Fréttablaðið - 16.02.2010, Síða 30

22 16. febrúar 2010 ÞRIÐJUDAGUR
UMRÆÐAN
Þórólfur Matthíasson
skrifar um
Eva Joly hefur tekið að sér að vera íslenskum
stjórnvöldum til ráðgjaf-
ar um rannsókn á efna-
hagsbrotum í aðdraganda
bankahrunsins í októb-
er 2008. Aðkoma henn-
ar hefur orðið til þess að efla hjá
íslenskum almenningi trú á að
verið sé að vinna af heilindum að
rannsókn hugsanlegra efnahags-
glæpa enda á hún glæstan feril að
baki á þessu sviði. Joly var nýver-
ið kosin á Evrópuþingið þar sem
verkefni hennar verður m.a. að
endurmóta umgjörð efnahags- og
fjármálalífs álfunnar.
Í málflutningi sínum fyrir
breyttum reglum á fjármálamörk-
uðum Evrópu hefur Eva Joly notað
Ísland og IceSave málið sem dæmi.
Svo óheppilega vill til að hún bygg-
ir atvikalýsingar á einhæfum mál-
flutningi InDefense. Að þessu vék
ég í einni lítilli aukasetningu í
grein sem ég skrifaði í Aftenpos-
ten fyrir skemmstu. Eva Joly kýs
að gera þessa aukasetningu að inn-
taki greina sem birtast samtímis á
Íslandi og í Noregi.
Þar er það pólitíkusinn Eva Joly
sem stýrir penna. Í greininni eru
fullyrðingar og röksemdir sem
ekki eru réttar og mega ekki standa
óleiðréttar. Málflutningur er snert-
ir framtíð Íslands verður að byggja
á traustum staðreyndum.
Kjósendur bera ábyrgð
Eva Joly heldur því fram í grein-
um sínum að ég hafi stutt kröfur
Breta og Hollendinga í IceSave
málinu. Þetta er ekki rétt. En ég
hef gert mig sekan um að spyrja
hver ábyrgð íslenskra stjórn-
valda, íslenskra stjórnmálamanna
og íslenskra kjósenda á IceSave
málinu sé, bæði með hliðsjón af
lögum og reglum og með hliðsjón
af almennu siðferði. Niðurstaða
mín er að kjósendur beri ábyrgð á
stjórnmálamönnum og að stjórn-
málamenn beri ábyrgð á þeim
embættismönnum sem þeir setja
til verka.
Hátti svo til að kjósendur í lýð-
ræðisríki kjósi, kosningar eftir
kosningar, stjórnmálamenn sem
setja venslamenn, vini og spilafé-
laga í eftirlits- og umboðsstöður
án þess að huga að getu þessara
einstaklinga til að sinna störfum
sínum, þá er ábyrgðin á slökum
verkum embættis- og eftirlitskerf-
isins ekkert síður kjósend-
anna en þeirra sem afglöp-
in frömdu.
Þessi ábyrgð getur birst
hinum vanhæfa embættis-
manni í formi saksóknar
og dóms. Ábyrgðin birtist
almenningi gjarnan með
öðrum hætti, yfirleitt í
formi lakari afkomu en ella
væri. Það er mín skoðun
að það standi upp á Íslend-
inga að svara þeirri spurningu
hvort íslensk stjórnvöld og íslensk-
ir eftirlitsaðilar hafi uppfyllt allar
sínar eftirlits- og aðhaldsskyldur
í tengslum við stofnun og rekstur
IceSave reikninganna.
Sé niðurstaðan sú að það hafi
ekki verið gert þarf að taka á þeim
málum gagnvart þeim einstakling-
um og þeim stofnunum sem brugð-
ust.
Jafnframt verða stjórnmála-
menn að sýna þann siðferðisstyrk
að segja kjósendum sínum satt og
rétt um hvar reikningurinn vegna
klúðursins lendir í stað þess að fara
í sífelld ferðalög um lendur fantasí-
unnar í þessum efnum. Persónulega
þykir mér sárt að sitja undir ásök-
unum um að ganga erinda erlendra
þjóða þegar tilefnið er ekki annað
en þessi einfalda spurning: bera
íslenskir kjósendur ekki ábyrgð á
íslenskum stjórnmálamönnum og
íslenskum embættismönnum?
700 milljarðar?
Í grein sinni heldur Eva Joly því
fram að IceSave samningurinn
gangi útá að hver Íslendingur frá
vöggubarni til elsta ellilífeyris-
þega skuli greiða 12.000 evrur til
Breta og Hollendinga. Samanlagt
gerir þetta tæpa 700 milljarða
króna. Þetta er sú tala sem InD-
efense hefur haldið hvað hæst á
lofti. Hvað eftir annað hefur verið
sýnt fram á að þessi fullyrðing er
röng, nú síðast af Ann Sibert, próf-
essor við Birkbeck College í Lond-
on og meðlimi í peningastefnu-
nefnd Seðlabanka Íslands. Með því
að gera þessa tölu að megininntaki
greinar sinnar undirstrikar Eva
Joly að hún hefur látið glepjast af
áróðri InDefense og látið undir
höfuð leggjast að kynna sér stað-
reyndir málsins.
Hið rétta er að þrotabú Lands-
bankans mun greiða yfir 90% af
forgangskröfum. Þetta kemur
skýrt fram í opinberum gögnum
skilanefndarinnar eins og ég vík
að hér á eftir.
Verðmæti Landsbankaeigna
Í grein sinni fullyrðir Eva Joly að
þrotabú Landsbankans muni aðeins
greiða 30% af IceSave kröfunni.
Þessi fullyrðing er röng enda sá
efnahags- og viðskiptaráðherra sig
til þess knúinn að mótmæla henni
kröftuglega þegar grein Evu Joly
birtist.
IceSave krafan er forgangskrafa
í þrotabúið og eignir búsins munu
duga fyrir mestum hluta þessara
krafna eins og rökstutt verður hér
að neðan. Vera kann að Eva Joly
sé að rugla saman heildarkröfum
í bú Landsbankans og forgangs-
kröfum. Mat skilastjórnarinnar
er að eignir þrotabúsins dugi til
að greiða um 32% af öllum kröf-
um, en forgangskröfur koma fram-
ar almennum kröfum og greiðast
fyrst. Til samanburðar má nefna
að bú Kaupthing Singer and Fri-
edlander mun greiða yfir 75% af
heildarkröfum. Heyrst hefur að
þrotabú Lehman bankans muni
greiða um 40% af heildarkröfum.
Áætlað endurheimtuhlutfall Lands-
bankans er því lágt samanborið við
endurheimtuhlutfall KSF og tals-
vert lægra en endurheimtuhlutfall
Lehman.
En er mat skilastjórnarinn-
ar ábyggilegt? Í fyrsta lagi hefur
skilanefndin þegar yfir 500 millj-
arða í hendi. Þetta er skuldabréf frá
Nýja Landsbankanum að verðmæti
ríflega 300 milljarðar, sem er mis-
munur eigna og skulda sem fluttust
úr gamla bankanum í þann nýja í
október 2008, auk 200 milljarða í
lausafé. Eignir búsins sem metn-
ar voru á ríflega tvö þúsund millj-
arða króna fyrir hrun metur skila-
nefndin nú á ríflega 800 milljarða
króna. Niðurfærslan nú nemur því
um 65%, því er áætlað að einungis
um 35% af skuldum útistandandi í
október 2008 endurheimtist.
Áætlað endurgreiðsluhlut-
fall hefur hækkað mikið frá því
snemma árs 2009 þegar áætlað var
að aðeins fengjust 50% upp í for-
gangskröfur til dagsins í dag þegar
áætlað er að endurheimtur dugi til
að greiða um 90% forgangskrafa.
Verðmæti eignasafns þrotabús-
ins í Bretlandi virðist enn fara
hækkandi því Baldvin Valtýsson
sem starfar fyrir skilastjórnina í
London sagði í blaðaviðtali í febrú-
ar 2010 að eignir búsins í London
næmu 430 milljörðum króna. Þetta
er um 100 milljörðum hærri tala
en nefnd er í gögnum skilanefnd-
ar frá lokum september 2009. Öll
rök hníga því í þá átt að eignasafn
gamla Landsbankans hafi verið
vanmetið í upphafi hruns enda
tíðkast iðulega að meta varlega í
upphafi meðan margt er óljóst.
Hvar eru peningarnir?
Eva Joly telur í grein sinni að
megnið af IceSave fjármununum
sé í umferð í Bretlandi og Hollandi.
Vonandi er það rétt, hluti af henn-
ar sérgrein er að elta þessa fjár-
muni uppi. En ég leyfi mér samt að
benda á að það virðist hafa verið
lífsspursmál fyrir gamla Lands-
bankann að eiga þess kost að
flytja fé frá Bretlandi til Íslands á
árinu 2008. Ella hefðu þeir skipu-
lagt IceSave innan vébanda Herit-
able bankans á ábyrgð breska inni-
stæðutryggingarsjóðsins.
En það vildu þeir ekki vegna
þeirrar kröfu að innistæðufé í Her-
itable yrði fest í Bretlandi. Minn
grunur er að hluti af IceSave fjár-
mununum sé fastur í tónlistarhöll
á hafnarbakkanum í Reykjavík og
í holræsum og götum vítt og breitt
í byggðum Íslands þó töluvert hafi
án efa flotið aftur út í misvitrar
fjárfestingar vildarviðskiptavina
Landsbankans. En það er hárrétt
hjá Evu Joly að slitastjórnin á
um 300 milljarða króna í kröfum
á einkaaðila í Bretlandi og Hol-
landi og álíka stóra kröfu á hend-
ur einkaaðila á Íslandi. Þessir fjár-
munir eru að endurheimtast.
Framtíðarvirði eða núvirði?
Í allri umræðu um upphæðir hafa
fulltrúar InDefense fremur vilj-
að skoða framtíðarvirði frekar en
núvirði IceSave skuldbindingar-
innar. Með því að bæta við áætl-
aðri verðbólgu má vissulega fá
fram háar tölur. Þetta er öllum
frjálst að gera. En það breytir ekki
því að núvirði skuldbindingarinn-
ar er á bilinu 120 til 180 milljarð-
ar króna.
Vaxtamálin
Eva Joly gerir vaxtamál að umtals-
efni og telur að 5,55% nafnvextir
og um 3% raunvextir séu okur-
vextir. Það eru nýjar fréttir fyrir
Íslendinga sem hafa löngum stund-
um búið við 4-6% raunvexti og yfir
20% nafnvexti. Hitt er svo annað
mál að það er sjálfsagt að reyna
að fá vaxtakjörin löguð. Á það hef
ég lagt áherslu þegar ég hef talað
við breska og hollenska blaðamenn
eins og sjá má í viðtali við Het Fin-
ancieele Dagblad 13.2.2010.
Neyðarlögin og mismunun
Í grein minni í Aftenposten benti
ég á að með neyðarlögunum svo-
kölluðu mismunuðu íslensk stjórn-
völd innistæðueigendum í Reykja-
vík annars vegar og Rotterdam
hins vegar. Þetta stríðir gegn fyr-
irmælum í samningnum um Evr-
ópska efnahagssvæðið. Margir
telja að vegna þess atriðis sé ekki
á það hættandi fyrir Íslendinga að
fara með mál tengd IceSave skuld-
inni fyrir evrópska dómstóla.
Erfitt kann að vera að reikna út
niðurstöðu dómstóla eins og stað-
fest er með misvísandi niðurstöð-
ur nýlegra dóma frá Héraðsdómi
Reykjavíkur um lögmæti svokall-
aðra myntkörfulána. Annar dóm-
urinn taldi slík lán lögmæt, hinn
dómurinn ólögmæt.
Varðandi lagalegu stöðu Íslands
má einnig benda á álit Pers Christi-
ansen, lagaprófessors í Tromsö,
sem heldur því fram í viðtali við
Pressuna 13.2.2010 að enginn vafi
leiki á ábyrgð íslendinga á inni-
stæðutryggingarkerfinu. Sama
hafa talsmenn íslenskra stjórn-
valda og sumir talsmenn stjórnar-
andstöðunnar á Íslandi undirstrik-
að og ummæli í þessa veruna voru
komin fram löngu fyrir hrun.
Lokaorð
Eva Joly er kappsöm kona sem vill
vinna Íslendingum vel og jafn-
framt koma betri skikk á fjármála-
kerfi Evrópu. Ég á ekki aðra ósk
heitari en að ráðleggingar henn-
ar til íslenskra stjórnvalda megi
verða til þess að hinir sönnu skúrk-
ar hrunsins fái makleg málagjöld.
Sú var tíð að Íslendingar höfðu
orð á sér fyrir orðheldni, heiðar-
leika og dugnað meðal erlendra
manna. Efast má um að þetta orð-
spor fari af Íslendingum nú eftir
framgöngu hrunvíkinganna í
þenslu og aðdraganda hruns auk
úrvinnslu stjórnmálamannanna á
flækjum sem hrunið skapaði. Sann-
ast nú hið fornkveðna að enginn
veit hvað átt hefur fyrr en misst
hefur. Róum nú að því öllum árum
að endurreisa tiltrú á Íslendingum
erlendis.
Höfundur er prófessor í hag-
fræði við Háskóla Íslands. Styttri
útgáfa greinarinnar birtist í
Aftenposten.
Enginn veit hvað átt hefur fyrr en misst hefur
ÞÓRÓLFUR
MATTHÍASSON
Öll rök hníga því í þá átt að
eignasafn gamla Landsbank-
ans hafi verið vanmetið í upp-
hafi hruns enda tíðkast iðulega
að meta varlega í upphafi
meðan margt er óljóst.
UMRÆÐAN
Valgerður Sveinsdóttir
skrifar um Landsmót
hestamanna
Mikið hefur verið rætt um kosti og galla þess
að halda Landsmót hesta-
mannafélaga í Reykjavík
árið 2012. Líklega hefur
meira verið rætt um gallana enda
virðist fólk viljugra með penn-
ann ef því líkar eitthvað illa en
vel. Mig langar því að benda hér
á jákvæðu þættina við Landsmót
í Reykjavík.
En um hvað er verið að bítast?
Landsmót hestamannafélaga á
Íslandi eru haldin á 2ja ára fresti.
Þau eru stærstu og viðhafnar-
mestu viðburðir sem haldnir
eru í hestaíþróttum á Íslandi og
draga að sér fjölda innlendra sem
erlendra gesta. Á síðasta Lands-
móti sem haldið var á Hellu 2008
voru um fjórtán þúsund manns
saman komin og 1100 hross skráð
til leiks. Landsmót hefur einu sinni
verið haldið í Reykjavík, það var
árið 2000 og eru deildar meining-
ar um það mót. Framkvæmdin á
sjálfri keppninni þótti takast vel en
margir söknuðu sveitarómantíkur-
innar og þess að hitta á gamla vini
á ferli á tjaldsvæðinu. En veðrið
var frábært og mótið glæsilegt. Öll
Landsmót má gagnrýna á
einhvern hátt, við þurfum
einfaldlega að gera betur
og læra af mistökum fyrri
móta.
Víðidalurinn, félags-
svæði hestamannafé-
lagsins Fáks, er frábært
keppnissvæði. Í Víðidaln-
um er allt til alls. Hvorki
þarf að fara í uppbygg-
ingu mannvirkja né nýrra
valla. Hesthús eru á staðnum fyrir
alla keppendur sem vilja. Þar er
Reiðhöll með veitingastað og góðri
hreinlætisaðstöðu. Víðidalurinn er
að auki landmikill, á bökkum Ell-
iðaár neðan við Breiðholtsbraut-
ina er rúmlega 9 hektara land-
svæði sem nýta má undir bílastæði
og sem tjaldsvæði. Fólk getur því
valið um afgirtar tjaldbúðir, ódýra
gistingu í nærliggjandi skólum eða
lúxushótel niðri í bæ.
Það sem þarf að framkvæma
er andlitslyfting á svæðinu, við-
hald, græða svæðið upp og snyrta.
Leigja eina eða tvær stúkur. Fegr-
un svæðisins er ekki glatað fé fyrir
Reykvíkinga heldur fegrar borgina
og kemur það ekki eingöngu hesta-
mönnum til góða. Víðidalurinn er
hluti af borginni og tengist afar
fjölförnu útivistarsvæði, Elliða-
árdalnum, órjúfanlegum böndum.
Fjöldinn allur af börnum er þar í
reiðskóla á hverju sumri og Reið-
höllin nýtt undir margs konar sýn-
ingar og viðburði árið um kring.
Það eru einmitt ótal möguleik-
ar fólgnir í því að halda mótið í
Reykjavík. Landsmót eru að hluta
til kynning á íslenska hestinum og
gullið tækifæri að laða almenning
og hinn almenna ferðamann til að
kynna sér hann. Með því að selja
eingöngu inn á keppnis- og tjald-
svæðið er hægt að bjóða almenn-
ingi að koma og kynna sér hest-
inn með sýningum í Reiðhöllinni,
markaðsstemmingu í göngugötu
með veitinga- og sölutjöldum þar
sem verslanir, hönnuðir og hesta-
menn geta komið vörum sínum og
hugmyndum á framfæri.
Fákur leggur metnað í glæsilegt
og fjölbreytt Landsmót sem höfðar
til fjöldans og eykur áhuga almenn-
ings og erlendra gesta á íslenska
hestinum. Það er von mín að allir
geti notið Landsmóts í Reykjavík
2012 verði sá kostur valinn.
Höfundur er í stjórn hestamanna-
félagsins Fáks og varaformað-
ur Íþrótta- og tómstundaráðs
Reykjavíkur.
Reykjavík eða Hella?
VALGERÐUR
SVEINSDÓTTIR
Öll Landsmót má gagnrýna á
einhvern hátt, við þurfum ein-
faldlega að gera betur og læra
af mistökum fyrri móta.
Hringdu í síma
ef blaðið berst ekki