Fréttablaðið - 24.03.2010, Blaðsíða 18
18 24. mars 2010 MIÐVIKUDAGUR
UMRÆÐAN
Gunnar Axel Axels-
son skrifar um hlut-
verk Seðlabankans
Árið 2004 fóru áhyggj-ur af vexti bankanna
og skuldasöfnun erlend-
is vaxandi. Í ræðu á árs-
fundi Seðlabankans það
ár nefndi forsætisráðherra að bank-
inn hefði gert athugasemdir vegna
þessa enda gæti lánshæfiseinkunn
Íslands lækkað. Hann bætti við:
„En ef ekki dregur úr skuldsetning-
unni [...] hljóta forystumenn Seðla-
bankans að velta fyrir sér til hvaða
aðgerða skuli grípa, þannig að ekki
horfi til vandræða. Áminningarnót-
an er ekki plagg sem bankinn send-
ir til þess að vísa í, ef illa fer, og
firra sig þar með ábyrgð.“
Ráðherra gekk út frá frum-
kvæði Seðlabankans gegn ofvexti
og skuldasöfnun bankanna og
áréttaði það síðar: „Þýðingarmest
er að stjórnendur bankanna sjái
þetta sjálfir og ekki þurfi að koma
til aðgerða Seðlabanka. En á hinn
bóginn má enginn vafi ríkja um að
Seðlabankinn tekur fast á málum ef
ekki er farið að vinsamlegum til-
mælum, sem hann sendir frá sér.“
Ábyrgð á fjármálastöðugleika
Þessi skilningur Davíðs Oddssonar
þáverandi forsætisráðherra rímar
við lög, samþykktir og samstarfs-
samninga sem fjalla ekki um skyldu
til viðvarana heldur aðgerða.
Í greinargerð með frumvarpi
til laga um Seðlabankann frá 2001
segir: „Áherslan á virkt og öruggt
fjármálakerfi er í samræmi við þá
auknu áherslu sem lögð er á það í
seðlabönkum flestra landa að stuðla
að öryggi fjármálakerfisins, þ.e. að
tryggja fjármálastöðugleika. Þetta
er vaxandi viðfangsefni í Seðla-
banka Íslands og nauðsynlegt þykir
að kveða sérstaklega á um það í lög-
unum.“
Við setningu laganna var
áhersla lögð á sjálfstæði
Seðlabankans. Sú kvöð að
leita samþykkis ráðherra
fyrir beitingu bindiskyldu
var afnumin. Bankinn fékk
sjálfdæmi um ákvörðun dag-
sekta væru ákvarðanir um
bindiskyldu, laust fé og gjald-
eyrisjöfnuð ekki virtar. Allt
eru þetta mikilvæg stjórn-
tæki auk þess sem samráð og
gagnkvæm upplýsingaskylda Seðla-
bankans og FME var tryggð.
Samþykkt um eigin verkefni
Árið 2006 gerði stjórn Seðlabank-
ans samþykkt um hvernig viðfangs-
efnum á sviði fjármálastöðugleika
skyldi sinnt: „Með setningu reglna
um lágmark eða meðaltal lauss fjár
lánastofnana og reglna um gjald-
eyrisjöfnuð lánastofnana og eftir-
liti með því að þeim sé fylgt.
Með setningu reglna um starf-
semi greiðslu- og uppgjörskerfa og
með kerfislegu eftirliti með þeim.
Með því að beita sér fyrir breyt-
ingum á reglum og lagalegri
umgjörð um starfsemi fjármálafyr-
irtækja og viðskipti á markaði eftir
því sem hann telur tilefni til.“
Ekki er um viðvörunarskyldu
að ræða heldur aðgerðaskyldu. Í
kaflanum „Greining og kynning“
er áréttað að það skuli gert „[m]eð
því að koma ábendingum bankans
um úrbætur og breytingar skýrt á
framfæri og fylgja þeim eftir.“
Meðal þess sem fyrrnefndum
samráðshópi um fjármálastöðug-
leika var ætlað að ræða á fundum
sínum var „[m]eiriháttar breyting-
ar á lögum, reglum og starfshátt-
um er varða Fjármálamarkaðinn.“
Ekki liggur fyrir hvort Seðlabank-
inn nýtti þetta samráð til að leggja
einhverjar tillögur formlega fram
og fylgja þeim eftir í samræmi við
eigin samþykktir.
Átti að vara sjálfan sig við
Í ræðu formanns bankastjórnar
Seðlabankans á morgunfundi Við-
skiptaráðs 18. nóvember 2008 birt-
ist annar skilningur á hlutverki og
skyldum bankans. Meginefni ræð-
unnar var að lýsa munnlegum við-
vörunum. Viðbrögð fræðimanna
voru hörð eins og sjá mátti í Frétta-
blaðinu daginn eftir. Jón Daní-
elsson, hagfræðingur við London
School of Economics, benti á að
Seðlabankinn bæri ábyrgð á fjár-
málastöðugleika og spurði „Er ekki
eini aðilinn sem hann þarf að vara
við hann sjálfur?“ Hagfræðing-
arnir Jón Steinsson, Gylfi Magn-
ússon, Ólafur Ísleifsson og Yngvi
Kristinsson sögðu upplýsingar um
viðvaranir aðeins vekja spurning-
ar um hvers vegna Seðlabankinn
beitti ekki stjórntækjum á borð við
bindiskyldu, reglur um laust fé og
sértæka bindiskyldu vegna erlendra
útibúa. Gylfi Magnússon bar ræð-
una saman við niðurstöðu Seðla-
bankans um trausta stöðu bank-
anna í Fjármálastöðugleika í maí
2008 og sagði: „Það hlýtur að hafa
verið gróft brot á starfsskyldum
Seðlabankans að gefa út slík heil-
brigðisvottorð fyrir bankakerfið
opinberlega ef æðstu stjórnendur
Seðlabankans töldu á sama tíma að
kerfið stæði á brauðfótum.“
Viðvaranir firra engan ábyrgð
Nýjar upplýsingar auka efasemd-
ir um styrk og hæfni þeirra „kjöl-
festufjárfesta“ sem valdir voru til
að fara með ráðandi hlut í bönkun-
um við einkavæðingu. Sérfræðing-
ar á borð við Anne Sibert og Willem
Buiter bentu á það í skýrslu sum-
arið 2008 að íslenska bankakerfið
hafi hætt að vera sjálfbært fyrir
mörgum árum. Allt tal um „við-
varanir“ Seðlabankans vekur því
aðeins spurningar – ekki um það
hvað stjórnendur bankans sögðu
heldur hvað þeir gerðu enda gefur
bankinn ekki út viðvaranir „til þess
að vísa í, ef illa fer, og firra sig þar
með ábyrgð“.
Höfundur er viðskiptafræðingur.
Lengri útgáfu má lesa á Vísi.
Seðlabankinn á að
framkvæma, ekki vara við
GUNNAR AXEL
AXELSSON
UMRÆÐAN
Kristinn Örn Jóhannesson
skrifar um VR
Björn S. Lárusson við-skiptafræðingur skrif-
ar grein er birtist í Frétta-
blaðinu í gær, 23. mars.
Heldur hann upptekn-
um hætti og leitast við að
gera þá tortryggilega sem
starfa fyrir VR, í stað þess að höfða
til félags manna á forsendum eigin
verðleika og stefnu.
Björn segir helsta áherslumál
hans fyrir yfirstandandi stjórnar-
kjör vera að opna félagið, án þess
þó að skýra það nánar. Undanfarið
hefur staðið yfir opin stefnumótun
innan félagsins sem öllum félags-
mönnum hefur gefist kostur á að
taka þátt í. Þessi vinna er í full-
um gangi og þessa dagana er verið
að boða enn fleiri félagsmenn til
starfsins á stóran stefnumótunar-
fund í lok apríl.
Öll stjórn VR er sammála um að
breyta þarf fyrirkomulagi kosn-
inga innan félagsins. Það verður
hins vegar eingöngu gert á aðal-
fundi félagsins. Ný stjórn sem kjör-
in hefur verið hefur ekki starfað
svo lengi að aðalfundur hafi verið
haldinn. Næsti aðalfundur verð-
ur haldinn 28. apríl 2010 og verða
breytingatillögur á kosningafyrir-
komulaginu lagðar þar fram.
VR er líklega eina stóra stétt-
arfélagið sem gerir upplýsingar
um fjármál félagsins aðgengileg-
ar á vef sínum. Allir stjórnarmenn
geta fengið nánari upplýsingar um
fjármál þess, gert athugasemdir og
komið með tillögur til úrbóta. Í stað
þess hafa nokkrir stjórnarmenn
frekar kosið að senda fjölmiðlum
upplýsingar sem ætlaðar eru fyrir
félagsmenn og gera þær tortryggi-
legar á opinberum vettvangi.
VR er ekki lífeyrissjóður en
félagið á kjarasamningsbundinn
rétt til að tilnefna stjórnarmenn í
Lífeyrissjóð verzlunarmanna (Lv).
Ný stjórn VR gerði meiri breytingar
á stjórn Lv en gerðar voru á nokkr-
um öðrum lífeyrissjóði í kjölfar
kreppunnar með tilnefn-
ingu þriggja nýrra stjórn-
armanna. Reynslumikill og
varfærinn maður var feng-
inn til að leiða stjórnina,
Ragnar Önundarson, sem
var einn fárra sem vöruðu
við áhættusækni íslensku
fjármálafyrirtækjanna
fyrir hrun. Stjórn VR ber
fullt traust til Ragnars og
það er virkilega dapurlegt
að Björn S. Lárusson skuli kjósa að
draga heiðarleika Ragnars í efa.
Kosningar eru árlegur viðburð-
ur í VR en einungis einu sinni áður
hafa félagsmenn óskað eftir alls-
herjarkosningu. Félagsmenn hafa
í ár sameiginlega kosið sér lista og
lagt fram undir merki A-lista. A-
listinn er skipaður blöndu af nýju
fólki og fólki með reynslu. En það
er einnig verið að kjósa 82 manna
trúnaðarráð sem er stjórninni til
ráðgjafar. Á það minnist Björn
hvergi. Þetta er mikilvægur hópur
sem nauðsynlegt er að sé virkur
og upplýstur. Þetta eru fulltrúar
okkar á þingum ASÍ og LÍV, ásamt
því sem ráðið sinnir ýmsum öðrum
trúnaðarstörfum. Reynsla af yfir-
standandi starfsári hefur því miður
verið sú að aðeins lítill hluti þeirra
sem skipuðu L-listann virtist hafa
áhuga á starfi trúnaðarráðsins,
öðrum kom jafnvel á óvart að sjá
nöfn sín í ráðinu. Þetta er óheppi-
legt. A-listinn er tilraun til að sam-
eina alla þá sem vilja vinna félag-
inu og félagsmönnum gagn. Hann
er mikilvægt skref í átt til sátta
milli þeirra sem tekið hafa þátt í
VR í gegnum tíðina og þeirra sem
komið hafa með nýtt blóð og nýja
strauma inn í félagið.
Það er von mín að A-listinn nái
góðri kosningu svo félagið geti
gengið sameinað til verka á kjara-
samningsári, tekist á við erfið-
ar aðstæður tæplega þrjátíu þús-
und félagsmanna sinna og haldið
áfram uppbyggingu VR sem leið-
andi stéttarfélags á Íslandi – stétt-
arfélags sem er sterkt, opið og lýð-
ræðislegt.
Höfundur er formaður VR.
Galopið VR
KRISTINN ÖRN
JÓHANNESSON
Helgar tilgangurinn meðalið?
UMRÆÐAN
Ingibjörg Stefánsdóttir skrifar um at-
vinnumál og herfyrirtæki
Nú hafa ýmsir fulltrúar Samfylking-arinnar látið hafa eftir sér stuðn-
ing við áform um að E.C.M. Program
ltd., fyrirtæki sem í raun er einkaher, fái
aðstöðu á Suðurnesjum. Ef rétt er eftir
þeim haft þá er mér verulega misboðið.
Ég veit vel að það er atvinnuleysi á
Suðurnesjum – eins og víðar um land og
að þar eru margir fylgjandi því að þetta fyrir-
tæki fái leyfi og fyrirgreiðslu. Ég leyfi mér hins
vegar að efast um að nokkur raunveruleg störf
séu þarna að baki enda allt mjög óljóst um fyr-
irtækið.
Veiting slíks leyfis myndi brjóta í bága við
stefnuyfirlýsingar ríkisstjórnarinnar þar sem
segir að gera eigi Ísland að vettvangi
fyrir friðarumræðu og leggja áherslu á
baráttu fyrir friði og afvopnun í heim-
inum.
Einn atvinnulaus maður er einum
manni of mikið. Atvinnuleysi er böl.
Það afsakar þó ekki þjónkun við þá sem
hafa stríðsrekstur að atvinnu. Afrakst-
ur slíkrar starfsemi er enn þá verri en
atvinnuleysisbölið.
Við skulum heldur ekki gleyma því
að þegar staða einnar þjóðar er eins
og þeirrar íslensku nú þá flykkjast að
alls kyns fjárplógsmenn sem sjá tækifæri til
þess að græða á neyð smáþjóðar. Við þurfum að
vanda okkur í atvinnuuppbyggingunni. Þó að við
séum hnípin þjóð í vanda, megum við ekki selja
sálu okkar. Við eigum að hafa lært af reynsl-
unni þegar kemur að skyndilausnum. Við getum
byggt upp atvinnu án hjálpar fyrirtækja á sviði
herþjónustu.
Samfylkingarfélagið í Reykjavík heldur fund
um þetta mál og önnur atvinnumál á Hallveig-
arstíg 1, kl. 20.30 í kvöld. Þangað eru allir vel-
komnir.
Höfundur er varaformaður
Samfylkingarfélagsins í Reykjavík.
INGIBJÖRG
STEFÁNSDÓTTIR
Einn atvinnulaus maður er einum manni of
mikið. Atvinnuleysi er böl. Það afsakar þó
ekki þjónkun við þá sem hafa stríðsrekstur að
atvinnu. Afrakstur slíkrar starfsemi er enn þá
verri en atvinnuleysisbölið.