Fréttablaðið - 02.03.2010, Qupperneq 16

16 2. mars 2010 ÞRIÐJUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
UMRÆÐAN
Kristján Þór Júlíusson skrifar um lífeyr-
issjóði
Fjárhagsleg endurskipulagning fyrir-tækja er ein forsenda endurreisnar
atvinnulífsins. Þar þarf að leggja áherslu á
að bjarga sem mestum verðmætum, sam-
félaginu til heilla. Þjóðin er enn í sárum
eftir efnahagshrunið og reiðin í samfélag-
inu gagnvart stjórnvöldum og svokölluðum
útrásarvíkingum, er skiljanleg. Við megum
hins vegar ekki láta reiðina hamla endurreisnar-
starfinu.
Nú þurfa lífeyrissjóðir að taka á málum skuldu-
nauta sinna. Þar er tekist á um álitamál um hvort
sjóðsstjórnirnar eigi að fallast á nauðasamninga eða
hvort keyra eigi viðkomandi fyrirtæki í þrot. Gríðar-
legar fjárhæðir eru í húfi og glíma lífeyrissjóðanna
stendur um hvort og hvernig eigi að endurheimta
fjármuni við skuldameðferð fyrirtækja. Miklu skipt-
ir fyrir hagsmuni sjóðfélaga hvaða leiðir eru valdar.
Stjórnum sjóðanna ber fyrst og fremst að hugsa um
hagsmuni sjóðsfélaga. Eru þeir reiðubúnir til þess
að sæta skerðingu réttinda sinna ef önnur sjónarmið
en viðskiptalegir hagsmunir eiga að ráða
ákvörðunum lífeyrissjóðsins?
Fyrsta stóra málið sem snýr að lífeyris-
sjóðunum varðar fjárhagslega endurskipu-
lagningu Bakkavarar, þar sem stjórnendum
er gefinn kostur á því að eignast 25% hlut
í fyrirtækinu. Fram hefur komið að skuldir
fyrirtækisins nemi 62,5 milljörðum. Þetta
eru miklir fjármunir og lífeyrissjóðirnir
eru meðal stærstu kröfuhafa.
Hvort er mikilvægara fyrir lífeyrissjóð-
ina að vinna með öðrum kröfuhöfum að fjár-
hagslegri endurskipulagningu fyrirtækja
eða keyra fyrirtækin í þrot og tapa þannig tugum
milljarða króna sem leiðir til verulegrar skerðingar
á lífeyrisgreiðslum, e.t.v. til langs tíma? Rökin verða
að vera reiðinni yfirsterkari. Lífeyrissjóðirnir þurfa
að standa vörð um hagsmuni sjóðsfélaga og tryggja
þeim óskertar lífeyrisgreiðslur í framtíðinni, jafnvel
þótt kaldur raunveruleikinn sé að þeir verði að vinna
með mönnum sem eiga ef til vill ekki upp á pallborðið
hjá stórum hluta þjóðarinnar.
Hlutverk lánveitenda hlýtur að vera að tryggja
fjárhagslega hagsmuni sína og þeim ber siðferðis-
leg skylda til þess, þótt ákvarðanir kunni að vekja
óánægju. Höfundur er alþingismaður.
Þó að reiðin kraumi enn í hverj-um kima hér á landi, er margt
sem bendir til þess að almenn
skynsemi sé að rumska.
Reiðin er eldsneyti sem kveikir
bæði í réttlætiskenndinni og ofs-
topanum. Virkjuð getur hún verið
aflgjafi sem spornar við yfir-
gangi og óréttlæti, en sé hún laus-
beisluð og óhamin í langan tíma,
snýst hún gegn þeim sem ber
hana í sér.
Inn á milli vandlætingarpistla
og fræðandi greina um ástand
og horfur, þar sem sérfræðing-
ar tala hver í sína áttina, birtast
nú öðru hvoru jarðbundin og
jákvæð skrif um afl samstöðunn-
ar á erfiðum tímum, og hvetjandi
hugmyndir um virkni og vilja til
að vera þátttakandi í þjóðfélagi í
mótun. Það er hin hliðin á hrun-
inu. En við verðum að vanda
okkur.
Árið 1936 var líka kreppa á
Íslandi. Til er lítill bæklingur
sem hinn stórmerki maður og
heimspekingur, Guðmundur
Finnbogason, sendi frá sér þetta
ár. Titillinn er „Úrræði“, en und-
irfyrirsögn: „Nokkrar greinar
um landsmál“. Bæklingurinn
skiptist í stutta og gagnorða
kafla. Kaflaheitin sýna að þessi
maður horfði yfir sviðið allt:
„Sjálfstæð þjóð, Verslunarvið-
skipti, Straumhvörf, Bjargráðin,
Aðilar framkvæmdanna, Nefnd-
ir, Samkeppnin og vísindin, Nýr
markaður, Bættar vinnuaðferðir,
Innlendur markaður, kostir fjöl-
breyttrar framleiðslu, Athugum
verslunarskýrslurnar, Dungalum
fæðið, Fæðisrannsókn, Matseðill
fyrir þjóðina, innfluttar matvörur,
Garðyrkjan, Aukning garðyrkju,
Klæðnaður, Heimilisiðnaður,
Aðilar, Innlend efni, Ullin, Önnur
efni, Hallveigarstaðir, Handa-
vinnukennsla, Tímarit, Markað-
ur, Nefnd, Verksmiðjuiðnaður,
Rithöfundar og listamenn, Rit-
höfundafjelag, Myndlistarmanna-
fjelag, Tónlistarmannafjelag,
Stjórnarbót, Stjórnarskráin.“
Straumhvörf
Kaflinn um straumhvörf er
áhugaverður og birtist hér í heild.
„Og nú eru straumhvörfin
komin. Einmitt þegar sambönd og
samgöngur þjóða á milli eru orðn-
ar fullkomnari en nokkur hefði
áður getað gert sér í hugarlund,
kemur það í ljós, að þjóðirnar geta
ekki komið sjer saman um það
skipulag, er þarf til þess að njóta
þessara gæða með frjálsum við-
skiptum þjóða á milli. Og afleið-
ingin verður sú, að hver þjóðin af
annarri tekur upp þá stefnu, að
búa sem mest að sínu, framleiða
sem mest sjálfir af því, sem hún
þarfnast, og girða sig tollmúrum,
innflutningshöftum og endar svo
með vöruskiptaverslun. – Hve
lengi þessi ófögnuður stendur,
veit enginn, en flestir, sem um
þetta rita, virðast sammála um
það, að þessi stefna muni eiga
sér langan aldur, svo að ekki tjói
annað en að laga sig eftir henni.
Hvernig erum vjer Íslendingar
þá staddir? Vér erum stórskuld-
ugir við útlönd. Markaður fyrir
útfluttar vörur, sem borið hafa
uppi þjóðarskap vorn og viðskipti
við önnur lönd, þrengist mjög, svo
að oss skortir erlendan gjaldeyri.
Atvinnuleysi vex.
Hvað eigum vér þá að taka til
bragðs?“
Bjargráðin
Næsti kafli er um bjargráðin, og
þó að þetta sé skrifað fyrir sjötíu
og fjórum árum, á allt öðruvísi
tímum en við nú lifum, er áhuga-
vert að lesa tillögur og skoðanir
þessa fjölgefna manns:
„Flestir munu undireins sjá
í hendi sér aðalráðin, sem til
greina gætu komið:
1) að reyna að halda sem lengst
í þann markað, sem vjer höfum
haft hingað til fyrir útflutnings-
vörur vorar; 2)að reyna að finna
nýjan markað fyrir þær að sama
skapi sem hinn gamli markaður
þrengist;
3) að reyna að framleiða nýjar
vörur, sem markaður kynni að
fást fyrir erlendis, og síðast en
ekki síst,
4) að reyna að framleiða alt,
sem svarar kostnaði að framleiða
fyrir innlendan markað.
[...] Aðalatriðið í þessu máli,
eins og öðrum, er að fá hæfustu
menn, sem völ er á til hverrar
framkvæmdarinnar. Það er frum-
skilyrði þess að sæmilega takist.
Öll stjórnviska kemur fyrst og
fremst fram í því, að koma sem
víðast rjettum manni á rjettan
stað í þjóðfélaginu. Aðalvandinn
er að finna það skipulag er
tryggir þetta best.“
Svo mörg voru þau orð! Spyrja
má hvort við ættum ekki að íhuga
svolítið þessa síðustu málsgrein.
Erum við vakandi fyrir því að
það sé allra hagur að hafa réttan
mann á réttum stað í þjóðfélag-
inu? Erum við með hæfasta fólk
sem völ er á til hverrar fram-
kvæmdar, núna þegar mikið ligg-
ur við? Því að líkast til er það
nefnilega rétt hjá Guðmundi Finn-
bogasyni, að það sé frumskilyrði
þess að sæmilega takist.
Rétt fólk á réttan stað
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
Í DAG | Bjargráð Íslands
Ábyrgð lífeyrissjóða
KRISTJÁN ÞÓR
JÚLÍUSSON
Traustsyfirlýsing formanns
Vefritið Smugan tók upp þráðinn
í gær eftir stutt hlé, nú í ritstjórn
Þóru Kristínar Ásgeirsdóttur. Hún er
jafnframt formaður Blaðamannafélags
Íslands. Í leiðara skrifar Þóra að aðrir
fjölmiðlar séu ekki jafn meðvitaðir
um áhrif eignarhalds á trúverðugleika
sinn og Smugan; peningaöflin
í samfélaginu hafi ráðið
sérlega trúnaðarmenn og
skoðanabræður sína af
vettvangi stjórnmálanna
til að stjórna nær allri
umræðu í landinu.
Hrunið hafi engu
breytt um það og
meðan ekki sé
til stór faglegur
fjölmiðill sé þörf á miðlum á borð við
Smuguna. Félagar í BÍ hljóta að þakka
formanni sínum og málsvara fyrir
auðsýnt traust í þeirra garð.

Nefndarmenn ræðast við
Í kvöldfréttum á Rás 1 á sunnudag var
fullyrt að íslenska samninganefndin
í Icesave-málinu hefði átt í óform-
legum samskiptum við bresku
samninganefndina, „auk þess
sem nefndarmenn hafa rætt
saman innbyrðis“. Ekki fylgdi
sögunni hvort samskipti
þeirra í íslensku nefnd-
inni hver við annan
hafi verið á formleg-
um eða óformlegum
nótum.
Að hampa pungum
Í ræðu sinni á landbúnaðarþingi
deildi Jón Bjarnason landbúnaðarráð-
herra á Símann fyrir auglýsingar sem
hann kallaði „húmorslausa 2007-
útgáfu í anda útrásarvíkinga þar sem
gert er lítið úr hefðbundnum íslensk-
um þjóðlegum afurðum“. Þetta er
óheppileg samlíking hjá Jóni, því eins
og Kristinn Schram þjóðfræðingur
hefur bent á gerðu útrásarvíkingarnir
einmitt mikið úr þorramatnum og
héldu vegleg þorrablót fyrir kollega
sína í Bretlandi til að undirstrika
meint víkingaeðli sitt. Ætlar Jón
að hossa útrásarvíkingum þótt
þeir hafi hampað pungum og
hákarli? Varla.
bergsteinn@frettabladid.is
Auglýsingasími
Allt sem þú þarft…
T
annlæknar og tannréttingasérfræðingar eru ekki hluti
af sjúkratryggingakerfinu á sama hátt og aðrir læknar.
Þetta veldur ýmsum vanda, meðal annars þeim að tann-
heilsa fólks, bæði fullorðinna og barna, er að einhverju
leyti undir efnahag komin.
Önnur birtingarmynd vandans snýr að börnum sem fæðast
með skarð í vör og/eða gómi. Þessi börn, og foreldrar þeirra,
standa frammi fyrir fjölmörgum aðgerðum á vör, í munnholi og
á tönnum. Fyrstu aðgerðirnar eru gerðar af lýtalæknum inni á
sjúkrahúsum og eru því foreldrum að kostnaðarlausu, eins og
gildir um læknisaðgerðir yfirleitt.
Annað er uppi á teningnum þegar kemur að þeim aðgerðum sem
gerðar eru af tannlæknum og þær aðgerðir eru iðulega umfangs-
miklar og geta teygst yfir langan tíma, jafnvel meira en tíu ár.
Um þær aðgerðir gilda reglur um endurgreiðslur og skemmst er
frá því að segja að þær endurgreiðslur hrökkva skammt, ekki síst
þegar um er að ræða alvarleg tilvik af skarði í vör og gómi.
Breytingar þær sem urðu nú um áramót á endurgreiðslum
vegna tannréttinga, meðal annars barna með skarð í gómi,
breyttu því miður litlu þar um. Þetta er gloppa í kerfinu sem
verður að fylla í.
Aðeins fáein börn fæðast með skarð í vör og/eða gómi á ári
hverju, eða um tíu að meðaltali. Breyting sem fólgin væri í því að
ríkið greiddi að fullu kostnað við viðgerð á gómi og tannréttingar
þessara barna vegur því sáralítið í rekstri heilbrigðiskerfisins en
skiptir hreinlega sköpum fyrir fjárhag heimila þeirra barna sem
svona er ástatt um.
Það er óviðunandi að þessi heimili búi við slíkt misrétti. Nóg er
á börnin lagt sem fæðast með svo sýnilegan og erfiðan galla sem
svo aftur kallar á langvarandi læknis- og tannlæknismeðferð, þó
að fjölskyldur þeirra standi ekki hreinlega frammi fyrir því að
ekki sé hægt að ljúka meðferð af efnahagsástæðum.
Íslendingar geta verið stoltir af því að búa við heilbrigðiskerfi
sem gefur börnum sem í heiminn koma með fæðingargalla kost á
framúrskarandi heilbrigðisþjónustu þar sem metnaður er lagður í
að lækna fæðingargalla og sjúkdóma eins og kostur er, foreldrum
að kostnaðarlausu. Það er því óskiljanlegt og óásættanlegt með
öllu að börn sem fæðast með klofinn góm skuli ekki sitja við sama
borð og njóta sömu þjónustu og önnur börn með fæðingargalla.
Fram hefur komið fullur vilji Álfheiðar Ingadóttur heilbrigðis-
ráðherra til að koma til móts við foreldra barna með skarð í vör
og gómi. Málið er til skoðunar í heilbrigðisráðuneytinu og binda
verður vonir við að sú skoðun leiði til þess að börn með skarð í
vör og gómi, og foreldrar þeirra, sitji við sama borð og þau börn
sem koma í heiminn með aðra fæðingargalla. Ekki verður unað
við aðra niðurstöðu en þá að misréttið verði upprætt að fullu.
Foreldrar barna með skarð í vör og
gómi bera mikinn kostnað.
Börn sem verða
fyrir mismunun
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR