Fréttablaðið - 29.01.2010, Blaðsíða 53

FÖSTUDAGUR 29. janúar 2010 21
UMRÆÐAN
Jóhann J. Ól-
afsson skrifar
um óperu-
upptökur
Nýlega upp-götvaði ég
fyrir tilviljun
geisladisk með
söng hins ást-
sæla óperusöngvara okkar Íslend-
inga, Stefáns Íslandi. Hljómplötur
með honum eru ekki allt of marg-
ar og því mikill fengur að þessum
upptökum. Um er að ræða hljóm-
upptöku sem gerð var í Konunglega
leikhúsinu í Kaupmannahöfn 22.
febrúar 1950 af flutningi óperunnar
La Bohème eftir Puccini. Ástæðan
fyrir þessum geisladiski er þó ekki
söngur Stefáns heldur Victoriu de
los Ángeles, sem á þessum tíma var
orðin heimsfræg óperusöngkona 26
ára gömul. Söngkonan kom til Kaup-
mannahafnar til að flytja nokkra
konserta og menn notuðu tækifær-
ið og fengu hana til að syngja sem
gestur í óperu í Konunglega.
Líklegt er að La Bohème hafi
þegar verið þar á fjölunum og Vict-
oria tekið að sér hlutverk Mímíar
þetta kvöld. Allir aðrir söngvarar
voru danskir m.a. Henry Skjær í
hlutverki Marcellos og Ruth Guld-
bæk í hlutverki Musettu. Ekki er öll
óperan á diskinum.
Stefán Íslandi syngur fyrstur
með aríu Rudolfos „Che gelida man-
ina“ Ekki er þó hér um að ræða söng
Stefáns frá þessari sýningu held-
ur upptöku frá 2.9.1940. Þá kemur
aría Mímíar „Mi chiamano Mimi“.
Fyrsta þætti óperunnar lýkur svo
með hinum gullfallega dúett Stefáns
og Victoriu „O suave fanciulla“. Það
er mikill ávinningur fyrir íslensk-
ar tónmenntir að eiga þennan dúett
með Stefáni. Victoria söng þenn-
an dúett oft inn á plötur síðar, m.a.
með Jussi Björling. Flestir tenórar
ljúka þessum dúetti með sama háa
tóninum og sópransöngkonan en
Stefán líkur honum með lægri tóni,
þar sem ljómandi raddfegurð hans
nýtur sín einkar vel.
Annar þáttur er ekki heldur allur
á diskinum en þriðji og fjórði þáttur
eru það. Stefán syngur í þriðja þætti
með miklum tilþrifum og af inn-
lifun. Sama er að segja um fjórða
þáttinn, sem byrjar með dúettin-
um „In un coupé“ á móti Henry
Skjær. Þar bætist enn einn dúett
með þeim félögum við hina tvo,
sem þeir sungu inn á plötur 1942,
úr Perluköfurunum eftir Bizet og
Valdi örlaganna eftir Verdi.
Stefán Íslandi, sem á þessum tíma
stóð á hátindi söngferils síns 42ja
ára gamall, hafði oft sungið í La
Bohème frá 1939. Hann var í essinu
sínu þetta kvöld , brilljant og örugg-
ur. Hann var verðugur mótsöngv-
ari Victoriu de los Ángeles skrifuðu
dönsku blöðin um sýninguna.
Vegna þess að gestasöngur Vict-
oriu var í danskri uppfærslu (þá var
ekki farið að syngja allar óperur á
frummálinu) sungu allir söngvar-
arnir á dönsku nema hún, sem söng
á ítölsku. Undantekningin var þó
Stefán, sem söng alltaf á móti gest-
inum á ítölsku en öðrum söngvur-
um á dönsku. Þannig er dúettinn „O
suave fanciulla“ á ítölsku en dúett-
inn „In un coupé“ á móti Henry
Skjær á dönsku. Þessa er getið í
ævisögu Stefáns „Áfram
veginn“ eftir Indriða G. Þor-
steinsson. Ber þetta glöggan vott
um tungumálafærni Stefáns. Hann
var einn örfárra Íslendinga í Dan-
mörku, sem talaði svo lýtalausa
dönsku að danskir viðmælendur
hans héldu að hann væri danskur.
Geisladiskur þessi er gefinn út af
Naxos útgáfufyrirtækinu og er nr.
8.112010.
Höfundur er kaupmaður.
Falinn fjársjóður
JÓHANN J.
ÓLAFSSON
Ríkisútvarp á krossgötum
UMRÆÐAN
Pétur Gunnarsson skrifar um Ríkis-
útvarpið
Um þessar mundir eru 80 ár síðan Rík-isútvarpið hóf að senda út dagskrá
til allra landsmanna. Í fyrstunni var það
eins og hver annar gestur, kærkominn,
en utan við „alvöru lífsins“. Dagskráin að
deginum var mestan part veðurfregnir
og síðan kvölddagskrá sem samanstóð af
hljómplötuspili, erindi og/eða upplestri.
Við vitum hvernig fór: útvarpið tók yfir sam-
félagið, gesturinn tók sæti húsbóndans. Og líku
gegndi með sjónvarpið sem hóf göngu sína fyrir
44 árum. Í fyrstunni rétt tyllti það niður annarri
rasskinninni eins og hæverskur gestkomandi og
lagði fátt til mála utan almennar athugasemdir
um veðrið og gamanmál. En tók síðan yfir samfé-
lagið allt.
Það skal hafa verið kostnaðarauki að fara úr
hinum ríkjandi miðli: ritmálinu yfir í útvarp með
öllum þeim tækjabúnaði sem til þurfti vítt um
land og mannskap til að halda úti dagskrá árið
um kring. Með sjónvarpi verður kostnaðurinn svo
himinhár að íslensk stjórnvöld leiddu hann hjá
sér, horfðust aldrei í augu við hann, námunduðu
aldrei að greiða hann og kusu að líta á sjónvarp-
ið sem einberan afþreyingarmiðil. Sem það óvart
ekki var, það var Miðillinn. Þetta er svona álíka
og ef íslensk stjórnvöld hefðu ekki treyst sér til
að koma hér á skólakerfi en reitt sig á að börn-
in fengju nauðsynlega fræðslu með því að lesa
utan á mjólkurfernur og kornflexpakka. Afleið-
ingarnar eru hrikalegar, rúmlega einni kynslóð
síðar eru Íslendingar ekki aðeins á góðri leið
með að flosna upp frá eigin menningu, þeir hafa
flosnað upp frá veruleika eigin lífs og
svífa um í tómarúmi innan um aðþrengd-
ar eiginkonur í bandarískum úthverfum
og öfugsnúin morð í breskum smábæj-
um og úrslitum í öllum keppnisgreinum
karla og kvenna hérlendis sem erlendis.
Vita aftur á móti varla hvað snýr upp né
niður í eigin tilveru. Þessa sér ekki ein-
asta stað í umgengni þeirra hverjir við
aðra og umhverfi sitt, þær yfirstandandi
ógöngur sem við höfum ratað í má hreint
og beint rekja til þess hve illa upplýst við
erum um það samfélag sem við lifum og hrær-
umst í. Því fullburða sjónvarp er jafn mikilvægt á
hraðferð nútímasamfélags og siglingatæki í flug-
vél. Án þess vitum við ekki hvar við erum stödd
né hvert stefnir.
Það er því býsna hart undir tönn að á þess-
um örlagatímum skuli RÚV ætla að rifa seglin
og bakka enn frekar út úr þjóðlífsmyndinni. Við
gerum engar kröfur til Stöðvar 2, Skjás eins eða
Omega og ekki heldur til Ingva Hrafns. En við
hljótum að gera þá kröfu til sjónvarps/útvarps
allra landsmanna að það lifi og hrærist í því sam-
félagi sem það á að þjóna. Sú breyting sem varð
á stofnuninni við hlutafélagavæðinguna virðist
síður en svo hafa orðið til batnaðar. Án þess að
nokkur maður sakni þess flokkspólitíska útvarps-
ráðs sem var við lýði í gamla fyrirkomulaginu,
vaknar spurningin um aðhald og eftirfylgni innan
stofnunarinnar. Ef hún sinnir ekki því hlutverki
sem hún er lögskyld til að gegna, hver gengur þá
eftir efndum?
RÚV er á krossgötum af því við erum á kross-
götum. Aðstæður knýja okkur til að gera upp
á milli hins nauðsynlega og ónauðsynlega. Vel
mætti hugsa sér að dagskrá sjónvarps tæki breyt-
ingum, minnkaði að magni en ykist að gæðum.
Það er sama hvaða upphæð er nefnd í því skyni,
hún skreppur saman hjá þeim milljörðum sem
daglega berst vitneskja um að hafi farið í súginn
– á kostnað almennings. Meðal annars af því við
áttum ekki fjölmiðil sem gat staðsett okkur og
upplýst. Það er vissulega dýrt að vera fátækur, en
það kostar morðfjár að vera án fullburða útvarps/
sjónvarps.
Höfundur er rithöfundur.
PÉTUR
GUNNARSSON
Vel mætti hugsa sér að dagskrá sjónvarps tæki
breytingum, minnkaði að magni en ykist að
gæðum. Það er sama hvaða upphæð er nefnd
í því skyni, hún skreppur saman hjá þeim
milljörðum sem daglega berst vitneskja um að
hafi farið í súginn – á kostnað almennings.
Allt að
90%
afsláttur
Allt á útopnu!
www.penninn.is
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
4
0
7
7
5