Fréttablaðið - 05.02.2010, Blaðsíða 16

16 5. febrúar 2010 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Fjölmörg íslensk heimili standa nú frammi fyrir mikl-
um erfiðleikum vegna skulda-
stöðu sinnar. Ástæðurnar eru vel
þekktar; í kjölfar falls bankanna
og efnahagserfiðleika hafa skuld-
ir hækkað hratt, laun lækkað og
atvinnuleysi er mikið.
Margir eru því í þeirri stöðu
að þurfa að leita sér úrræða til að
rétta af sína stöðu. Ýmsar leiðir
eru færar fyrir skuldara í dag
en gróflega má flokka úrræðin
í tvennt; annars vegar úrræði
innan hverrar lánastofnunar, t.d.
bankanna og hins vegar róttæk-
ari úrræði á vegum stjórnvalda
sem krefjast aðkomu dómstóla.
Úrræði á vegum banka
og lánastofnana
Sé um tímabundna erfiðleika að
ræða sem fyrirsjáanlegt er að
skuldari geti yfirstigið er eðli-
legt að horfa til þeirra úrræða
sem bankar og aðrar lánastofn-
anir bjóða upp á. Með því er t.d.
unnt að óska eftir frystingu á
láni eða semja um breytta skil-
mála á skuldum. Þessi úrræði
geta létt töluvert undir og fela í
mörgum tilfellum í sér töluverða
eftirgjöf af hálfu bankanna.
Mörgum nægir að nýta sér ein-
hvern þessara kosta til þess að
láta enda ná saman á nýjan leik.
Í öðrum tilfellum er staðan
erfiðari. Séu skuldirnar umtals-
verðar og vanskil viðvarandi
er eðlilegt að horfa til róttæk-
ari úrræða hjá stjórnvöldum.
Með lögum um greiðsluaðlög-
un samningskrafna og lögum
um greiðsluaðlögun fasteigna-
veðkrafna var komið til móts
við þennan hóp. Þar er kveðið
á um að skuldarar, sem eru um
fyrirséða framtíð ófærir um að
standa í skilum með skuldbind-
ingar sínar, geti óskað eftir að
fá heimild til greiðsluaðlögunar
á kröfum sínum. Fólk í þessari
stöðu myndi í mörgum tilfellum
ella stefna í gjaldþrot með til-
heyrandi erfiðleikum.
Greiðsluaðlögun veitir skjól
Með greiðsluaðlögun er skuldur-
um gefinn kostur á að komast í
ákveðið skjól með sínar skuldir
og aðlaga afborganir að sinni
greiðslugetu í stað þess að fara í
þrot. Ferlið tekur yfirleitt þrjú til
fimm ár og getur bæði tekið til
fasteignalána og annarra skulda.
Sett er upp greiðsluáætlun í
samráði við kröfuhafa og skuld-
ara. Hugsunin með úrræðinu er
að kröfuhafar fái eitthvað upp
í skuldir sínar, ef kostur er, en
skuldarar geti á móti fengið fast-
an punkt í tilveruna og komið
fjárhag sínum í betra horf. Eftir-
stöðvar skuldanna eru í sumum
tilfellum afskrifaðar að hluta
eða jafnvel í heild. Skuldarinn
stendur svo við greiðsluaðlögun-
ina með því að greiða ákveðna
fjárhæð mánaðarlega á meðan
ferlið stendur yfir. Sú fjárhæð
er fundin út að teknu tilliti til
framfærslu umsækjanda.
Sótt er um heimild til greiðslu-
aðlögunar til héraðsdómstóla
á hverjum stað. Slík umsókn
verður að uppfylla ákveðnar
formkröfur og hafa margir
leitað aðstoðar við gerð umsókn-
arinnar, til lögmannsstofa eða
Ráðgjafarstofu um fjármál
heimilanna. Vandinn við úrræð-
ið í dag er hins vegar hve lang-
ur tími líður frá því að umsókn
berst og þar til úrskurður dóm-
ara liggur fyrir en það ferli
getur tekið allt að 8-10 vikur.
Með fjölgun dómara og starfs-
manna dómstóla mun þessi
biðtími styttast.
Áhyggjur af ábyrgðarmönnum
Ábyrgðir fyrir skuldum eru
mjög útbreiddar hér á landi og
ábyrgðarmenn eru í mörgum til-
fellum nákomnir skuldaranum.
Þetta eru leifar hins svonefnda
ábyrgðarmannakerfis. Afar
mikilvægt er fyrir fólk að vita að
sé óskað eftir úrræðum á borð
við greiðsluaðlögun fellur skuld-
in ekki á ábyrgðarmann. Meðan
á greiðsluaðlögun stendur eru
lán í skilum og því ekki hægt
að ganga að ábyrgðarmönnum.
Þá er jafnframt mikilvægt að
átta sig á því að greiðsluaðlögun
sem kveður á um lækkun kröfu
á hendur skuldara hefur sömu
áhrif til lækkunar á kröfu á
hendur ábyrgðarmanni.
Athafnaleysi er dýrasti kosturinn
Greiðsluerfiðleikar og vanskil
valda fólki miklum áhyggjum
og kvíða. Í slíkum aðstæðum
margborgar sig hins vegar fyrir
fólk að fara á stúfana og leita
sér ráðgjafar í sínum málum.
Þó að fyrstu skrefin geti verið
þung, hvet ég þá sem þurfa á
að halda að kanna sína stöðu og
þau úrræði sem í boði eru. Á
endanum er það oft dýrasti kost-
urinn að aðhafast ekkert.
Höfundur er lögmaður á JÁS
Lögmönnum – www.jas.is.
Skuldarar þurfa skjól
UMRÆÐAN
Einar K. Guðfinnsson skrifar um
ríkisstjórnarsamstarfið
Hjá Samfylkingunni hafa menn greinilega talið að komið væri að því
að kenna samstarfsaðilunum hjá Vinstri
grænum lexíuna. Láta þá vita hverjir
réðu. Það var svo gert í vikunni, ekki
einu sinni heldur þrisvar.
Fyrst þegar sett var á svið leik-
rit í þinginu þar sem samfylkingar-
þingmaður spurði forsætisráðherrann um hvort
nokkur bilbugur væri á því að sameina atvinnu-
vegaráðuneytin þrjú. Þetta var gert strax í kjölfar
þess að VG hafði ályktað gegn slíkum áformum.
Svar forsætisráðherra var skýrt. Jú við sameinum
og VG er skuldbundið okkur með stuðning við það
mál. Þar höfðu þeir það.
Næst þegar ráðherra úr liði VG hafði sett fram
sjávarútvegsfrumvarp og ætlaði að láta tekjur af
veiðileyfauppboði renna til sjávarbyggðanna sér-
staklega. Samfylkingin notaði tækifærið, með
aðkomu iðnaðarráðherrans, til þess að hverfa
frá þessum byggðasjónarmiðum og ráðstafa
fjármunum þessum til annarra hluta. Alls 150
milljónum króna. Með öðrum orðum, vilji
ráðherrans sem málið flutti var að engu
hafður. Vaðið var inn í frumvarpið og fjár-
magninu svissað yfir í allt aðra farvegi en
ráðherra málaflokksins vildi.
Og loks var það forsætisráðherrann enn,
sem viðraði efasemdir sínar um hinn sér-
staka trúnaðarmann fjármálaráðherrans
í Icesave-samninganefndinni, eins og
hún gerði í Kastljósinu sl. miðvikudag.
Fjármálaráðherrann hefur réttilega sagt
að gagnrýninni eigi ekki að beina gegn
embættismönnum heldur stjórnmála-
mönnum. Honum var því ljóst að gagnrýninni
var ekki í raun ætlað að hitta embættismanninn
fyrir, heldur forystu VG. Þess vegna hrópaði hann
vanstilltur að það væru ógeðfelldar mannaveiðar
þegar menn gagnrýndu embættismanninn. Hann
tók orð forsætisráðherrans til sín og það með
réttu. Fjármálaráðherrann kaus að beina reiði
sinni að stjórnarandstöðunni, en meinti auðvitað
forsætisráðherrann. Gamla Albaníuaðferðin var
endurfædd. Það var öllum ljóst sem á hlýddu.
En VG drúpir höfði, beygir sig í duftið og hlýðir
eins og fyrri daginn.
Höfundur er alþingismaður.
Þrjár rýtingsstungur á einni viku
EINAR K.
GUÐFINNS SON
... frábært vöruúrval
DVD Diskur
DVD + R 8,5 GB
Double layer
MXL275579
Áður kr. 664
99
Enn er liði safnað
Fyrr á öldum tíðkaðist að safna liði
og ríða um héruð. Þá var öldin önnur
og vopnaburður algengari en nú er.
Mörgum brá því í brún þegar þeir
litu forsíðu Sunnlenska
fréttablaðsins í vikunni.
„Sunnlendingar safna
liði gegn Reykjavík“ var
fyrirsögnin. Þegar nánar
er að gáð er ekki um að
ræða nýjan herleiðangur
heldur hugnast sunn-
leskum hestamönnum
lítt að halda landsmót í
Reykjavík. Enda alkunna
að í sollinum syðra
þrífst ekkert gott, hvað
þá mannlíf eða hestar.
Nafnleysingjar kljást
Morgunblaðið heldur úti ýmsum
nafnlausum dálkum og er almennt
litið svo á að þar birtist skoðun
blaðsins. Einn þeirra er Víkverji, sem
fór á dögunum ómjúkum höndum
um Björn Bjarnason, fyrrverandi
dómsmálaráðherra. Hann
fyrtist við og krafðist
leiðréttingar og
afsökunarbeiðni
frá Víkverja.
Honum hefur
ekki orðið
að ósk sinni.
Hins vegar
var hanskinn
tekinn
upp
fyrir Björn í öðrum nafnleysingjadálki
í Morgunblaðinu, nefnilega Stakstein-
um. Hvor dálkurinn ætli rími betur
við skoðun blaðsins?
Þjóðin svarar ekki kallinu
Ríkisstjórnin stendur nú fyrir miklu
sóknarátaki, 2020, og hyggur á
fundaherferð um allt land. Dagur B.
Eggertsson, varaformaður Samfylk-
ingarinnar, heldur utan um átakið.
Fyrsti fundurinn var haldinn á
Egilsstöðum fyrir skemmstu. Á
fundina er boðið völdum sér-
fræðingum og síðan slembiúrtaki
úr þjóðskrá. Samkvæmt heimildum
Fréttablaðsins var sextíu Austfirðing-
um boðið á fundinn. Þeir voru hins
vegar lítt ginnkeyptir fyrir kallinu,
sex mættu. Eruð þið þjóðin?
kolbeinn@frettabladid.is
SVERRIR BERGMANN PÁLMASON
Í DAG | Málefni skuldara
S
eðlabankastjóri Hollands, Nout Wellink, sagði í gær að
íslensk stjórnvöld hefðu logið um ástand íslenska banka-
kerfisins skömmu fyrir fall þess. Vitnisburður Wellinks,
sem féll frammi fyrir hollenskri rannsóknarnefnd, er
athyglisvert innlegg í þá vinnu sem er í gangi hér á landi
og miðar að því að varpa ljósi á aðdraganda falls bankanna.
Ályktanir hollenska seðlabankastjórans byggjast líklega á því
að örfáum vikum eftir að Hollendingum var sagt að allt væri í
himnalagi með íslensku bankana, hrundu þeir til grunna. Væntan-
lega leggur Wellink ekki trúnað á að nokkur stjórnvöld hafi getað
verið svo illa að sér um eigið bankakerfi að þau hafi ekki áttað
sig á að það var að hruni komið. Svör Íslendinga um góða heilsu
bankanna hafi þar með ekki verið gefin af bestu samvisku.
Í vitnisburði sínum vísaði Wellink, orðum sínum til staðfest-
ingar, til samtals sem hann átti við kollega sinn í Seðlabanka
Íslands í september 2008. Sá hafi sagt að hann hefði varað íslensk
stjórnvöld við bágri stöðu bankanna hálfu ári fyrr, sem er um það
bil í mars sama ár.
Þarna hlýtur að vera kominn Davíð Oddsson, fyrrverandi for-
maður bankastjórnar Seðlabankans. Davíð hefur einmitt haldið
því sjálfur fram að hann hafi margsinnis varað við því að við-
skiptabankarnir væru á leið í þrot og með þeim íslenskt efna-
hagslíf. Því miður fyrir seðlabankastjórann fyrrverandi eru þó
nákvæmlega engar skjalfestar heimildir til um þessar viðvaran-
ir. Eina heimildin eru orð Davíðs sjálfs eftir að bankarnir voru
komnir á höfuðið og allt var farið til fjandans.
Á hinn bóginn eru til fjölmörg opinber dæmi um fullyrðing-
ar seðlabankastjórans fyrrverandi þess efnis að undirstöður
íslensks fjármálalífs væru traustar. Eitt er til dæmis lokaorðin í
áliti Seðlabanka Íslands úr ritinu Fjármálastöðugleiki, sem kom
út 9. maí 2008 og Davíð Oddsson skrifaði undir sem formaður
bankastjórnar:
„Á heildina litið er niðurstaða Seðlabankans enn sú að fjár-
málakerfið sé í meginatriðum traust. Íslenska bankakerfið upp-
fyllir kröfur sem gerðar eru til þess og stenst álagspróf sem
Fjármálaeftirlitið og Seðlabankinn hafa gert.“
Fimm mánuðum eftir að þetta álit birtist voru allir helstu
bankar landsins fallnir.
Annað dæmi er frá mars árið 2008. Þá sagði seðlabankastjór-
inn fyrrverandi í viðtali við sjónvarpsstöðina Channel 4 að engar
líkur væru á því að íslensku bankarnir færu í þrot og þó svo ólík-
lega færi gæti íslenska ríkið auðveldlega „gleypt“ skuldbindingar
þeirra við erlenda innstæðueigendur. Tilefni spurningar breska
fréttamannsins voru áhyggjur af háum upphæðum sem landar
hans áttu á Icesave-reikningum Landsbankans.
Þegar öllu er á botninn hvolft skiptir hins vegar engu hver
sagði hvað hvenær. Það eina sem skiptir máli er hver gerði hvað
hvenær. Það er ekki hlutverk Seðlabanka Íslands að vera álits-
gjafi á kantinum. Seðlabankinn er í lykilhlutverki við að tryggja
fjármálastöðugleika í landinu og beita til þess þeim stjórntækjum
sem hann hefur yfir að ráða. Við það verkefni réðu ekki fyrrver-
andi bankastjórar Seðlabankans. Þeir áttu að gæta hagsmuna
almennings en gerðu það ekki.
Viðvaranir og aðgerðaleysi:
Álitsgjafinn
JÓN KALDAL SKRIFAR