Fréttablaðið - 22.01.2010, Qupperneq 20

20 22. janúar 2010 FÖSTUDAGUR
UMRÆÐAN
Ólína Þorvarðardóttir skrifar
um sjávarútvegsmál
Í deilum um núverandi kvótakerfi er annars vegar tekist á um rétt
þjóðarinnar, hins vegar um sér-
réttindi útgerðarmanna sem fengu
í árdaga kvótakerfisins úthlut-
að veiðiheimildum í samræmi
við ákvörðun stjórnvalda. Þess-
ar veiðiheimildir – sem upphaflega var skipt endur-
gjaldslaust milli útgerða – urðu með tímanum verð-
mæti sem menn hafa síðan þurft að kaupa eða leigja
af þeim sem fengu þær upphaflega gefins.
Þetta brýtur í bága við Mannréttindasamning
Sameinuðu þjóðanna sem Ísland er aðili að. Það
stangast einnig á við 1. grein fiskveiðistjórnunarlaga
um að nytjastofnar á Íslandsmiðum séu „sameign
íslensku þjóðarinnar“ og að „úthlutun veiðiheim-
ilda … myndar ekki eignarétt eða óafturkallanlegt
forræði einstakra aðila yfir veiðiheimildum“. Þá má
einnig minna á yfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna frá
1962 um rétt almennings til að njóta arðs og velmeg-
unar af þjóðarauðlindum.
Mikilvægt er að skapa sjávarútveginum bestu
rekstrarskilyrði sem völ er á og treysta þannig stoð-
ir hans til langs tíma. Íslenskur sjávarútvegur er
undirstöðuatvinnugrein í okkar landi. Hann mun því
gegna lykilhlutverki í endurreisn efnahagslífsins.
Þeim mun mikilvægara er að sátt náist í samfélaginu
um eignarhald og nýtingu á auðlindum sjávar.
Slík sátt hefur aldrei náðst frá því farið var að
stjórna fiskveiðum á Íslandsmiðum. Því hefur held-
ur aldrei myndast neinn hefðar- eða venjuréttur um
núverandi kvótakerfi. Dómar hafa fallið í Hæstarétti
fiskveiðistjórnunarkerfinu í óhag. Í sömu veru var
úrskurður Mannréttindanefndar Sameinuðu þjóð-
anna (24.10.2007) um að núverandi kerfi stæðist ekki
jafnræðisákvæði Mannréttindasamnings SÞ sem
Ísland er aðili að. Ísland er bundið af Mannréttinda-
samningnum og hefur í reynd viðurkennt lögbærni
Mannréttindanefndarinnar til að túlka samninginn
og úrskurða um hvort hann hafi verið brotinn.
Ríkisstjórnin hefur í stjórnarsáttmála sett sér það
markmið að „fiskveiðar umhverfis landið séu hag-
kvæmar og skapi verðmæti og störf en séu jafnframt
sjálfbærar og vistvænar og í samræmi við alþjóðleg-
ar skuldbindingar um verndun vistkerfa, lífríkis og
hafsbotns.“ Boðaðar eru breytingar á fiskveiðistjórn-
unarkerfinu í þá átt að takmarka framsal á afla-
heimildum, auka veiðiskyldu og endurskoða tilfærsl-
ur á heimildum milli ára. Í þessu skyni verði lagður
grunnur að innköllun og endurráðstöfun aflaheim-
ilda á 20 árum í samráði við hagsmunaaðila í sjáv-
arútvegi og stofnaður auðlindasjóður sem fari með
ráðstöfun fiskveiðiréttinda í eigu þjóðarinnar. Arður
af rekstri sjóðsins renni til atvinnuuppbyggingar. Er
miðað við að þessi áætlun taki gildi í upphafi næsta
fiskveiðiárs, 1. september 2010.
Jafnhliða þessu er stefnt að því að setja sérstakt
ákvæði í stjórnarskrá – efnislega samhljóða 1. grein
núgildandi fiskveiðistjórnunarlaga – um að fiski-
stofnarnir umhverfis landið séu sameign þjóðarinn-
ar, úthlutun aflaheimilda sé tímabundinn afnota-
réttur og myndi ekki undir neinum kringumstæðum
eignarrétt eða óafturkallanlegt forræði einstakra
aðila yfir heimildunum.
Þær breytingar sem boðaðar hafa verið á íslenska
fiskveiðistjórnunarkerfinu eru vonum seinni á ferð-
inni. Því lengur sem það dregst að rjúfa hina þöglu
en ágengu eignamyndun útgerðarinnar á þjóðarauð-
lind okkar Íslendinga, því erfiðara verður að snúa
taflinu við. Því lengur sem útgerðin kemst upp með
að veðsetja og skuldfæra veiðiheimildirnar, því
meiri hætta á því að þær komist í hendur erlendra
kröfuhafa. Því lengur sem hagsmunagæslumönnum
útgerðarinnar líðst að kasta þessu fjöreggi okkar á
loft í áhættuviðskiptum, því meiri hætta er á hruni
atvinnugreinarinnar.
Þetta er kjarni málsins, og nú er tímabært að þjóð-
in grípi fjöregg sitt.
Höfundur er varaformaður sjávarútvegs-
og landbúnaðarnefndar Alþingis.
Gjöfin dýra –
fjöregg sem flýgur á milli
ÓLÍNA
ÞORVARÐARDÓTTIR
Í grein Ólínu Þorvarðardóttur „Gjöfin dýra - skulda-
bagginn“ sem birtist í Fréttablaðinu á miðvikudag varð
misritun á vaxtabyrði vegna skulda sjávarútvegsins. Þar
átti að standa „88 þkr á hvert mannsbarn í landinu eða
156 þkr á hvern launamann“. Er beðist velvirðingar á
þessari misritun.
LEIÐRÉTTING
„Snákarnir okkar“
UMRÆÐAN
Kristján G. Arngríms-
son skrifar um sam-
félagsmál
Fyrir tæpum fjór-um árum kom út í
Bandaríkjunum bók sem
er núna farin að vekja
nokkra athygli hérna á
Íslandi, í ljósi atburða undanfar-
inna ára. Bókin heitir Snákar í
jakkafötum (Snakes in Suits) og
fjallar um siðblindu í viðskipta-
lífinu.
Fjallað var um þetta efni í
Fréttaaukanum í Sjónvarpinu
um daginn, þar sem geðlæknir
sagði m.a. frá bókinni, sem er
eftir þá Paul Babiak og Robert
D. Hare. Viðfangsefnið í þætt-
inum var, hvort siðblinda kynni
að hafa að einhverju leyti valdið
því hvernig íslenskt viðskiptalíf
þróaðist, með skelfilegum afleið-
ingum.
Vorið 2006, skömmu eftir
að bókin kom út, skrifaði ég
stutta grein um hana í Mogg-
ann. Þá var tíðarandinn reynd-
ar þannig, að ekki mátti halla
orði að útrásarvíkingunum. Þeir
voru „strákarnir okkar“, líkt og
handboltalandsliðið. Þess vegna
fjallaði greinin á yfirborðinu um
stjórnendur Enron, sem þá voru
nýdæmdir.
Núna eru þessir sömu útrás-
arvíkingar orðnir „snákar“ – og
eru meira að segja enn í jakka-
fötunum og á Range Roverunum
– og við viljum ekkert kannast
við að þeir tilheyri okkur leng-
ur, nú þegar komið er að skulda-
dögunum. En hvort sem
okkur líkar betur eða
verr, þá eru þeir „snák-
arnir okkar“.
Lítum í eigin barm.
Við bárum þá á höndum
okkar; fjölmiðlar flöðr-
uðu upp um þá og við
gleyptum í okkur enda-
lausar „fréttir“ um það
sem þá hét „endurfjár-
mögnun“ en nú er komið
í ljós að var ekki annað en að taka
meira lán til að borga fyrri lán –
eins og þegar maður borgar yfir-
dráttinn með kreditkortinu.
Mogginn – sem var þá vinnu-
staður minn – fór í heimsókn
til Björgólfs í London og birti
um hann svo ógagnrýna lof-
rullu að helst minnti á „frétt-
ir“ í Prövdu um Brésnév hér á
árum áður. Þetta, og svo margt,
margt annað, var í einu orði sagt
skelfileg fjölmiðlun. Þetta var
ekki fréttaflutningur, þetta var
flaður; stimamýkt og höfðingja-
sleikjuskapur.
Og við kokgleyptum þetta allt.
Nú verða áreiðanlega margir til
að mótmæla því að ég skuli segja
„við“. Líklega eru það þeir sömu
og á sínum tíma skömmuðu mig
fyrir að hallmæla útrásarvíking-
unum æðislegu.
Þess vegna sitjum við uppi
með IceSave, eins og iðandi sná-
kapytt sem við grófum sjálf.
Hann er kannski eða kannski
ekki lagaleg skuldbinding, en
hann er, hvort sem okkur líkar
betur eða verr, alveg áreiðanlega
siðferðisleg skuldbinding.
Höfundur er
menntaskólakennari.
KRISTJÁN G.
ARNGRÍMSSON
Vegið að hagsmun-
um almennings
UMRÆÐAN
Eiríkur Tómasson
skrifar um sjávarút-
vegsmál
Áform stjórnarflokk-anna um fyrningu
aflaheimilda voru kynnt
í aðdraganda alþing-
iskosninga sl. vor. Þau
voru svo skjalfest í samstarfs-
samningi flokkanna að kosning-
um loknum. Þetta útspil er ekki
aðeins vanhugsað heldur hróp-
lega ósanngjarnt gagnvart þeim,
sem hafa treyst stefnunni í fisk-
veiðistjórnun frá árinu 1984 og
stofnað til skuldbindinga í sam-
ræmi við lög frá Alþingi í því
trausti að stjórnkerfi fiskveiða
væri varanlegt.
Fram til þessa hafa stjórnvöld
neitað að horfast í augu við þá
staðreynd að fyrning aflaheim-
ilda ógnar framtíð sjávarútvegs-
fyrirtækja. Fyrningin vegur að
tekjugrunni þeirra og rýrir um
leið hag allra þeirra sem starfa
við sjávarútveg. Kostnaðurinn
við leigu aflaheimilda – sem
fyrirtækin hafa þegar keypt en
á nú að fyrna um 5% á ári – bæt-
ist ofan á aðra rekstrarþætti á
borð við olíu- og viðhaldskostn-
að, veiðarfæri, tryggingar o.fl.
Þeim verður ekki hnikað til svo
auðveldlega. Það þarf ekki ýkja
mikið hugmyndaflug til að sjá
hvar hægt yrði að skera niður
í rekstrarkostnaði. Tekjuskerð-
ing fyrirtækjanna leiðir svo
aftur til lægri skatttekna sveit-
arfélaga og hefur þar með bein-
ar afleiðingar á rekstur þeirra
og þjónustu. Að vega að rekstr-
argrundvelli sjávarútvegsfyrir-
tækja er að vega að hagsmunum
almennings.
Keyrir fyrirtækin í þrot
Forsætisráðherra hélt því fram
að stjórnvöld hefðu látið kanna
hver áhrifin yrðu af fyrningu
aflaheimilda. Þrátt fyrir að átta
mánuðir séu liðnir frá
þeim ummælum bólar
enn ekkert á umræddri
úttekt. Sú staðreynd
rennir enn frekari stoð-
um undir málflutning
okkar útvegsmanna.
Við höfum ítrekað bent
á hversu skaðlegar þess-
ar hugmyndir eru. Það
þarf auðvitað ekki nein-
ar sérfræðilegar úttekt-
ir til að sýna fram á að fyrning-
arleið mun draga allan mátt úr
rekstri sjávarútvegsfyrirtækja
á stuttum tíma. Meðalútgerðar-
fyrirtæki kemst í þrot á fjórum
árum verði þessi leið farin, svo
einfalt er það. Þetta vita útvegs-
menn sem margir hverjir búa
að áratugareynslu í rekstri fyr-
irtækja.
Ég lít svo á að fyrsta skref-
ið í þessum áformum stjórn-
valda sé stigið með því frum-
varpi sem sjávarútvegsráðherra
hefur lagt fram á Alþingi. Þar er
boðuð heimild til ráðstöfunar á
allt að 4000 tonnum af skötusel
utan aflamarks á þessu og næsta
fiskveiðiári. Nauðsynlegt er að
samkomulag náist um að leggja
frumvarpið til hliðar og vinna
að sátt á raunhæfum grunni í
endurskoðunarnefndinni, sem
útgerðarmenn og fiskverkend-
ur eiga aðild að.
Þjóðin borgar brúsann
Óvissan sem fylgir hugmynd-
um um fyrningu aflaheimilda er
eyðileggjandi. Framtíðaráform
sjávarútvegsfyrirtækja eru nú
sett í uppnám við þær aðstæður í
samfélaginu þegar mikilvægt er
að hjól atvinnulífsins snúist sem
hraðast. Þeirri ógn, sem vofir
yfir sjávarútveginum með stefnu
um fyrningu aflaheimilda, verð-
ur að eyða áður en óbætanlegt
tjón hlýst af. Tapið lendir nefni-
lega á þjóðinni allri.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Þorbjarnar hf. í Grindavík.
EIRÍKUR
TÓMASSON
Fyrirtækjaráðgjöf Landsbankans hefur verið falið að annast sölu
á öllu hlutafé í Bílaleigu Flugleiða ehf. (Hertz á Íslandi). Bílaleiga
Flugleiða hefur einkarétt á að nota og markaðssetja vörumerkið Hertz
á Íslandi samkvæmt samningi við Hertz International.
Söluferlið hefst formlega með þessari auglýsingu og er opið öllum
fjárfestum sem sýnt geta fram á eiginfjárstöðu umfram 500 milljónir
króna og hljóta samþykki Hertz International.
Þeir fjárfestar sem óska eftir að taka þátt í söluferlinu þurfa að fylla
út trúnaðaryfirlýsingu, veita upplýsingar vegna hæfismats og
fullnægjandi staðfestingu á áðurnefndri eiginfjárstöðu. Þessi gögn
má nálgast á heimasíðu Landsbankans, landsbankinn.is. Framan-
greindum upplýsingum skal skilað í lokuðu umslagi til Fyrirtækja-
ráðgjafar Landsbankans, Hafnarstræti 5, 155 Reykjavík, merkt;
Söluferli-Bílaleiga Flugleiða og á tölvutæku formi á netfangið
soluferli@landsbankinn.is fyrir kl. 17.00 þriðjudaginn 26. janúar 2010.
Þeir fjárfestar sem uppfylla skilyrði til áframhaldandi þátttöku í
söluferlinu fá afhent frekari gögn um félagið miðvikudaginn 3. febrúar
2010.
Óskuldbindandi tilboðum skal skilað til Fyrirtækjaráðgjafar Lands-
bankans fyrir klukkan 17.00 mánudaginn 8. febrúar 2010. Hæst-
bjóðendum verður boðin áframhaldandi þátttaka í söluferlinu. Stefnt
er að því að ljúka sölu um miðjan febrúar 2010.
Upplýsingar og gögn um söluferlið og Bílaleigu Flugleiða ehf. má
nálgast á heimasíðu Landsbankans, landsbankinn.is.
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
4
0
6
2
6
LANDSBANKINN | landsbankinn.is | 410 4000
N
B
I h
f.
(L
an
d
sb
an
ki
n
n
),
k
t.
4
71
0
0
8
-0
2
8
0
.
Bílaleiga Flugleiða ehf.
í söluferli