Fréttablaðið - 15.01.2010, Blaðsíða 18

18 15. janúar 2010 FÖSTUDAGUR
UMRÆÐAN
Guðrún Jónsdóttir skrifar um
rannsóknir Fjármálaeftirlits-
ins
Rannsóknir Fjármálaeftirlits-ins sem hófust í kjölfar falls
stóru íslensku bankanna þriggja
síðastliðið haust hafa nú staðið í
meira en ár. Verulegur árangur
hefur náðst á þeim tíma. Fjár-
málaeftirlitið afgreiddi á árinu
2009 hátt í níutíu viðurlagamál.
Þar af voru 31 mál send til emb-
ættis sérstaks saksóknara þar
sem unnið er af kappi við áfram-
haldandi vinnslu þeirra, tveimur
var vísað til efnahagsbrotadeild-
ar lögreglunnar og fimm til ríkis-
saksóknara. Stjórnvaldssektir og
sáttir voru 51 talsins.
Innan Fjármálaeftirlitsins hafa
77 mál verið til rannsóknar til
þessa er tengjast falli bankanna.
Staða þeirra er sú að 50 er lokið
og 27 eru enn í rannsókn. Í nokkr-
um tilvikum eru rannsóknir á
algjöru frumstigi. Þá eiga fleiri
mál eftir að bætast við á nýju
ári. Rannsóknirnar beinast bæði
að einstaklingum og lögaðilum. Í
þeim tilvikum sem um er að ræða
einstaklinga er fyrst og fremst
verið að skoða hvort viðkomandi
hafi búið yfir upplýsingum sem
ekki voru öllum aðgengilegar og
hvort um innherjaviðskipti hafi
verið að ræða.
Fjármálaeftirlitið fékk það
viðbótarverkefni í kjölfar falls
bankanna að rannsaka brot á
lögum um gjaldeyrismál og regl-
um settum á grundvelli þeirra.
Seðlabanki Íslands hefur eftir-
lit með fyrrgreindum lögum og
reglum og þegar þetta er skrifað
hefur bankinn tilkynnt Fjármála-
eftirlitinu um meint brot 22 aðila
sem koma úr mismunandi starfs-
greinum. Rannsóknum þeirra
miðar vel.
Mörg þeirra mála sem rannsök-
uð hafa verið eru afar flókin og
teygja sig yfir landamæri. Gagna
hefur verið aflað hjá erlendum
eftirlitum og einnig má nefna að
þeir tölvupóstar sem hafa verið
skoðaðir skipta orðið milljónum.
Eftir að Spron, Straumur og
Icebank, eða Sparisjóðabankinn,
voru yfirteknir fékk Fjármála-
eftirlitið sjálfstæð endurskoðun-
arfyrirtæki til að fara inn í þessi
fjármálafyrirtæki með svipuðum
hætti og gert hafði verið við stóru
bankana þrjá og bættist þar við
mikið rannsóknarefni.
Markaðsmisnotkun
langt aftur í tímann
Nýlega hlutu tveir einstaklingar
dóm fyrir markaðsmisnotkun.
Þar var um að ræða mál sem
Fjármálaeftirlitið hafði vísað til
efnahagsbrotadeildar ríkislög-
reglustjóra nokkru fyrir hrun
bankanna. Því máli hefur verið
lýst í fjölmiðlum og er nokkuð
afmarkað en markaðsmisnotk-
unin fólst í því að hafa áhrif á
verð ákveðinna skuldabréfa til
hækkunar. Komið hefur í ljós að
markaðsmisnotkunarmál teygja í
sumum tilvikum anga sína langt
aftur í tímann. Í því sambandi
má benda á að markaðsmisnotk-
un felst ekki einungis í að hafa
áhrif á verð hlutabréfa til hækk-
unar eða lækkunar heldur getur
hún einnig falist í því að styðja
það þannig að það haldist óbreytt.
Hér eins og víða annars staðar er
rauntímaeftirlit með markaðinum
í höndum Kauphallarinnar en það
getur verið mjög erfitt að greina
markaðsmisnotkun. Fjármála-
eftirlitið fær fjölda ábendinga af
ýmsum toga frá Kauphöllinni.
Verðbréfasvið Fjármálaeftir-
litsins fer fyrir flestum rannsókn-
unum. Lífeyris- og verðbréfa-
sjóðasvið Fjármálaeftirlitsins
hefur unnið að ýmsum málum
tengdum verðbréfasjóðum, þar
með talið svo-
nefndum pen-
ingamark-
aðssjóðum.
Þau mál hafa
undið upp á
sig í nokkrum
tilvikum og
eru sum enn
til rannsókn-
ar. Vátrygg-
ingasvið Fjár-
málaeftirlitsins hefur einnig
unnið að máli sem farið hefur til
sérstaks saksóknara eins og fram
hefur komið í fréttum. Þá hefur
lánasviðið komið að rannsóknum
með verðbréfasviðinu.
Skýrt verður frá
niðurstöðum fleiri mála
Nokkurrar óánægju hefur gætt
vegna þess að Fjármálaeftirlit-
ið getur sjaldnast gefið upplýs-
ingar um einstök mál. Úr þessu
hefur verið bætt að hluta með
nýjum lögum um gagnsæi í starf-
semi Fjármálaeftirlitsins. Þau
gera Fjármálaeftirlitinu kleift
að skýra frá niðurstöðum fleiri
mála og athugana en áður var.
Starfsmenn Fjármálaeftirlitsins
eru þó eftir sem áður bundnir
þagnarskyldu samkvæmt lögum
sem takmarka möguleika þeirra
á að tjá sig um einstök mál. Ekki
er hægt að skýra frá hvaða fyrir-
tæki og einstaklingar hafa verið
eða eru til skoðunar innan Fjár-
málaeftirlitsins enda gæti það
valdið saklausum aðilum ómældu
tjóni auk þess sem það gæti spillt
rannsóknarhagsmunum á þann
veg að mál ónýttust.
Nákvæmara og
tortryggnara eftirlit
Það á eftir að taka okkur Íslend-
inga langan tíma að vinna úr þeim
málum sem hafa komið upp í kjöl-
far falls bankanna. Þegar horft er
til baka má segja að regluverk hafi
verið til staðar hjá íslenskum fjár-
málafyrirtækjum. Því var hins
vegar ekki framfylgt sem skyldi.
Finnski bankasérfræðingur-
inn Kaarlo Jännäri, sem fenginn
var til að fara yfir reglur á fjár-
málamarkaði á Íslandi og eftirlit
með honum, benti meðal annars
á í skýrslu sinni að aðsópsmiklir
aðilar á íslenskum fjármálamark-
aði gátu farið í kringum laganna
bókstaf. Eftirlitsaðilar hafi verið
of uppburðarlitlir og skort laga-
stoð. Þá nefndi Jännäri einnig að
stolt þjóðarinnar vegna velgengni
bankanna hefði sennilega gert það
að verkum að eftirlitsaðilar hefðu
ekki getað gripið inn í starfsemi
þeirra á sínum tíma. Mikilvægt er
að framvegis verði starfað í anda
laganna og með gott siðferði í við-
skiptum og hagsmuni heilbrigðs
markaðar að leiðarljósi.
Óróatímar eins og voru í
aðdraganda fallsins, vaxandi
lausafjárþurrð og fall Lehman
Brothers bankans, skapar jarð-
veg fyrir sviksemishegðun. Aðil-
ar sem hafa alla tíð verið traust-
ir og hegðað sér vel freistast
stundum í slíku umhverfi til að
gera hluti sem þeir hefðu ella
ekki gert. Óhætt er að fullyrða að
þeim málum sem Fjármálaeftir-
litið vísar til embættis sérstaks
saksóknara á eftir að fjölga. Allir
hafa nú því miður lært mjög dýra
lexíu og ljóst er að eftirlit verð-
ur nákvæmara og tortryggnara
í framtíðinni ásamt því að geng-
ið verður fram af meiri festu en
áður hefur þekkst.
Höfundur er sviðsstjóri á verð-
bréfasviði Fjármálaeftirlitsins.
Verulegur árangur
en mikið verk óunnið
UMRÆÐAN
Einar Benediktsson skrifar um
alþjóðamál
Það var vissulega mikið ánægjuefni að geta verið
um hátíðarnar hjá afkomendum
okkar á gömlum slóðum í París.
Merkilegt var að koma heim
í hlýviðri eftir frostið í París!
Ekki held ég að Ísland hafi verið
á hvers manns vör þar um slóðir
frá því um árið að Frakkar fögn-
uðu komu Vigdísar Finnbogadótt-
ur, nýkjörnum forseta Íslands.
Áður en Icesave-fárviðri Ólafs
Ragnars brast á, var lítið á Ísland
minnst í frönskum fjölmiðlum, að
öðru leyti en því að fram undan
væri umrædd ákvörðun for-
seta Íslands. Þegar sú ákvörð-
un lá fyrir, stóð ekki á sumpart
neikvæðri umfjöllun fremur en
víða annars staðar. Frásögn Le
Figaro var málefnaleg en hjá
öðrum gætti þess misskilnings
að um væri að ræða þá ákvörðun
að ganga með öllu frá umsömdum
skuldbindingum. Verstu útreiðina
fengum við strax í Le Monde úr
penna Gérard Lemarquis nokk-
urs sem búsettur er í Reykjavík.
En þessi blaðaskrif gengu yfir á
einum tveim dögum. Ég leit við á
sendiráði Íslands á avenue Vict-
or Hugo. Þórir Ibsen sem nýlega
tók við starfi sendiherra í París
er maður starfinu vaxinn. Hann
sagði mér frá margvíslegum
aðgerðum sem strax voru hafnar
til að kynna stefnu ríkisstjórnar-
innar í nýrri stöðu í Icesave-mál-
inu og ekki skorti efni og fyrir-
mæli frá utanríkisráðuneytinu.
Viðhorf líðandi stundar
Svo að eitthvað sé sagt frá þess-
ari dvöl annað en þetta varðandi
Icesave, þá var ánægjulegt að
eiga þarna snertingu við Evr-
ópuviðhorf líðandi stundar. Það
fékkst m.a. með lestri á tveggja
vikna syrpu af fróðlegum og
skemmtilega skrifuðum heilsíðu-
greinum í Figaro um stöðuna í
ýmsum aðildarríkjum ESB. Þeim
lauk með grein um Slóveníu og
lofsorði á höfuðborgina: Lubljana,
si naturellem-
ent européenne
eða L. svo eðli-
lega evrópsk,
var yfirskriftin.
Gagnstætt því
sem er um öll
önnur fyrrum
austurblokkar-
lönd í ESB nema
Eistland, segir
Figaro aðild
Slóvena hafa
borið hinn fullkomna árangur.
Höfuðborgin er sýnd sem ímynd
friðsamrar og hamingjusamrar
Evrópu. Um Eistland, nokkru
minna þjóðfélag, er það sama að
segja, að stefnt hröðum skrefum
að því að ná velmegunarstaðli
Vestur-Evrópu. Í Eistlandi, eins
og í Lettlandi og Litháen, vofir
enn yfir martröð seinni heims-
styrjaldarinnar og Stalíntímans
enda söguupplifun þeirra sérstök;
Rússland er ekki sama ógnin og
Sovétríkin í kalda stríðinu, en
er samt lítt treystandi. Eistland
rífur sig áfram og verður hugsan-
lega Sviss norðursins. Þar segja
menn sig hafa verið andlega und-
irbúna að taka fullan þátt í vest-
rænu þjóðfélagi við að hafa notið
finnska sjónvarpsins frá 1958.
Pólland með sínar 38 milljónir
íbúa er risinn í Mið-Evrópu og
ætla sér líka mikið. Einkavæð-
ing og erlendar fjárfestingar eru
lykilatriði og ekki er kvartað út
af fortíðinni; komnir inn í Evr-
ópu réttum megin, ætla Pólverj-
ar sér að ná öðrum með tvöföld-
um hagvexti Þjóðverja og Frakka.
Athyglisvert er, segir Figaro, að
Þjóðverjar stíla upp á nýja þjóð-
arímynd endurspeglaðri í Berlín,
miklu glæsilegri en fyrr. Svo er
að skilja að Ungverjar hafi hlaup-
ið út undan sér í kreppunni, gerst
all öfgafullir til hægri og hrifning
af Evrópusamstarfi dvínað. Eyði-
legging Ceausescus á rúmensku
þjóðfélagi var ægileg enda það
niðurbrotið. Þar eins og í Búlgar-
íu var í raun aðeins um að ræða
hallarbyltingar kommúnista 1989.
Í hvorugu þessara landa hefur
verið litið í spegilinn og efnt til
alvöru söguskoðunar.
Slök peningamálastjórn ESB-
aðildarríkisins Írlands kom
þeim ekki undan harðri fjármála-
kreppu, þótt evran kæmi til bjarg-
ræðis gegn algjöru hruni banka-
kerfisins og því að lenda í forsjá
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Þótt sá
sé munur á Írlandi og Íslandi, þá
sagði í leiðaragrein í Internation-
al Herald Tribuneer að hin mikla
þjóðargleði vegna ímyndaðs þjóð-
arauðs uppgangsskeiðsins væri
horfin og „Irish eyes aren´t smil-
ing“. Það er víðar pottur brotinn
en á Íslandi.
„Stóra núllið“
Það getur verið gott að líta aðeins
út fyrir túngarð heimabýlisins
enda var það meðfram tilgang-
ur með þessari Parísardvöl.
Farið var að kalla fyrsta áratug
21. aldarinnar „Stóra núllið“ því
ekkert hafði þá komið þjóðfélög-
um til ávinnings. Og víst stönd-
um við uppi með skerta þjóðar-
framleiðslu, mikið áfall í rekstri
fyrirtækja utan sjávarútvegs
og í högum heimila landsins.
En Íslendingar geta líka margt
lært af hruninu okkur til góðs
í því átaki uppbyggingar sem
fram undan er og hafa síst efni
á að bæta stjórnmálakreppu við
hina efnahagslegu. Hitti Sarkozy
Frakklandsforseti ekki naglann á
höfuðið fyrir landsmenn sína og
aðra í ávarpi sínu á gamlárskvöld
um að nú þyrfti að endurnýja
meiningu orðsins „fraternité“ –
bræðralag?
Höfundur er
fyrrverandi sendiherra.
Frá París
GUÐRÚN
JÓNSDÓTTIR
Óhætt er að fullyrða að þeim
málum sem Fjármálaeftirlitið
vísar til embættis sérstaks
saksóknara á eftir að fjölga.
EINAR
BENEDIKTSSON
Slök peningamálastjórn ESB-
aðildarríkisins Írlands kom
þeim ekki undan harðri fjár-
málakreppu, þótt evran kæmi
til bjargræðis gegn algjöru
hruni bankakerfisins og því að
lenda í forsjá Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins.
Rannsóknir FME: Grein 1 af 4
Ráðstefnan verður haldin .knlaugardaginn 16. janúar
í sal bæjarstjórnar Kópavogs, Fannborg 2, kl. 13.00 0.06.–1
Til ráðstefnunnar er boðað fólk í kjörnum nefndum
mesir Kópavogsbæjar, embættismenn bæjarins og aðrir þe
áhuga kunna að hafa.
Verkefni ráðstefnunnar er að leggja grunn að tillögugerð
fyrir bæjarstjórn um málefni langtímaatvinnulausra.
Dagskrá:
1. Erindi félagsmálastjóra Kópavogs: eið-aflgar Félagsle
ingar atvinnuleysis.
2. Erindi frá Vinnumálastofnun: siley Greining á atvinnu
í Kópavogi og möguleg úrræði.
3. Sigríður Snævarr sendiherra: t viðfásNýjar leiðir til að
atvinnuleysi.
Kaffihlé
4. Þrír starfshópar vinna tillögur.
5. Ráðstefnuslit.
Aðgerðir
gegn lang maatvinnuleysi
Atvinnu- og upplýsinganefnd Kópavogsbæjar efnir til ráðstefnu um
aðgerðir á vegum Kópavogsbæjar gegn langtímaatvinnuleysi.