Fréttablaðið - 27.02.2010, Blaðsíða 20

20 27. febrúar 2010 LAUGARDAGUR
UMRÆÐAN
Heiða Björg Pálma-
dóttir skrifar um barna-
verndarmál
Vigdís Erlendsdóttir sálfræðingur hefur í
tveimur greinum í Frétta-
blaðinu, 18. og 23. febrúar
sl., gagnrýnt Barnaverndar-
stofu vegna máls sem varðar kyn-
ferðislegt ofbeldi af hálfu starfs-
manns meðferðarheimilisins að
Árbót gegn stúlkum á heimilinu.
Svar stofunnar vegna fyrri greinar-
innar birtist hinn 20. febrúar. Í þess-
ari grein verður gerð lokatilraun til
að leiðrétta rangfærslur Vigdísar.
Vegna trúnaðar við þau börn, sem
hlut eiga að máli, getur Barnavernd-
arstofa, eðli málsins samkvæmt,
ekki rakið málið í smáatriðum.
Vigdís hefur ekki komið að þeim
málum sem hún fjallar um enda
bera greinaskrifin með sér að höf-
undur hefur takmarkaðar upplýs-
ingar um málið og framvindu þess,
bæði hjá barnaverndaryfirvöldum
og réttarvörslukerfinu. Einnig bera
greinarnar með sér takmarkaða
þekkingu á þeim grundvallarregl-
um, sem íslenskum stjórnvöldum
ber að fara eftir í störfum sínum,
og þeim greinarmun sem gera verð-
ur á heimildum yfirvalda til þess að
gera kröfur á samningsaðila, vegna
þjónustusamninga sem í gildi eru,
og þess að hafa húsbóndavald í
vinnuréttarlegum skilningi.
Í seinni grein Vigdísar er því
ranglega haldið fram að lögreglu-
rannsókn á árinu 2009 hafi verið
tekin upp að frumkvæði barna-
verndarstarfsmanns og að aðrir en
Barnaverndarstofa hafi að lokum
leitt málið til lykta. Hið rétta er
að bæði málin, vorið 2008 og 2009,
voru tekin upp fyrir tilverknað
þeirra stúlkna sem í hlut áttu og
sögðu frá ofbeldinu. Málin voru
frá upphafi unnin í góðri samvinnu
Barnaverndarstofu og þeirra barna-
verndarnefnda sem málin vörðuðu.
Þetta á við um framlagningu kæru,
skýrslutökur af stúlkunum og
ákvarðanir um framhald á vistun
stúlknanna eða meðferðarrof eftir
atvikum. Eðlilega er ákveðin verka-
skipting viðhöfð í samvinnu þessara
aðila í samræmi við lögbundin hlut-
verk þeirra. Þannig kom það t.d. í
hlut barnaverndarnefnda að leggja
fram kæru til lögreglu og Barna-
verndarstofu að gera ráðstafanir
sem lutu að meðferðarheimilinu og
sakborningi. Önnur atriði eru unnin
sameiginlega, svo sem tilhögun og
framkvæmd rannsóknarviðtala,
stuðningur við börnin sem málið
snerist um svo og ýmis samskipti
við réttarvörslukerfið.
Gagnstætt fullyrðingu Vigdís-
ar skal áréttað að í málinu nutu
börnin alls vafa. Birtist það í þeirri
staðreynd að strax og ásakanir
komu upp, bæði vorið 2008 og 2009,
voru frásagnir stúlknanna teknar
alvarlega, hlutast til um að
lögregla rannsakaði málin
og starfsmaðurinn látinn
víkja á meðan. Sömu sjónar-
mið búa að baki þeirri meg-
inreglu að útgáfa ákæru
réttlæti endanlega uppsögn
starfsmanns þrátt fyrir að
dómur hafi ekki fallið. Í
þessu felst engin mótsögn.
Eðlilegt er að sönnunar-
kröfur í barnaverndarkerf-
inu séu minni en við meðferð saka-
mála þrátt fyrir að ávallt þurfi að
gera töluverðar kröfur til sönnun-
ar í slíkum efnum. Hefur það verið
staðfest af dómstólum.
Að sama skapi felst engin mót-
sögn í því að þrátt fyrir umrædda
meginreglu geti aðstæður í ein-
staka málum leitt til þess að krefj-
ast megi að starfsmanni verði sagt
upp á fyrri stigum. Fer slíkt mat
eftir gögnum í hverju og einu máli.
Stjórnvöldum er skylt að meta hvert
mál fyrir sig og gæta að þess að
ganga ekki lengra en nauðsynlegt
er miðað við málavexti.
Áköll um fortakslausar uppsagn-
ir, komi upp grunur um að brot-
ið hafi verið gegn barni, eru hins
vegar tilfinningalegs eðlis. Eðli-
legt er að slík mál veki upp sterk-
ar tilfinningar en stjórnvöld mega
hins vegar ekki falla í þá gryfju að
láta tilfinningaleg viðbrögð stjórna
vinnslu mála. Þeim ber skylda til að
meta málin af yfirvegun með hlið-
sjón af staðreyndum hvers máls.
Ekki verður séð í hvaða tilgangi
Vigdís tengir saman umrætt kyn-
ferðisbrotamál og fyrirkomulag
eftirlits með starfsemi meðferðar-
heimila. Slíkt væri að sjálfsögðu
skiljanlegt ef unnt væri að sýna
fram á tengsl málsins við ein-
hverja hnökra í framkvæmd eftir-
lits af hálfu Barnaverndarstofu og
þeirra kynferðisbrotamála sem Vig-
dís gerir að umtalsefni. Í þessum
efnum er rétt að vekja athygli á því
að síðastliðið sumar fól félags- og
tryggingamálaráðuneytið sjálfstætt
starfandi sérfræðingi að fara yfir
málið. Fólst sú úttekt meðal annars
í því að meta hvort eftirlit Barna-
verndarstofu með meðferðarheim-
ilum á vegum stofunnar væri full-
nægjandi. Skemmst er frá því að
segja að niðurstaða ráðuneytisins
eftir þá úttekt var afar jákvæð og
að ekki væri ástæða til að gera efnis-
legar athugasemdir við eftirlitið.
Hugmyndir, sem birtast í grein-
um Vigdísar, eru ekki nýjar af nál-
inni og hefur Barnaverndarstofa
til að mynda við ýmis tækifæri
lagt til að fela sjálfstæðum aðila að
hafa eftirlit með meðferðarheimil-
um samkvæmt barnaverndarlög-
um. Stofunni er ekkert kappsmál
að hafa slíkt eftirlit alfarið í sínum
vegum. Nú síðast lagði Barnavernd-
arstofa fram slíkar tillögur í tengsl-
um við fyrirhugaðar breytingar á
barnaverndarlögum.
Höfundur er lögfræðingur
Barnaverndarstofu.
Sannast sagna
HEIÐA BJÖRG
PÁLMADÓTTIR
UMRÆÐAN
Sigurbjörg Sigurgeirs-
dóttir skrifar um pólit-
íska umræðu
Yfirlýsing formanns Framsóknarflokksins,
Sigmundar Davíðs Gunn-
laugssonar, um að vísa beri
prófessor Anne Sibert úr
peningastefnunefnd Seðlabank-
ans vegna greinar sem hún birti
sem fræðimaður á veftímarit-
inu Voxeu.org bendir óneitanlega
til þess að lítið hafi breyst í heimi
stjórnmálanna við hrunið. Íslensk-
ir fræðimenn hafa búið við hótan-
ir af þessu tagi í áraraðir. Nú má
helst enginn hafa sjálfstæða þekk-
ingu og tjá sig um IceSave vegna
þess að samningar standa yfir
um IceSave. Fyrir hrun bankanna
mátti enginn hafa sjálfstæða þekk-
ingu og fjalla um málefni bankanna
á opinberum vettvangi. Það var of
viðkvæmt fyrir markaðinn og gat
valdið áhlaupi á bankana.
Í grein í Fréttablaðinu 19. febrú-
ar sl. gengur formaðurinn svo langt
að ætla þessum fræðimanni að vera
þátttakandi í pólitík og pólitísku
útspili. Það er þröngsýni stjórnmála-
manns að halda að allir vilji stunda
pólitík. Anne Sibert veitir Seðla-
banka Íslands sérfræðilega þjónustu
með setu sinni í peningastefnunefnd.
Að öðru leyti er Anne Sibert þekktur
fræðimaður sem hefur ekki áhuga
á pólitík í sjálfri sér, en hefur eins
og flestir fræðimenn meiri áhuga á
fræðilegri þróun þekkingar í opnum
umræðum við aðra fræðimenn.
Fræðimönnum er almennt meira
umhugað um faglegan heiður sinn
en athygli stjórnmálamanna, enda
liggur að baki þrotlaus vinna í harðri
samkeppni innan fræðaheimsins.
Þar er mikið í húfi fyrir fræðimann
sem vill vera tekinn alvar-
lega sem slíkur, en það er
nokkuð sem íslenskum
stjórnmálamönnum hefur
reynst erfitt að skilja.
Heimur stjórnmálanna
og fræðaheimurinn eru
nokkuð aðskildir heimar.
Það sem tikkar í pólitík
tikkar ekki í fræðaheimin-
um. En það er eðli nútíma-
ríkis og lýðræðisþróunar
í frjálsum samfélögum að þar eru
margir gerendur, þ.e. gerendur á
sviði stjórnmála, þekkingar, upp-
lýsinga, hagsmuna og almenningur.
Þessir heimar skarast og í siðuðum
samfélögum þar sem margir taka
þátt í umræðunni fer betur á rök-
ræðu en hótunum.Þá á enginn einn
að hafa það hlutverk að „stjórna“
umræðunni. Það er einræði. Þögg-
un og skortur á gagnrýnni umræðu
áttu sinn þátt í hruninu. Þá var
það fyrst og fremst heimur við-
skiptalífsins sem hafði með aðstoð
íslenskra stjórnmálamanna yfirtek-
ið upplýsingastreymi til almennings
í landinu og skrúfað þannig fyrir
súrefnið í stjórnkerfi lýðræðisins.
Íslensk stjórnmál sem ætla að lifa
af áskoranir 21. aldarinnar verða
að laga sig að þeirri staðreynd að
stjórnmálamenn þjóðríkja eru
stjórnmálamenn í alþjóðlegu sam-
hengi, en ekki bara stjórnmálamenn
í sínu kjördæmi. Með aukinni þekk-
ingu, betra aðgengi að upplýsing-
um og alþjóðlegri skírskotun fjölg-
ar gerendum sem geta haft bein
eða óbein áhrif í heimi íslenskra
stjórnmála, gerendum sem stjórn-
málamenn nútímans hafa ekkert
vald yfir, gerendum sem eiga ekk-
ert undir íslenskum stjórnmála-
mönnum. Þessi þróun kann að vera
ógn fyrir stjórnmálamenn sem vilja
halda í þrönga flokkspólitíska hags-
muni, en hún kann þó að eigi eftir
að koma lýðræðinu til bjargar.
Það er barnaskapur formannsins
að halda að í skrifum prófessors-
ins sé eitthvað nýtt að finna fyrir
viðsemjendur Íslendinga í IceSave-
deilunni. Allar upplýsingar sem
prófessorinn notar í greiningu sinni
eru opinberar upplýsingar. Þá get ég
fullvissað formanninn um það að í
ráðuneytum Bretlands og Hollands
er e.t.v. að finna ítarlegri greining-
ar á stöðu Íslands en finna má hér
á landi. Það sem meira er, þar gæti
einnig verið að finna betri forsend-
ur að greiningu á möguleikum og
tækifærum Íslands en fram hafa
komið hér á landi.
Þetta kemur til af því að í fyrsta
lagi hafa stærri samfélög aðgang
að stærra úrtaki fólks til að byggja
upp hóp góðra sérfræðinga. Það
gefur meira svigrúm til að skipu-
legga stjórnkerfið með þeim hætti
að kostir sérhæfingarinnar nýtast
sem best. Í öðru lagi þá eru í Hol-
landi og Bretlandi sérfræðingar
innan stjórnsýslunnar sem hafa
fengið starf sitt með því að þreyja
samkeppnispróf og fara í gegnum
þröngt nálarauga ráðningarnefnda
og eru því að störfum eingöngu
vegna verðleika sinna og hæfni. Í
þriðja lagi, þarna er sérfræðingum
upp á lagt að horfa til lengri tíma
og fást við vandasamar hagfræði-
legar, pólitískar og stjórnsýsluleg-
ar greiningar með alþjóðlegri skír-
skotun dag út og dag inn. Þarna eru
sérfræðingar sem líta á Ísland sem
sjálfstætt, fullvalda, norrænt ríki
og skoða hagsmuni þess út frá þjóð-
arhagsmunum landsins í heild, en
eru ekki bundnir af nýlenduótta eða
staðbundinni pólitík og hagsmunum
einstakra kjördæma.
Sýn sem hafin er yfir ótta og
þrönga hagsmuni gæti breytt mörgu
um framtíð Íslands.

Höfundur er
stjórnsýslufræðingur.
Þekking í ríki óttans
NJÓTIÐ ÞESS AÐ FLJÚGA
NÁMSKEIÐ GEGN FLUGFÆLNI – 9. MARS 2010
Icelandair efnir til námskeiðs fyrir fólk sem vill takast á við flugfælni.
Kenndar verða aðferðir til að vinna bug á kvíða og fælni
og farið verður yfir þætti sem tengjast flugvélinni og fluginu sjálfu.
Námskeiðinu lýkur með flugferð til eins af áfangastöðum
Icelandair í Evrópu.
Leiðbeinendur: Álfheiður Steinþórsdóttir sálfræðingur
og Páll Stefánsson flugstjóri.
Námskeiðið hefst 9. mars 2010.
+ UPPLÝSINGAR OG SKRÁNING
eline@icelandair.is I SÍMI: 50 50 300
Umsóknir þurfa að berast eigi síðar en 5. mars 2010.
Nýtt 4 vikna byrjendanámskeið
Innifalið í kortum eru allir opnir tímar
ásamt þeirri þjónustu sem boðið er
upp á í Veggsport.
Stórhöfði 17 (gengið inn um Veggsport)
Sími: 695 8464 og 772 1025
www.jogastudio.org
Ný og persónuleg jógastöð
hefst 1. mars. Skráning hafi n í síma
695 8464 / 772 1025 eða á jogastudio.org
• Hot jóga • Hatha jóga • Byrjendanámskeið
• Krakkajóganámskeið
SIGURBJÖRG
SIGURGEIRSDÓTTIR