Fréttablaðið - 18.02.2010, Blaðsíða 36

18. FEBRÚAR 2010 FIMMTUDAGUR8 ● næring og heilsa
Segja má að bandaríski kvikmynda-
bransinn hafi verið undirlagður af
hasarmyndahetjum með stælta
kroppa á níunda áratug síðustu
aldar. Einn sá þekktasti var
vafalaust austurríska vöðvatröll-
ið Arnold Schwarzenegger, ríkisstjóri
í Kaliforníu, sem vakti fyrst verulega at-
hygli í heimildarmyndinni Pumping Iron.
Pumping Iron leit dagsins ljós árið 1977
og fjallar um undirbúning fyrir vaxtaræktar-
keppnirnar IFBB Mr. Universe og svo Mr. Ol-
ympia. Schwarzenegger er þar í aðalhlutverki
en einnig bregður fyrir þekktum vöðvatröllum
á borð við Lou Ferrigno, Franco Columbu, Mike
Mentzer og Robby Robinson.
Pumping Iron, sem Robert Fiore George But-
ler leikstýrði, var gerð um það leyti sem oft
hefur verið kallað gullaldarskeið í líkamsrækt.
Myndin vakti mikla athygli á sínum tíma, ekki
síður á líkamsræktarbransanum en stjörn-
unni Schwarzenegger.
Ekki eru nema nokkur ár síðan heimildar-
myndin var endurútgefin með nýju aukaefni,
þar sem meðal annars má finna nýleg viðtöl
við þá sem tóku þátt í gerð hennar. - rve
● STEINEFNI ERU YFIR TUTTUGU TALSINS Steinefni eru
nauðsynleg næringarefni sem líkaminn þarfnast í litlu magni fyrir eðli-
lega líkamsstarfsemi. Steinefnin nýtast líkamanum yfirleitt best á því
formi sem þau koma fyrir í matvæl-
um. Stundum er steinefnum skipt
niður í aðalsteinefni og snefilsteinefni.
Munurinn á þessum tveimur flokkum
felst eingöngu í því að af þeim fyrr-
töldu þurfum við meira magn en af
þeim síðarnefndu. Steinefni eru í mis-
munandi magni í mismunandi fæðu,
eins og kjöti, korni og kornvörum,
fiski, mjólk og mjólkurvörum, græn-
meti, ávöxtum (einkum þurrkuðum ávöxtum) og hnetum. Steinefni eru
nauðsynleg einkum af þremur ástæðum: til að byggja upp sterk bein
og tennur, til að stjórna vökvajafnvægi líkamans, til að umbreyta matn-
um sem við borðum í orku. Steinefnin eru yfir 20 talsins og á vef Lýð-
heilsustöðvar, www.lydheilsustod, eru talin upp nokkur þeirra.
Heimildarmynd
um stælta kroppa
Andoxunarefni eru oft nefnd
nú til dags í sambandi við holl-
ustu fæðutegunda. En hvað
eru andoxunarefni og hvað
gera þau fyrir okkur? Leitað
var svara við þeirri spurningu
hjá næringarfræðingnum
Berthu Maríu Ársælsdóttur í
Næringarsetrinu.
„Andoxunarefni eru samsafn af
efnum sem við fáum einkum úr
ávöxtum og grænmeti. Þau flokk-
ast ekki sem lífsnauðsynleg nær-
ingarefni eins og vítamínin en
þau hafa jákvæð áhrif á líkam-
ann. Við getum nefnt þau hjálpar-
efni því þau auka virkni vítamín-
anna, svipað og krydd eykur bragð
þegar við setjum það út á kjötið en
það verður að innbyrða þau í sínu
rétta samhengi, það er að segja í
fæðunni,“ byrjar Bertha útskýr-
ingar sínar.
Bertha segir margar rannsókn-
ir hafa verið gerðar á andoxunar-
efnum á síðustu áratugum og vitað
sé að þau virki vel á ónæmiskerfið.
Margt bendi til að þau geti minnk-
að hættuna á æðakölkun og blóð-
tappa, verkað gegn stökkbreytingu
frumna og hjálpað til að vinna á
sýkingum. Hún nefnir fenóla, kar-
ótín og ascorbat sem dæmi um
andoxunarefni. Skyldu einhverj-
ar ávaxta- eða grænmetistegund-
ir vera ríkari af þeim en aðrar?
„Við næringarfræðingar að-
hyllumst fjölbreytni,“ segir Bert-
ha. „Eitt er gott á ákveðinn hátt
og það næsta er líka gott á ein-
hvern annan hátt. Allt byggist
svo á samspili. Það er ekki hægt
að segja: „Farðu og taktu inn fen-
óla.“ Fenólar koma úr vínberjun-
um sem eru í rauðvíninu og gera
okkur gott í hófi en ef drukk-
in er flaska á dag er neytandinn
farin að vinna á móti góðu áhrif-
unum með ofnotkun á öðru sem í
víninu er, til dæmis vínandanum.
Karótín vinnur gegn stökkbreyt-
ingum frumna og verndar okkur
gegn hjarta- og æðasjúkdómum.
Það kemur aðallega úr sterklit-
uðu grænmeti svo sem grænkáli,
gulrótum, spergilkáli, tómötum,
rauðri papriku, sætum kartöflum
og jafnvel kryddi.“ Bertha tekur
líka fram að í hýði korns séu góð
efni sem vinni gegn sindurefnum
í ristli og þar með myndun ristil-
krabbameins.
Nú er oft talað um að andoxun-
arefnin haldi okkur unglegum og
hindri hrukkumyndun. Er eitthvað
að marka það?
„Já, þau gera það með ýmsum
hætti og þar koma hin jákvæðu
áhrif þeirra á frumurnar við
sögu. Nokkur efni sem hafa sam-
heitið E-vítamín virðast til dæmis
virk í því. Við fáum þau einkum úr
smjöri, hnetum, fiski og fleiri feit-
um fæðutegundum. Ascorbat sem
er í appelsínum og fleiri tegund-
um og hefur verið nefnt C-vítam-
ín hefur sömu áhrif.“
Eitt af lífsnauðsynlegum vítam-
ínum er A og líkaminn getur unnið
það úr karótíni að sögn Bertu.
„Líkaminn er svo fullkominn og
reynir alltaf að bjarga okkur,“
segir hún og bætir við að lokum.
„Við vitum samt aldrei hvaða
gen við höfum fengið en verðum
að spila eins vel úr þeim og við
getum.“ - gun
Eins og kryddið á kjötið
„Það verður að innbyrða andoxunarefnin í sínu rétta samhengi, það er að segja í
fæðunni,“ segir næringarfræðingurinn Bertha María. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
Karótín er eitt af andoxunarefnunum
og kemur aðallega úr sterklituðu græn-
meti. NORDICPHOTOS/GETTY