til dæmis húsnæði við Tjarnargötu 12 en
þar hafði innri endurskoðun aðsetur á jarð-
hæð, nú hefur innri endurskoðun verið flutt
á Höfðatorg og jarðhæðin við Tjarnargötu
12 hefur staðið auð mánuðum saman. Það
er ekki skrítið að húsnæðiskostnaður borg-
arinnar rjúki upp úr öllu valdi þegar menn
leigja húsnæði undir starfsemi án þess að
losa sig við það húsnæði sem borgin á og
þarf sannarlega að kosta líka þótt það standi autt.
Hvað ráðhúsi Reykjavíkur viðkemur er ómögulegt
að átta sig á hvað meirihlutinn var að hugsa þegar
hann ákvað að skynsamlegt væri að hálf tæma ráð-
húsið og leigja húsnæði undir starfsemina út í bæ,
varla er ætlunin að selja ráðhúsið. Maður hefði nú
líka haldið að borgarstjóranum veitti ekki af því að
hafa fjármálaskrifstofuna í næsta nágrenni á þess-
um síðustu og verstu tímum en kannski hæfir það
betur Pollýönnuleiknum sem í gangi er í ráðhúsinu
að hafa þar rúmt um sig og fjármálaskrifstofuna
víðs fjarri.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Draugahúsið við Tjörnina
SIGRÚN ELSA
SMÁRADÓTTIR
Haustið 1993 birti ég ásamt sjö samkennurum mínum í
Háskóla Íslands opinbera áskor-
un til formanna stjórnmálaflokk-
anna um að opna bókhald flokk-
anna og gera almenningi grein
fyrir fjárreiðum þeirra. Eini
flokkurinn, sem svaraði okkur,
var Kvennalistinn; þær skrifuðu
kurteislegt bréf og sögðust ekk-
ert hafa að fela. Framkvæmda-
stjóri Sjálfstæðisflokksins jós
fúkyrðum yfir okkur félagana
í fjölmiðlum. Af áskorun okkar
spunnust umræður í fjölmiðlum,
en þær fjöruðu út á skömmum
tíma. Morgunblaðið birti leiðara
um málið daginn eftir að áskor-
unin birtist og tók undir sjónar-
mið okkar áttmenninganna, en
blaðið sýndi málinu ekki mik-
inn áhuga eftir það. Jóhanna
Sigurðardóttir alþingismaður
flutti síðar frumvörp á Alþingi í
anda áskorunar okkar, en ekkert
þeirra náði fram að ganga.
Evrópuráðið gegn spillingu
Þar að kom, að Evrópuráðið lét
málið til sín taka. Á vegum ráðs-
ins starfar hópur ríkja gegn spill-
ingu (GRECO). Þessi hópur beitti
Alþingi þrýstingi, sem dugði
loksins til, að ný lög um fjármál
stjórnmálasamtaka og frambjóð-
enda og um upplýsingaskyldu
þeirra voru samþykkt á Alþingi
2006. Til að semja lögin var feng-
in sérvalin sjálftökusveit á vegum
flokkanna með fyrr nefndan fram-
kvæmdastjóra Sjálfstæðisflokks-
ins og aðra slíka virðingarmenn
innan borðs. Svohljóðandi ákvæði
var sett í lögin: „Ríkisendurskoð-
un skal að ósk stjórnmálasamtaka
veita viðtöku og birta upplýsingar
um öll bein fjárframlög til þeirra
sem og önnur framlög sem metin
eru að fjárhæð 200.000 kr. eða
meira á árunum 2002 til 2006.“
Alþingi þótti ekki ástæða til að
fara lengra aftur í tímann, enda
hefðu þá styrkir útvegsmanna til
flokkanna væntanlega komið upp
á yfirborðið.
Ríkisendurskoðun hefur nú birt
upplýsingar um fjármál flokkanna
samkvæmt lögunum frá 2006.
Þar kennir ýmissa grasa. Fram-
sóknarflokkurinn tók við 276 mkr.
frá einkaaðilum 2002-2006 ofan á
ríkisframlagið, sem er annað eins.
Einkaframlögin nema 13.000 kr.
á hvert atkvæði greitt flokknum
í þingkosningunum 2007, og eru
framlög til einstakra frambjóð-
enda þá ekki talin með. Nærri má
geta, hvað Framsóknarflokkurinn
þáði af útvegsmönnum fyrir 2002 í
þakklætisskyni fyrir kvótakerfið.
Sjálfstæðisflokkurinn tók á sama
tíma við 330 mkr. frá einkaaðilum,
eða 5.000 kr. á hvert atkvæði 2007.
Þá eru framlög til einstakra fram-
bjóðenda ekki talin með og ekki
heldur framlög til annarra stofn-
ana flokksins en aðalskrifstofunn-
ar. Sjálfstæðisflokkurinn neitar
að nafngreina gefendurna, þótt
lögin kveði á um, að óheimilt sé
að veita viðtöku framlögum frá
óþekktum gefendum. Samfylk-
ingin tók við 201 mkr., eða 4.000
kr. á hvert atkvæði 2007, og eru
framlög til einstakra frambjóð-
enda ekki talin með. Vinstri hreyf-
ingin grænt framboð tók að því er
virðist við miklu minna fé en hinir
flokkarnir og skilaði sundurlaus-
um samtíningi af upplýsingum
um framlögin. Ríkisendurskoðun
hirti ekki um að leggja tölurnar
saman, heldur birtir á vef sínum
upplýsingar flokkanna ómeltar og
athugasemdalaust. Stjórnmála-
flokkar á Norðurlöndum hafa ekki
um langt árabil tekið við framlög-
um frá fyrirtækjum.
„ef eitthvað hafi farið úrskeiðis“
Stærstu einstöku framlögin til
flokkanna 2002-2006 bárust frá
bönkunum, þótt framlög bank-
anna sjálfra séu ekki ýkja hátt
hlutfall af heildinni. Séu eigendur
bankanna taldir með og stórir við-
skiptavinir, sem nú eru margir
komnir í þrot, birtist önnur mynd.
Útrásin hafði flokkana á fóðr-
um, ekki bara fjárhagslega, held-
ur einnig með því að raða flokks-
mönnum í nefndir, ráð og stjórnir
á sínum vegum. Tilgangurinn
var bersýnilega að kaupa sér frið.
Rannsóknarnefnd Alþingis mun
væntanlega greina frá lánum
bankanna til stjórnmálamanna og
embættismanna og eignarhalds-
félaga þeirra. Í þessu ljósi þarf að
skoða hæga rás atburðanna eftir
hrun. Rannsóknin var hlægileg í
hálft ár eftir hrun eins og Eva Joly
rannsóknardómari lýsti aðkom-
unni að landinu í vor leið. Stjórn-
málastéttin mátti ekki heyra á það
minnzt, að óháðir erlendir menn
yrðu fengnir til að rannsaka til-
drög hrunsins. Nýju bönkunum er
enn að mestu leyti stjórnað af inn-
anbúðarfólki í gömlu bönkunum.
Stjórnmálastéttin virðist binda
vonir við, að skýrsla rannsóknar-
nefndar Alþingis hreinsi flokkana
af óþægilegum grunsemdum.
Frétt Ríkisútvarpsins af störfum
nefndarinnar um daginn hefur
ef til vill glætt þær vonir, en þar
sagði: „Páll [Hreinsson] segir að
... einnig sé fjallað um viðbrögð
stjórnvalda, eftirlit með bönk-
unum og eftir atvikum reynt að
draga það fram ef eitthvað hafi
farið úrskeiðis.“
Flokkar á fóðrum
Í DAG |
ÞORVALDUR GYLFASON
Fjármál flokkanna
Ómyrkur í máli
Ársuppgjör Þórðar Snæs Júlíussonar,
blaðamanns á Viðskiptablaðinu, í
Grapevine hefur vakið athygli. Þórður
var blaðamaður á Morgunblaðinu
þar til í haust, þegar hann sagði upp
störfum ásamt Björgvini Guðmunds-
syni og Magnúsi Halldórssyni. Allir
fóru þeir yfir á Viðskiptablaðið. Í
grein sinni segir Þórður að ráðning
Davíðs Oddssonar á Morgunblaðið
jafnist á við það að bankaræningi
væri skipaður í Hæstarétt til að
dæma í eigin máli. Efnistök
blaðsins eftir að Davíð tók
við beri þess merki að því sé
stýrt af manni sem hafi hag
af því hvernig sagan er
skráð, óháð því hvað
raunverulega gerðist.
Sem fyrrverandi
starfsmanni Morgunblaðsins þykir
Þórði miður hvernig blaðið hefur
þróast og við hvaða aðstæður fyrr-
verandi samstarfsfólki hans er gert
að starfa.
Misskilningur leiðréttur
Í október flutti fréttastofa RÚV frétt
þar sem líkur voru leiddar að því að
ráðning nýrra ritstjóra væri ástæða
þess að þremenningarnir sögðu upp á
Morgunblaðinu. Í kjölfarið gaf Björgvin
Guðmundsson út yfirlýsingu um að
það væri alrangt. Þeir hefðu ein-
faldlega viljað freista gæfunnar á
Viðskiptablaðinu. „Það tækifæri
réð því fyrst og fremst að þrír
blaðamenn á ritstjórn Morgun-
blaðsins tóku þá ákvörðun
að skipta um vettvang,“
skrifaði Björgvin.
Og þó
Sú yfirlýsing var gripin á lofti í Stak-
steinum Morgunblaðsins, þar sem
fréttastofa RÚV var sökuð um að hafa
reynt að koma höggi á Moggann
með rangri frétt um uppsagnir
blaðamannanna. Þeir hafi einfald-
lega viljað söðla um og þiggja starf
á nýjum vettvangi. Ásetningur RÚV
hafi fyrst og fremst verið að setja
Morgunblaðið í neikvætt
ljós. Hvað sem fyrri
yfirlýsingu Björgvins
líður, virðist sú skýring
hrökkva skammt; að
minnsta kosti rímar
hún illa við grein Þórðar
Snæs í Grapevine.
bergsteinn@frettabladid.is
lyf?
Kynntu þér þinn rétt á lfi.is
Þarft þú að nota lyf að staðaldri?
Frumtök • Hjartaheill • Beinvernd • Lyfjafræðingafélag Íslands
v