Fréttablaðið - 28.01.2010, Blaðsíða 26

26 28. janúar 2010 FIMMTUDAGUR
UMRÆÐAN
Jón Snædal skrifar
um heilbrigðismál
Fyrirkomulag á vist-unarmati fyrir aldr-
aða hefur verið gagn-
rýnt að undanförnu og
ýmis dæmi nefnd um
óréttmæta afgreiðslu
þar sem umsóknum hefur verið
hafnað. Sérstaklega hefur verið
talað um að þetta geti komið illa
við einstaklinga með heilabil-
un þar sem aðstandendur veita
mikla þjónustu. Þar sem ég hef
starfað lengi við öldrunarlækn-
ingar með vandamál heilabilaðra
einstaklinga sem aðal viðfangs-
efni hef ég ágætan samanburð
við það kerfi sem áður var við
lýði.
Núverandi fyrirkomulag var
tekið upp árið 2007 og fyrsta
heila árið með nýjum vistunar-
matsreglum var 2008.
Þegar tölur eru skoðaðar fer
ekki milli mála að mikið hefur
áunnist.
Í ársbyrjun 2008 voru um 340
manns í bið eftir hjúkrunar-
heimili þar af um 140 á Land-
spítalanum. Núna eru þeir um 70
þar af um 30 á Landspítalanum.
Af þessum 30 eru 18 á sérstakri
hjúkrunardeild innan spítalans.
Þessi breyting hefur því skipt
sköpum um þjónustu spítalans
við aldraða einstaklinga og á
stóran þátt í því að hægt hefur
verið að mæta niðurskurði í
rekstri án verulegrar skerðing-
ar á þjónustu þó það hafi í sjálfu
sér ekki verið tilgangurinn.
Þetta þýðir einnig að þeir
sem fá samþykkt vistun-
armat þurfa að bíða mun
skemur en áður og kerf-
ið allt er skilvirkara. Nú
eru einstaklingar ekki á
biðlista „til öryggis“ eins
og áður var lenzka. Eng-
inn fer á biðlista fyrr en
hann er í fullri þörf fyrir
að fara á hjúkrunarheim-
ili. Forgangsröðun er mun skil-
virkari og það eru þeir sem
metnir eru í mestri þörf sem fá
vistun. Hjúkrunarheimili er dýr-
asta stig þeirrar þjónustu sem
samfélagið veitir og því mikil-
vægt að vel sé með það farið og
aðrir kostir reyndir til þrautar.
Þegar mál einstaklinga eru
skoðuð fer hins vegar tvenn-
um sögum af þessu nýja kerfi.
Eins og áður segir bíða þeir sem
fá vistunarmat mun skemur en
áður hefði þurft og þeir hafa því
mikinn hag af þessum breyting-
um. Gagnrýnin snýr hins vegar
að þeim sem hafnað er. Þessi
gagnrýni er stundum réttmæt
og flest okkar hafa séð dæmi
um slíkt og látið skoðun okkar í
ljós. Í sumum tilvikum er ástæð-
an sú að upplýsingar sem veitt-
ar eru benda ekki nægilega vel
á þörfina. Í öðrum tilvikum tel
ég vistunarmatsnefndina túlka
full þröngt eigin reglur um að
öll önnur úrræði þurfi að vera
reynd. Stundum eru eðlilegar
ástæður fyrir því að úrræðin
hafa ekki verið notuð t.d. að ljóst
sé að þau muni ekki duga. Þetta
á ekki síst við um heilabilaða
einstaklinga og þess hafa sést
nokkur dæmi. Því er þörf á end-
urskoðun. Gera má breytingar
án þess að kerfinu verði umbylt.
Það væri mikið ólán ef ákveðið
yrði að snúa aftur til þess sem
var, að allir sem beiðni er gerð
fyrir færu á biðlista. Fara þarf
yfir þau tilvik sem hafa verið
gagnrýnd og læra af þeim. Einn-
ig þarf að vera hægt að áfrýja
málum sem er hafnað. Brýnt er
að ráðuneyti félagsmála komi
sér upp hópi fagfólks sem tekur
áfrýjanir til umfjöllunar. Sá
hópur þarf að vera jafn skjótur
og skilvirkur og vistunarmats-
nefndin.
Annar stjórnarflokkanna
hefur lýst því yfir að nauðsyn-
legt sé að byggja 400 ný hjúkr-
unarheimili á kjörtímabilinu. Ef
núverandi kerfi fær að halda sér
með vissum breytingum þarf
hugsanlega ekki að byggja þau
öll en ef horfið er til fyrra fyr-
irkomulags er líklegt að þessi
fjöldi dugi alls ekki til. Þar sem
rekstur hvers rýmis á hjúkrun-
arheimili kostar 7-10 milljónir á
ári er ljóst að það er mikið hags-
munamál fyrir samfélagið allt
að vel takist til.
Höfundur er yfirlæknir á
lyflæknissviði Landspítalans
á Landakoti.
Niðurskurður og uppbygging
UMRÆÐAN
Magnús Orri Schram skrifar um
fjárlög ríkisins
Fjárlög ríkisins fyrir 2010 voru afgreidd með um 100 milljarða
halla og er það markmið ríkistjórnar-
innar að bæta reksturinn um tæpa 80
milljarða og ná halla ríkissjóðs niður í
22 milljarða fyrir fjárlög 2011.
Ég tel að tvö atriði eigi að vega
þungt við fjárlagagerð næsta árs. Í fyrsta lagi
á meginþungi aðgerðanna fyrir fjárlög 2011
að vera útgjaldamegin og í annan stað að ráð-
ast beri í skattlagningu séreignasparnaðar og
þá ekki til að rétta halla ríkissjóðs, heldur til að
auka fjárfestingar í atvinnulífinu.
Aðlögun að veruleika í útgjöldum
Á þenslutímanum frá árinu 2000 til ársins 2009
tókst ekki að hefta útgjaldavöxtinn að neinu
marki og svo var komið árið 2008 að hvergi
innan OECD var hlutfall ríkisins af þjóðarfram-
leiðslu meira en hér á landi. Á sama tíma fjölg-
aði starfsmönnum hins opinbera um 28% meðan
12% fjölgun var á heildarvinnuafli og frá miðju
ári 2008 til miðs árs 2009 hækkuðu laun ríkis-
starfsmanna um 9,5% þegar laun á almennum
markaði hækkuðu um 1,5%.
Frá því verður ekki litið að heimilin og
atvinnulífið hafa að undanförnu tekið á sig mikl-
ar byrðar og aðlagað sinn rekstur með ákveðnum
aðgerðum. Stór skref hafa einnig verið tekin í
rekstri ríkisins en nú er lag til að gera enn betur.
Fram undan er góður tími við undirbúning fjár-
laga fyrir árið 2011 og möguleiki til að velta við
hverjum steini og skoða hvaða þjónustu ríkið eigi
nauðsynlega að inna af hendi. Þá eiga leiðarljós
jöfnuðar að vera höfð til grundvallar og grunn-
þjónustan sérstaklega varin en spyrja á; hverju
má fresta og hvað má leggja af? Að mínu mati
ber að horfa til sameiningar stofnana (þær eru
um 1000 talsins), sameiningar ráðuneyta, breyta
þarf verklagi við úthlutun fjár, auka skal sam-
vinnu á milli stofnana ( t.d. kragasjúkrahúsa
og Landspítala), og auka útvistun verkefna. Nú
er runninn upp tími áskorunar fyrir íslenska
stjórnmálamenn um að standast þrýstihópana og
ganga ákveðið fram við niðurskurð við fjárlaga-
gerð næsta árs.
Séreignasparnaður
Um leið og ríkið sníður sér stakk eftir vexti þarf
að huga að frekari uppbyggingu atvinnulífsins
og auka tekjur ríkisins til lengri tíma. Það vil
ég gera með skattlagningu séreignasparnaðar.
Með því er hægt að færa ríkinu um 80 milljarða
króna í einskiptisaðgerð (skattleggja stofn sér-
eignar) og svo um 8 milljarða árlega (inn-
streymi). Þessa fjármuni á hins vegar ekki
að nýta til að fjármagna hallarekstur rík-
isins eins og sumir hafa lagt til, heldur til
fjárfestinga í atvinnulífinu.
Við verðum að vera meðvituð um að með
skattlagningu séreignastofnsins (einskipt-
isaðgerðin) er verið að færa skatttekjur
morgundagsins til dagsins í dag. Þannig
sækjum við tekjur framtíðar til nútíðar, á
þeim forsendum að kreppan í dag sé svo
einstök að hún réttlæti slíka aðgerð. Því
ber okkur að fara gætilega hvernig við nýtum
þessa fjármuni. Það er að mínu mati einstak-
lega óráðlegt að nota tekjurnar til að fresta því
að taka á útgjöldum ríkisins og setja peninga
þannig í „neyslu ríkisins“. Slíkt er dæmi þann
hugsunarhátt sem kom okkur í þessi vandræði.
Ef við hins vegar treystum okkur til að nýta
fjármunina til að minnka höggið af kreppunni,
skapa sjálfbær störf (sem lifa án ríkisstyrkja),
breikka skattstofna og beina þannig fjármunum
til verkefna sem auka tekjur framtíðarinnar, þá
eigum við ekki að hika. Þessar skatttekjur koma
bara einu sinni og þess vegna á að nýta þær vel.
Dæmi um langtímaverkefni sem geta nýst
skattgreiðendum framtíðarinnar er t.d. rann-
sóknar- og þróunarstarf fyrirtækja, uppbygging
í innviðum vaxandi atvinnugreina (t.d. ferða-
þjónustu), fjármögnun skattalegra hvata fyrir
atvinnulífið (sbr. nýlegt nýsköpunarfrumvarp)
eða til þess að spara ríkinu kostnað sem fellur til
í framtíðinni (t.d. bygging nýs spítala). Þá mætti
nýta fjármagnið til að auka aðgang að lánsfé á
viðunandi kjörum til fjárfestingar í atvinnulífi
– einhvers konar króna á móti krónu frá einka-
aðilum og horfa þá sérstaklega til fjárfestinga í
útflutningsatvinnugreinum. Hér má ekki vera á
ferð ríkisstyrkt atvinnulíf, heldur á að nýta fjár-
munina til að auka fjárfestingar í hagkerfinu,
efla atvinnulífið og minnka atvinnuleysi en við
hvert prósent sem fækkar í hópi atvinnulausra,
minnkar kostnaður ríkisins um 3 milljarða á ári.
Þannig verði fyrirframgreiðsla á skatttekjum
framtíðarinnar ekki nýtt til að fjármagna neyslu
ríkissjóðs, heldur til að örva hagvöxt, styrkja
atvinnulífið, breikka skattstofna og auka þannig
tekjur ríkisins til lengri tíma. Það er eina afsök-
unin fyrir því að það sé forsvaranlegt að sækja
þessa fjármuni.
Höfundur er alþingismaður.
MAGNÚS ORRI
SCHRAM
Vistunarmat aldraðra
JÓN SNÆDAL
Enginn fer á biðlista fyrr en
hann er í fullri þörf fyrir að
fara á hjúkrunarheimili. For-
gangsröðun er mun skilvirkari
og það eru þeir sem metnir
eru í mestri þörf sem fá vistun.
Við verðum að vera meðvituð um að með
skattlagningu séreignastofnsins (einskiptis-
aðgerðin) er verið að færa skatttekjur morgun-
dagsins til dagsins í dag.
Bjarni
Karlsson
Hrafnhildur
Gunnarsdóttir
kvikmyndagerðarmaður
Svanur
Kristjánsson
stjórnmálafræðingur
Frosti Jónsson
ráðgjafi hjá
Birtingahúsinu ehf.
Óskar
Guðmundsson
rithöfundur
Edda
Björgvinsdóttir
leikkona
Sigfinnur
Þorleifsson
sjúkrahússprestur
Auður
Styrkársdóttir
stjórnmálafræðingur
Svavar Knútur
söngvaskáld
Auður Axelsdóttir
forstöðum. Geðheilsu-
eftirfylgdar og Hugarafl
Halldór Gylfason
leikari
Ellen
Kristjánsdóttir
tónlistarmaður
Haukur Ingi
Jónasson
háskólakennari
Bjarni Karlsson starfar meðal fólksins af umhyggju og
ósér hlífni. Við þekkjum til verka hans og vitum að rétt sýni,
virðing og hagur almennings munu verða honum
ófrávíkjanleg leiðarljós í starfi hans fyrir Reykvíkinga.
Tryggvi Gíslason
fv. skólameistari MA
Halldóra
Geirharðsdóttir
leikkona
Ilmur
Kristjánsdóttir
leikkona
Prófkjör í Reykjavík 30. janúar
Auglýsingasími
– Mest lesið