Fréttablaðið - 29.01.2010, Side 18

18 29. janúar 2010 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Þegar lög um bann við smá-sölu áfengis kl. 20 á kvöld-
in voru afnumin í Danmörku á
einn stuðningsmaður breyting-
anna að hafa sagt: „Hvers vegna
að banna að selja áfengi einmitt
á þeim tíma sem menn þurfa
mest á því að halda?“ Á Íslandi
er þessu þveröfugt farið. Sama
hvar menn standa í flokki, virð-
ast allir sammála um að því tor-
fundnara og dýrara sem áfengi
er því betra.
Íslendingar feta auðvitað
engan meðalveg með áfengislög-
gjöf sinni. Af íbúum OECD ríkja
búa einungis um það bil tíu pró-
sent á svæðum þar sem ríkið fer
með einhvers konar einokun á
áfengissölu. Aðeins á Íslandi, í
Svíþjóð, Utah og á nokkrum stöð-
um í Kanada er einokunin nær
alger, á flestum hinna staðanna
má engu að síður kaupa bjór í
matvörumörkuðum og víða létt-
vín einnig. Sé litið til áfengis-
kaupaaldurs á þessum svæðum
er það einungis Utah-fylki sem
getur státað af hærra aldurs-
marki til áfengiskaupa en þar,
líkt og annars staðar í Banda-
ríkjunum, er aldurinn 21 ár.
Áfengisskattar á Íslandi eru
síðan í algjörum sérflokki. Hér-
lend áfengisstefna er því, þegar
á heildina er litið, ein sú allra
íhaldssamasta meðal vestrænna
ríkja, en einungis tvö prósent
Vesturlandabúa búa við strang-
ari löggjöf um þessi mál. Það
er því nánast ótrúlegt að tekist
hefur að snúa umræðunni á þann
veg að öfgarnar séu þeirra sem
vilji færa stefnuna örfá skref inn
á miðjuna, en ekki þeirra sem
standa vörð um sannkallaða jað-
arpólitík.
Menn eru kallaðir öfgamenn
og klæddir í stuttbuxur af and-
stæðingum sínum fyrir þá afar
hófsömu skoðun að ríkisein-
okun sé ekki forsenda ábyrgr-
ar smásölu áfengis. Menn eru
sagðir vera popúlistar og vega
að barnæsku landsins fyrir það
eitt að telja ekki rétt að banna
ákveðnum hluta fullorðins fólks
að neyta löglegrar vöru. Stærsti
sigur orðræðunnar er að tek-
ist hefur að sannfæra stóran
hluta frjálslyndra Íslendinga
um að skoðanir þeirra séu í raun
afar barnalegar eða í besta falli
ótímabærar. Stuðningsmenn
breytinga halda sig því til hlés
á meðan andstæðingarnir sitja
ekki á skoðunum sínum.
Í vikunni mátti heyra frétt-
ir af því að starfshópur á vegum
fjármálaráðherra muni leggja til
enn frekari hækkanir á áfengis-
verði, enda sé enn talsvert „svig-
rúm“ til þess að mati nefndar-
manna.
Nefndarmenn eiga raunar
dálítið hrós fyrir að hafa tekist
að láta jafnóvísindalega og merk-
ingarlausa fullyrðingu hljóma
jafnfaglega og raun ber vitni.
Hvenær ætti þetta svigrúm til
frekari hækkana áfengi í raun
að vera uppurið? Hvenær mun
ekki vera hægt að rökstyðja, með
vísan til aukinna tekna ríkissjóðs
og „lýðheilsusjónarmiða“, að
áfengisgjaldið sé hækkað? Bara
um nokkrar krónur til viðbótar.
En það eru sem betur fer ekki
aðeins vondar fréttir sem ber-
ast frá umræddum starfshópi. Í
fréttum vikunnar mátti einnig
heyra að hugsanlega stæði til að
endurskoða áfengiskaupaaldur í
samræmi við önnur réttindi. Þýði
þetta lækkun áfengiskaupaaldurs
niður í 18 ár eru það jákvæðar
fréttir en auðvitað ber að forðast
of mikla bjartsýni.
Varla er til það góða framfara-
mál sem íhaldsmenn allra flokka
geta ekki stöðvað eða svæft í
meðförum þingsins.
Á öðrum vígstöðvum er ekki
margs nýs að vænta. Standa
á vörð um einokunarhlutverk
ÁTVR, og raunar áformað að
„styrkja stöðu ÁTVR“.
Pistlahöfundi liggur raunar
mikil forvitni á að vita hvern-
ig unnt sé að styrkja enn frek-
ar stöðu opinbers einokunarrisa
sem verslar með vörur sem flest
fólk kaupir sama hvað. Þau tíð-
indi að ekki standi til að leyfa
sölu á bjór og léttvínum í mat-
vöruverslunum geta hins vegar
ekki kallast sérstök vonbrigði
í ljósi þess hvernig valdahlut-
föll á Alþingi eru nú um stund-
ir. Vonbrigðin eru þau að á þeim
hartnær tveimur áratugum sem
hægrimenn sátu við völd hafi
þeir ekki haft dug til að stíga
þetta sjálfsagða skref. Hefði það
verið gert væri að minnsta kosti
hægt að vísa í einn jákvæðan og
varanlegan ávinning af valdatíð
Sjálfstæðisflokksins.
Setningin „áður en Davíð
Oddsson komst til valda, þurfti
að sýna flugmiða til að kaupa
gjaldeyri“ hefur nefnilega glatað
sínum fyrri gljáa.
Dýr og volgur
PAWEL BARTOSZEK
Í DAG | Íslenska
áfengisstefnan
UMRÆÐAN
Jón Gunnarsson skrifar um atvinnu-
mál
Jákvæð teikn hafa komið fram í atvinnu-lífinu að undanförnu þrátt fyrir bölm-
óð ríkisstjórnarinnar vegna Icesave. Á
sama tíma og fulltrúar ríkisstjórnarinn-
ar keppast við að tala hér allt atvinnulíf
niður og stunda hræðsluáróður af mik-
illi elju eru öflugir aðilar búnir að taka
ákvörðun um miklar fjárfestingar í íslensku
atvinnulífi á næstu mánuðum.
Stærsti fjárfestingasjóður Bretlands kemur að
milljarða fjárfestingu vegna uppbyggingar gagna-
vers á Suðurnesjum. Ágreiningur um Icesave-
málið við bresk stjórnvöld hefur engin áhrif á
ákvörðun þessa viðurkennda sjóðs um að fjár-
festa hér á landi. Það eina sem þeir þurftu til að
geta tekið ákvörðun var trygging fyrir rekstr-
arlegu umhverfi sínu næstu tuttugu árin. Þar
skiptir skattaumhverfi fyrirtækisins, orkuverð
og afhendingaröryggi raforku öllu máli. Reikn-
að er með að uppbyggingin fari strax af stað og að
fyrsti áfangi verði tekinn í notkun strax í haust.
Rio Tinto tilkynnti í síðustu viku að framkvæmd-
ir við stækkun álversins í Straumsvík færu af
stað fljótlega. Það er milljarða fjárfest-
ing sem mun skapa mörg atvinnutæki-
færi á uppbyggingatímanum og skila um
40% framleiðsluaukningu með tilheyr-
andi verðmætaaukningu útflutnings. Upp-
byggingin hangir að vísu saman við annað
mjög atvinnuskapandi verkefni; byggingu
Búðarhálsvirkjunar. Þar segja stjórn-
völd að fjármögnun sé erfið en unnið sé
að henni. Ég skil ekki hvað þarf að dvelja
við þann þátt. Þjóð sem á 1.500 milljarða
í lífeyrissjóðum gerir ekkert þarfara en
að nota hluta þess fjár til uppbyggingar á atvinnu-
og verðmætaskapandi verkefnum. Það kostar 25
milljarða að ljúka þessari virkjun og hún er til-
búin í útboð. Hver er skynsemin í því að bíða með
það fram á sumar þegar við þurfum á þessu að
halda núna?
Þessi ánægjulegu tíðindi sýna svo ekki er um
að villast að það er hagkvæmt fyrir erlenda aðila
að fjárfesta í íslensku atvinnulífi eins og staðan
er núna. Icesave-málið truflar ekki þá ákvarðana-
töku. Það sem þarf að tryggja er traust rekstrar-
umhverfi og þar er víða pottur brotinn af hálfu
ríkisstjórnarinnar sem getur haft alvarlegar
afleiðingar.
Höfundur er alþingismaður.
Jákvæð teikn
JÓN GUNNARSSON
Dofri
Hermannsson
2.–3. sæti
Húsin
í bænum
Umræðu
fundur
í Bankas
træti 10,
2. hæð
kl. 17 í d
ag.
www.dofrihermannsson.is
Óháður eða ekki óháður
Ögmundur Jónasson segir að Már
Guðmundsson seðlabankastjóri sé
kominn í pólitík þegar hann blandar
saman lækkun stýrivaxta og stöðu
Icesave-málsins. „Er það þetta sem
óskað er eftir af „óháðum“ Seðla-
banka?” spyr hann á heimasíðu
sinni. Það er ágæt spurning. Á hinn
bóginn má minna á að Ögmundur er
enginn sérstakur talsmaður „óháðs“
seðlabanka. Í viðtali við Fréttablaðið í
júní í fyrra færði Ögmundur rök fyrir
því að Seðlabankinn yrði „færður
undir lýðræðislegt ákvörðunar-
vald“. Ef hugmyndir Ögmundar
næðu fram að ganga væri
Seðlabankinn einmitt kominn í
pólitík og talaði þar
með væntanlega
máli ríkisstjórn-
arinnar. Sem í þessu tilfelli væri með
Icesave-samningunum.
Fjör í stúkunni
Löngum hefur því verið haldið fram
að fjölmiðlafólk sé sjálfhverfast allra
stétta. Frammistaða Adolfs Inga
Erlingssonar íþróttafréttamanns í
landsleiknum á móti Noregi í gær,
var ekki til þess fallin að kveða þessa
fullyrðingu í kútinn. Þegar ljóst var
að Ísland hefði sigrað í leiknum voru
hans fyrstu viðbrögð á þá leið
að segja að það væri allt
að verða vitlaust hjá
íslenskum blaðamönn-
um í stúkunni. Hér er
kannski ástæða til að
snúa upp á gamalt orðatil-
tæki og segja: Maður, líttu
þér fjær.
Fyrir hvern?
Stjórnarandstaðan tekur dræmt í
hugmyndir um að fresta þjóðarat-
kvæðagreiðslu um Icesave til að
gefa fólki ráðrúm til að kynna sér
skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis
um bankahrunið. Bjarni Benedikts-
son benti á í fréttum Stöðvar 2 á
miðvikudag að þingmenn stjórn-
arflokkanna hefðu afgreitt ríkis-
ábyrgð fyrir Icesave án þess að hafa
rannsóknarskýrsluna fyrir framan
sig. Það eru hins vegar engin rök í
málinu. Þjóðaratkvæðagreiðslan
er nefnilega ekki haldin fyrir
þingmenn stjórnarflokkanna,
heldur fyrir þjóðina. Eins og
orðið þjóðaratkvæðagreiðsla
gefur kannski til kynna.
bergsteinn@frettabladid.isÞ
essar vikur eru flokkar og stjórnmálasamtök að stilla
upp listum sínum til sveitarstjórnarkosninga. Aðferð-
irnar eru mismunandi en einhver útfærsla prófkjörs
eða forvals er algengust.
Nú eru aðeins 36 prósent kjörinna fulltrúa í sveitar-
stjórnum konur og í síðustu kosningum leiddu konur 22 prósent
framboðslista á landinu. Í sveitarstjórnum minni sveitarfélaga
er hlutur kvenna enn rýrari en í þeim sem stærri eru og ömur-
leg er sú staðreynd að enn eru til sveitarstjórnir á Íslandi, fimm
talsins, sem eingöngu eru skipaðar körlum. Af 76 sveitarstjórnum
á landinu eru konur í meirihluta í 11 sem er einni sveitarstjórn
meira en á kjörtímabilinu á undan.
Hlutur kvenna í sveitarstjórnum hefur vissulega vaxið jafnt
undanfarna áratugi en alls ekki nógu þétt. Því verða allir að
leggjast á eitt til að jafna hlut kynjanna í sveitarstjórnum lands-
ins. Þarna reynir á þátttakendur í prófkjörum því röðun á fram-
boðslista skiptir höfuðmáli.
Í forvalsreglum Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs
í Reykjavík fyrir borgarstjórnarkosningarnar í vor er ákvæði
þess efnis að ef hallar á konur í niðurstöðum forvals á sex fyrstu
sætum lista, skuli uppröðun leiðrétt með fléttulista. Því miður
tíðkast þessi beinskeytta aðferð óvíða.
Viðhorf til kynjakvóta og fléttulista eru mismunandi en það
hlýtur þó að teljast algert lágmark að framboð setji sér markmið
varðandi kynjaskiptingu á framboðslistum og tryggi það að karl
og kona skipi fyrsta og annað sæti.
Jafnréttisstofa og samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytið hafa
gefið út ritlinginn Eflum lýðræðið – konur í sveitarstjórn og er
honum ætlað að hvetja konur til að bjóða sig fram til starfa í
sveitarstjórnum. Þar bendir Kristján Möller, samgönguráðherra
og ráðherra sveitarstjórnarmála, meðal annars á að í yfirlýsingu
Evrópuráðsins um jafnrétti kynjanna segi að markmiðið sé jöfn
staða kynja sem leiði til aukins réttlætis og styrki þar með lýð-
ræði. Hann ítrekar að þetta markmið sé skýrt í stefnuyfirlýsingu
þeirrar ríkisstjórnar sem nú situr sem leggur áherslu á mikilvægi
lýðræðis og jafnréttis.
Ráðherrann ítrekar einnig að þessi markmið endurspeglist í
störfum hans sem ráðherra sveitarstjórnarmála. Markmið ráð-
herrans mun vera að hlutfall kynjanna í sveitarstjórnum landsins
verði sem næst því að vera jafnt eftir kosningar í vor. Svo og
að engin sveitarstjórn verði eingöngu skipuð fulltrúum annars
kynsins.
Fjölmargar rannsóknir hafa sýnt fram á að samstarf beggja
kynja í tengslum við stjórnun er til muna farsælla en stjórnun þar
sem viðhorf karla ráða að mestu ríkjum, hvort heldur sem er í
fyrirtækjum, stofnunum eða á vettvangi stjórnmálanna. Rekstur
verður betri og sköpun meiri þar sem bæði kynin koma að.
Allt veltur á því hvernig til tekst með röðun á listana því sveit-
arfélögin í landinu hafa hreinlega ekki efni á að njóta ekki krafta
kvenna til jafns við karla næstu fjögur árin.
Konur eru nú 36% sveitarstjórnarfulltrúa.
Fjölgar jafnt en
ekki nógu þétt
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR