Fréttablaðið - 04.02.2010, Blaðsíða 48

32 4. febrúar 2010 FIMMTUDAGUR
timamot@frettabladid.is
Alþjóðlegur hópur vísindamanna
gerði umfangsmiklar fornleifarann-
sóknir á víkingabyggð að Hofstöð-
um í Mývatnssveit á árunum 1991 til
2002. Fornleifastofnun Íslands hefur
nú gefið út veglegt rit þar sem fjallað
er um afrakstur og niðurstöður rann-
sóknanna. Dr. Gavin Murray Lucas,
lektor í fornleifafræði við Háskóla Ís-
lands, er ritstjóri verksins. Að hans
sögn markar útgáfa þess tímamót í
ýmsum skilningi.
„Hofstaðir hafa gegnt mikilvægu
hlutverki í víkingafræðum allt frá því
að danski fornleifafræðingurinn Dani-
el Bruun skoðaði vettvanginn í byrj-
un 20. aldar og dró þá ályktun að þar
hefðu fornleg mannvirki meðal annars
gegnt hlutverki hátíðarsals,“ útskýrir
Gavin. „Niðurstaða hans varð kveikjan
að þessum fornleifarannsóknum árið
1991. Við töldum að frekari rannsókn-
ir gætu varpað skýrara ljósi á helgi-
hald og trúarlíf Íslendinga á lands-
námsöld en Íslendingasögurnar hafa
til dæmis gert. Sögurnar eru auðvit-
að ekki fullkomlega áreiðanlegar þar
sem þær byggja á heimildum í munn-
legri varðveislu og eru ritaðar löngu
eftir landnám. Okkar rannsóknir gáfu
til dæmis nákvæmari og hlutlausari
mynd af dýrafórnum á svæðinu held-
ur en Íslendingasögurnar gera enda
litaðar af kristnu viðhorfi skrásetjara
þeirra.“
Annað í niðurstöðum vísindamann-
anna gengur þvert á viðteknar hug-
myndir manna um landnám á Íslandi.
„Við teljum að landsnámsmennirnir
hafi til að mynda ekki unnið veruleg
náttúruspjöll eins og gjarnan hefur
verið haldið fram. Þvert á móti hafi
þeir gengið ágætlega um og nýtt sér
helstu náttúruauðlindir úr nærum-
hverfi sínu með skipulögðum hætti,“
segir Gavin og bætir við að fleira hafi
komið á óvart.
„Til dæmis sýna rannsóknirnar að
landnemarnir á Hofstöðum höfðu völd
jafn vel þótt þeir hafi ekki sest að fyrr
en í kringum 950. Þetta gengur þvert
á þá útbreiddu hugmynd að fyrstu
landnámsmennirnir hafi í upphafi
náð völdum og haldið þeim óskertum;
átökin um völd voru því meiri en menn
hafa kannski álitið.“
Meðal annars vegna þessara upp-
götvana segir Gavin ritið marka þátta-
skil í íslenskri fornleifafræði, auk
þess sem það setur ný viðmið við út-
gáfu á niðurstöðum uppgrafta hérlend-
is. „Svona niðurstöður hafa ekki verið
gefnar út í jafn veglegri útgáfu á Ís-
landi síðan í upphafi 8. áratugarins.
Ritið er 500 blaðsíður með 200 teikn-
ingum og myndum. Það er á ensku en
með íslenskum útdrætti og þótt fræði-
menn séu helsti markhópurinn getur
almenningur vitanlega haft gaman af
því.“
Mikil vinna liggur að baki ritinu.
Alls lögðu 45 vísindamenn hönd á
plóg og tók átta ár að ljúka verkinu.
Ritsjórinn segist vera hæstánægður
með útkomuna en er þó þegar farinn
að huga að næsta verkefni. „Í næstu
bók verða birtar niðurstöður úr upp-
grefti í Skálholti,“ segir hann og bætir
brosandi við. „Það verður þó ekki fyrr
en í fyrsta lagi árið 2012.“
roald@frettabladid.is
NIÐURSTÖÐUR FORNLEIFARANNSÓKNA AÐ HOFSTÖÐUM: BIRTAR Í NÝJU RITI
Nýjar upplýsingar um landnám
FORNLEIFAUPPGRÖFTUR Doktor Gavin Murray Lucas ritstýrir nýju riti, Hofstaðir: Excavations of a Viking Age Feasting Hall in North-Eastern Ice-
land, sem hefur að geyma niðurstöður fornleifarannsókna við Hofstaði í Mývatnssveit. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
Holdsveiki er talin hafa borist til Íslands á mið-
öldum, líklegast frá Noregi. Sjúkdómurinn var
landlægur hér í margar aldir og voru fjórir holds-
veikraspítalar settir á stofn hérlendis fyrir til-
stuðlan Friðriks III. Danakonungs. Sá fyrsti tók til
starfa að Möðrufelli í Eyjafirði árið 1653. Næstu
tveir, Klausturhólaspítali í Árnessýslu og spítalinn
á Hörgslandi á Síðu í Skaftafellssýslu, voru teknir
í gagnið ári síðar. Sá fjórði, Hallbjarnareyrarspítali
í Eyrarsveit, tók til starfa árið 1655.
Spítalarnir voru lagðir niður árið 1848 og var
þá engin stofnun til fyrir holdsveika á Íslandi, eða
þar til Holdsveikraspítalinn í Laugarnesi tók til
starfa 1898. Á þessum degi sama ár voru holds-
veikir á Íslandi settir í sóttkví samkvæmt lögum.
Síðasti holdsveikisjúklingurinn á Íslandi lést
árið 1979. Fyrrgreind lög voru þó ekki afnumin
hérlendis fyrr en árið 1990.
Heimild: Erla Doris Halldórsdóttir.
ÞETTA GERÐIST: 4. FEBRÚAR 1898
Holdsveikir á Íslandi settir í sóttkví
ROSA PARKS FÆDDIST ÞENNAN
DAG.
„Ég er orðin þreytt á því
að komið sé fram við mig
eins og annars flokks
þjóðfélagsþegn.“
Rosa Louise McCauley Parks
(1913–2005) varð fræg þegar
hún var handtekin fyrir að
standa ekki upp fyrir hvít-
um manni og færa sig aftar
í strætisvagni í Montgom-
ery í Alabama 1. desember
árið 1955. Þessi óhlýðni hratt
af stað mótmælaöldu þar
sem blökkumenn sniðgengu
strætisvagna í bænum.
MERKISATBURÐIR
1222 Menn Guðmundar bisk-
ups Arasonar koma til
Hóla að næturlagi og
drepa Tuma Sighvatsson.
1792 George Washington kos-
inn fyrsti forseti Banda-
ríkjanna.
1947 Ný ríkisstjórn tekur við
völdum á Íslandi. Forsæt-
isráðherra er Stefán Jó-
hann Stefánsson.
1961 Verslunarbankinn stofn-
aður upp úr Verslunar-
sparisjóðnum.
1974 Patriciu Hearst, nítján
ára barnabarni útgefand-
ans Williams Randolphs
Hearst, er rænt.
1984 Hrafninn flýgur, kvikmynd
Hrafns Gunnlaugssonar,
er frumsýnd.
1999 Hugo Chávez er kosinn
forseti Venesúela.
SMITSJÚKDÓMUR Holdsveiki er enn útbreiddur sjúk-
dómur víða um heim þótt honum hafi fyrir löngu
verið útrýmt á Íslandi.
Erfidrykkjur af alúð
Hótel Saga annast erfidrykkjur af virðingu og hlýju.
Fágað umhverfi, góðar veitingar og styrk þjónusta.
S ími: 525 9930
hote lsaga@hote lsaga.is
www.hote lsaga.is
P
IP
A
R

•
S
ÍA
•
9
1
0
1
3
Fréttablaðið býður nú upp
á birtingu æviminninga á
tímamótasíðum blaðsins.

Hafið samband í síma
512 5490-512 5495 eða sendið
fyrirspurnir á netfangið
timamot@frettabladid.is
Æviminning
Gísli Eirík
ur Helgaso
n
Laugateigi 7
2, Reykjavík
Gísli Eirík
ur Helgaso
n fæddist
í
Reykjavík
1. janúar 1
931. Hann

lést á Hraf
nistu í Ha
fnarfirði 1
2.
janúar síð
astliðinn.
Foreldrar
hans
voru Guðr
ún Jónsdót
tir frá Þing
eyri
í Dýrafirði
f. 1917, d.
1988, og H
elgi
Gíslason fr
á Ísafirði,
f. 1915, d.
1970.
Gísli Eirík
ur bjó fyrs
tu æviár sí
n í
Reykjavík
en fluttist
eftir það v
estur
til Ísafjarð
ar með for
eldrum sín
um
og systkin
um.
Systkini G
ísla Eiríks
eru Jón
Hannes, f.
1933, Sigrí
ður Ása, f.
1936 og G
uðmundur
, f.
1941.
Eiginkona
Gísla Eirí
ks er Marg
rét Magnú
sdóttir hjúk
r-
unarfræði
ngur, f. 4.
apríl 1937
. Þau geng
u í hjóna-
band árið
1960. Börn
Gísla Eirí
ks og Mar
grétar eru:

1) Magnús
kennari, f
. 1.5. 1972
, kvæntur
Guðbjörgu
Björnsdótt
ur kennara
, f. 30.11. 1
971. Börn
þeirra eru
Margrét, f.
17.2. 1997
og Björn J
óhann, f. 2
0.1. 1999.
2) Helgi tæ
knifræðin
gur, f. 18.6
. 1975, í sa
mbúð með

Jórunni Dr
öfn Ólafsdó
ttur leiksk
ólakennar
a, f. 15.2.
1975. Þeir
ra dóttir e
r Þórunn Á
sta, f. 24.12
. 2001. 3)
Guðrún læ
knir, f. 14.
11. 1979, í
sambúð m
eð Þór
Halldórssy
ni stjórnm
álafræðing
i, f. 6.6. 19
80.
Gísli Eirík
ur lauk sk
yldunámi
á Ísafirði e
n hélt suð
ur
til Reykjav
íkur 17 ára
gamall til
að nema h
úsasmíði.
Húsasmíð
ar urðu æv
istarf hans
. Framan a
f starfsæv-
inni vann
hann á Tré
smíðaverk
stæðinu Fu
ru en eftir
að
hafa fengi
ð meistara
réttindi í i
ðn sinni st
ofnaði han
n
sitt eigið f
yrirtæki, G
ísli, Eiríku
r, Helgi, se
m hann át
ti
og rak þar
til fyrir fá
einum áru
m.
Stangveiði
var aðaláh
ugamál Gí
sla Eiríks a
lla tíð
og sinnti h
ann meða
l annars tr
únaðarstö
rfum fyrir

Stangveið
ifélag Reyk
javíkur.
Útför Gísla
Eiríks fer
fram í dag
kl. 13.00 í
Fossvogskir
kju.
G
1
gason
æddist í
. Hann
firði 12.
drar hans á Þingeyri , og Helgi5, d. 1970. ár sín í
að ve tur m sínum
dur, f.
úkr-
u:
u
ð
ur
ð
Gísli Eiríkur HelgasonTrésmíðameistariGísli Eiríkur Helgason fæddist í Reykjavík 1. janúar
1931. Hann lést á Hrafnistu í Hafnarfirði 12. janúar
síðastliðinn. Foreldrar hans voru Guðrún Jónsdóttir frá
Þingeyri í Dýrafirði f. 1917, d. 1988, og Helgi Gíslason
frá Ísafirði, f. 1915, d. 1970. Gísli Eiríkur bjó fyrstu
æviár sín í Reykjavík en fluttist eftir það vestur til
Ísafjarðar með foreldrum sínum og systkinum.
Systkini Gísla Eiríks eru Jón Hannes, f. 1933, Sigríður
Ása, f. 1936 og Guðmundur, f. 1941.
Eiginkona Gísla Eiríks er Margrét Magnúsdóttir hjúkr-
unarfræðingur, f. 4. apríl 1937. Þau gengu í hjóna-
band árið 1960. Börn Gísla Eiríks og Margrétar eru:
1) Magnús kennari, f. 1.5. 1972, kvæntur Guðbjörgu
Björnsdóttur kennara, f. 30.11. 1971. Börn þeirra eru
Margrét, f. 17.2. 1997 og Björn Jóhann, f. 20.1. 1999.
2) Helgi tæknifræðingur, f. 18.6. 1975, í sambúð með
Jórunni Dröfn Ólafsdóttur leikskólakennara, f. 15.2.
1975. Þeirra dóttir er Þórunn Ásta, f. 24.12. 2001. 3)
Guðrún læknir, f. 14.11. 1979, í sambúð með Þór
Halldórssyni stjórnmálafræðingi, f. 6.6. 1980.
Gísli Eiríku lauk skyldunámi á Ísafirði en hélt suður
til Reykjavíkur 17 ára gamall til að nema húsasmíði.
Húsasmíðar urðu ævistarf hans. Framan af starfsæv-
inni vann hann á Trésmíðaverkstæðinu Furu en eftir að
hafa fengið meistararéttindi í iðn sinni stofnaði hann
sitt eigið fyrirtæki, Gísli, Eiríkur, Helgi, sem hann átti
og rak þar til fyrir fáeinum árum.
Stangveiði var aðaláhugamál Gísla Eiríks alla tíð
og sinnti hann meðal annars trúnaðarstörfum fyrir
Stangveiðifélag Reykjavíkur. Útför Gísla Eiríks fer fram í dag kl. 13.00 í Fossvogskirkju.
Stjórnendur og starfsmenn
Fjölskyldu- og húsdýra-
garðsins í Laugardal eru í
skýjunum um þessar mund-
ir þar sem aðsóknarmet var
slegið í janúarmánuði.
Alls heimsóttu tæplega
4.500 gestir garðinn í upp-
hafi árs og hefur því gamla
aðsóknarmetið fyrir jan-
úar frá árinu 2003 verið
slegið.
Þess má jafnframt geta
að því verður fagnað í
Laugardalnum að Fjöl-
skyldu- og húsdýragarður-
inn verður 20 ára 19. maí
næstkomandi. - rve
Aðsóknarmet
slegið í janúar
GÓÐ AÐSÓKN Alls heimsóttu
4.500 gestir Fjölskyldu- og hús-
dýragarðinn í síðasta mánuði.
AFMÆLI
KRISTJÓN
KORMÁKUR
GUÐJÓNS-
SON skáld
er 34 ára.
NATALIE
IMBRUGLIA
söngkona
er 35 ára.
OSCAR DE
LA HOYA
hnefaleika-
maður er
37 ára.
KIMBERLY
WYATT
söngkona
er 28 ára.
Biskup Íslands og Félag héraðsskjalavarða á
Íslandi hafa hleypt af stokkunum sameigin-
legu átaki í söfnun og varðveislu skjalasafna
sóknarnefnda í landinu.
Eru sóknarnefndir hvattar til að varðveita
sögu sína með því að koma skjölunum á
næsta héraðsskjalasafn í því skyni að skjöl-
in varðveitist á öruggum stað. Forsvars-
menn sóknarnefnda, og þeir sem hafa undir
höndum skjöl sóknarnefnda, eru því hvattir
til að hafa samband við næsta héraðsskjala-
safn varðandi nánari upplýsingar eða koma
skjölunum til þeirra til varðveislu.
Héraðsskjalasöfnin munu sjá um að skrá
og ganga frá skjölum sóknarnefndanna
þeim að kostnaðarlausu. Þeir einstaklingar
sem hafa í fórum sínum skjöl sem varða
starfsemi sóknarnefnda eru einnig hvattir
til að skila þeim til síns héraðsskjalasafns.
Best er að fá skjölin í sem upprunalegasta
ástandi, það er óflokkuð.
Nánar má fræðast um starfsemi og starfs-
svæði héraðsskjalasafna á Íslandi á heima-
síðunni www.heradsskjalasafn.is.
Söfnun skjala sóknarnefnda
ÁTAK Karl Sigurbjörnsson, biskup
Íslands, og Félag héraðsskjala-
varða á Íslandi standa fyrir átaki í
söfnun og varðveislu skjalasafna
sóknarnefnda.