Fréttablaðið - 13.02.2010, Blaðsíða 28

28 13. febrúar 2010 LAUGARDAGUR
1. Ertu tungulipur
og heillandi?
Líkar fólki yfirleitt
vel við þig við fyrstu
kynni þar sem þú ert
glaðlyndur og drífandi?
En getur verið að
það sé samt dálítið á
varðbergi gagnvart þér
vegna þess að þú ert
svo vinalegur að það er
allt að því smeðjulegt?
Áttu auðvelt með að
þykjast vita um hvað
málin snúast, jafnvel
þótt þú hafir ekki
minnstu hugmynd um
það í raun og veru?
Áttu það til að hrósa
fólki í hástert og jafnvel
daðra við það, en
meinar ekkert endilega
neitt með því?
2. Hefur
þú háleitar
hugmyndir um
eigið ágæti?
Montarðu þig stund-
um og ertu ef til vill
dálítið hrokafullur?
Ertu yfirgangssamur
eða upplifir sjálfan þig
yfir aðra hafinn? Finnst
þér stundum að þú
fallir utan við reglurnar
sem venjulegt fólk þarf
að hlíta? Finnst þér
stundum að allir hlutir
snúist um þig? Gerir þú
lítið úr fjárhagslegum
eða persónulegum
vandamálum þínum
og kennir öðrum um
þau, ef þú viðurkennir
tilvist þeirra á annað
borð?
3. Ertu
lygalaupur?
Finnst þér gaman að
ljúga? Áttu það til að
ljúga jafnvel þegar ekki
er nokkur ástæða er
til? Og ertu svellkaldur
þegar þú er staðinn að
lygum, því þú ert viss
um að geta snúið þig
úr aðstæðunum? Getur
verið að saga fortíðar
þinnar hafi breyst í
tímans rás? Segistu
jafnvel hafa átt erfiða
æsku, þó að æska
þín hafi í reynd verið
ósköp eðlileg? Ertu
jafnvel stundum ekki
viss um hvort það sem
þú segir sé sannleikur
eða lygi?
4. Notar þú
annað fólk?
Gerirðu nánast hvað
sem er til að komast
yfir kynlíf, peninga
eða völd og notar
þú annað fólk til að
eignast þá hluti sem
þú girnist?
5. Ertu
samviskulaus?
Sérðu ekki eftir því,
ef þú særir annað
fólk? Biðstu ef til vill
afsökunar en finnur
ekki til sektarkenndar?
Átt þú stundum bágt
með að sjá að þú hafir
gert eitthvað rangt?
Kennir þú öðrum um
vandræði sem þú
sjálfur stofnar til?
6. Ertu kaldur og
fjarlægur?
Ertu kaldur og fjarlæg-
ur, jafnvel þegar dauðs-
fall verður í fjölskyldu
þinni eða einhver
nærri þér verður fyrir
áfalli? Setur þú ef til
vill tilfinningasýningu
á svið sem lítið býr að
baki? Segist þú vera
vinur fólks, en veltir
því sjaldan fyrir þér
hvernig það hefur það,
eða hvernig því vegnar
í lífinu? Finnst þér innst
inni að tilfinningar séu
einungis fyrir vælu-
kjóa?
7. Ertu
kvikindislegur?
Gerir þú stundum lítið
úr öðru fólki? Áttu það
til að beita fjölskyldu
þína, vini eða vinnufé-
laga andlegu ofbeldi
með ljótum orðum og
athöfnum. Þætti þér
lítið mál að reka undir-
mann þinn, ef þú lentir
í þeim aðstæðum,
og stæði þér á sama
um hversu slæm áhrif
það hefði á líf hans að
missa vinnuna?
8. Ertu
ábyrgðarlaus?
Finnurðu alltaf ein-
hverja afsökun fyrir
athöfnum þínum og
kennir þú öðrum um
þitt eigið klúður? Held-
ur þú sjálfsvörninni
áfram, jafnvel þegar
upp hefur komist að
þú hefur farið illa að
ráði þínu, hvort sem er
í einkalífi eða starfi?
Ert þú kannski siðblindur?
Ertu samviskulaust sjarmatröll, hættir þér til að ljúga upp úr þurru og áttu erfitt með að setja þig í spor annarra? Þá getur vel
verið að þú sért siðblindur, líkt og aðrir 1.500 til 3.000 Íslendingar. Hólmfríður Helga Sigurðardóttir setti saman siðblindupróf,
sem tilvalið er að fylla út yfir morgunkaffinu. Þú færð tvö stig fyrir já, eitt ef þú kannast við einhver einkenni og núll fyrir nei.
Margir þeirra eiginleika sem undan-
farin ár hafa talist til leiðtogahæfileika
eru einnig skýr einkenni siðblindu.
Aukin krafa um afköst og hraða hefur
valdið því að einstaklingar sem eru
áhættusæknir, kaldlyndir og samvisku-
lausir hafa átt auðveldara með að
komast til áhrifa. Allt eru það einkenni
á siðblindu.
Á dögunum stóð Nanna Briem
geðlæknir frammi fyrir fullum sal fólks
í Háskólanum í Reykjavík, þar sem
hún flutti fyrirlestur um siðblindu
og birtingarmyndir hennar. Á meðal
þess sem þar kom fram er að margir
siðblindir búa yfir miklum persónu-
töfrum sem hjálpa þeim við að fleyta
sér áfram til áhrifa. Þangað vilji margir
siðblindir gjarnan komast, því þeir
laðist að völdum og peningum til að
geta ráðskast með fólk. Hún sagði
ekki ólíklegt að fyrirtæki í harðri
samkeppni, með slíka starfsmenn í
vinnu, hafi látið hjá líða að velta fyrir
sér hvaða aðferðum starfsmenn beittu
á meðan þeir náðu fram hagnaði.
Nanna sagði frá bandaríska sál-
fræðingnum Robert Hare, sem hefur
gert umfangsmiklar rannsóknir á
siðblindum en hann er meðal annars
höfundur skimunarprófsins PCL (Psyc-
opathy Check List) sem er greiningar-
tæki notað til að greina siðblindu. Það
skiptist í tvo hluta: einkenni sem lýsa
tilfinningalífi og samskiptum ann-
ars vegar en andfélagslegum lífsstíl
hins vegar. Þeir sem skori hærra á
andfélagslega sviðinu séu líklegri til að
missa stjórn á sér, vera ofbeldisfullir
og lenda á bak við lás og slá. Þeir
sem hins vegar lenda hinum megin
eiga auðveldara með að leynast í
samfélaginu, enda sé siðblindu að
finna á öllum samfélagsstigum í öllum
starfsstéttum.
Greiningartæki Hare er fyrst og
fremst notað til að meta siðblindu
innan réttarkerfisins og fangelsanna.
Því segir Nanna óraunhæft að gera ráð
fyrir að hægt væri að taka prófið upp
víðast hvar. Hins vegar þætti henni
eðlilegt að einhverra leiða væri leitað
til að skima eftir siðblindu við ráðning-
ar, ekki síst í stjórnunarstöður, í ljósi
þess hversu hátt hlutfall siðblindra
virðist leynast í röðum stjórnenda.
Skimað fyrir siðblindu
NANNA BRIEM GEÐLÆKNIR Segir siðblint
fólk leynast á öllum stigum samfélagsins
enda séu líklega 0,5 til 1 prósent lands-
manna haldin henni. FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
...Siðblinda er ein alvarlegasta persónuleika-
röskun sem til er.
...Siðblindir eru ekki geðveikir og fullkomlega
sakhæfir.
...Siðblindir valda um 50 prósentum af alvar-
legustu glæpunum. Margir af alræmdustu
glæpamönnum og morðingjum heims myndu
teljast siðblindir.
...Um 0,5 til 1 prósent Íslendinga eru siðblind,
ef sama gildir um Ísland og aðrar þjóðir þar
sem rannsóknir á siðblindu hafa farið fram.
...Stjórnendur eru töluvert líklegri en aðrir til að
vera siðblindir. Í Bandaríkjunum er talið að 3,5
prósent efnilegra stjórnenda myndu greinast
siðblind.
...Viðskiptaumhverfi sem einkennist af miklum
hraða og hagnaðarkröfu er líklegra til að laða
að sér siðblinda einstaklinga, heldur en hæg-
ara umhverfi þar sem regluverk er stífara.
...Ekki er til nein lækning á siðblindu þó að
meðferðarúrræðum fari fjölgandi eftir því sem
þekking á fyrirbærinu eykst.
* Upplýsingar fengnar úr fyrirlestri Nönnu Briem
geðlæknis í Háskólanum í Reykjavík 3. febrúar.
Vissir þú að...
SIÐBLINDIR MORÐINGJAR Siðblint fólk hefur lengi verið vinsælt umfjöllunarefni kvikmyndanna. essar kvikmyndapersónur eiga það allar sameiginlegt að þær myndu skora hátt í skimunarprófinu fyrir siðblindu.
Ef þú færð:
1-4 stig ertu ekki
siðblindur, þótt þú sért
ekki fullkominn.
5-7 stig ertu tiltölulega
eðlilegur, þótt þú deilir
nokkrum slæmum
persónueinkennum með
siðblindum.
8-12 stig hefur þú mörg
einkenni siðblindu og
ættir að íhuga að leita
þér hjálpar.
13-16 stig ertu
fullkomlega siðblindur
og átt þér varla
viðreisnar von.
* Stuðst er við prófið Is
Your Boss a Psychopath
úr viðskiptatímaritinu
Fast Company. Tekið skal
fram að það er sett fram
til gamans og dugar
ekki sem raunveruleg
greining á siðblindu.
STIG: STIG: STIG: STIG: STIG: STIG: STIG: STIG: