Fréttablaðið - 27.03.2010, Blaðsíða 16

16 27. mars 2010 LAUGARDAGUR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
greinar@frettabladid.is
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Þ
ras líðandi stundar er yfirþyrmandi í almennri umræðu
og hverjum sem er hætt við að tapa áttum. Fram sprettur
hver kreppuklámhundurinn á fætur öðrum með yfirlýs-
ingar um yfirvofandi greiðsluþrot þjóðarinnar, getuleysi
fólks til að standa undir skuldum sínum, meint aðgerða-
leysi stjórnvalda, bankanna og um hverja þá aðra sem mögulega
er hægt að beina að fingri. Til eru kallaðir útlendingar sem af
mismiklu þekkingarleysi gefa misholl ráð um næstu skref, bless-
unarlega lausir við að þurfa að búa við afleiðingar meðala sinna.
Heitir pottar loga og ásakanir fljúga.
Þegar vandamálin hafa verið töluð upp í slíkar hæðir vill gleym-
ast að lífið gengur sinn vanagang hjá þorra þjóðarinnar. Jú, skuldir
hafa aukist og fasteignir tapað verðgildi sínu, en skynsamt fólk veit
að eftir því sem frá líður þá koma hlutir til með að ná einhverju
jafnvægi. Spurningin er bara hversu langan tíma þetta tekur og
hvað þarf að stíga í marga polla á leiðinni.
Við megum hins vegar ekki verða svo upptekin af eigin hælsæri
að við tökum ekki eftir því sem er að gerast í kringum okkur. Þjóð
meðal þjóða þarf líka að standa undir þeirri ábyrgð að láta sig
varða það sem í heiminum gerist.
Ekki er ekki liðinn áratugur frá því að Íslendingar létu teyma
sig í hernað með Bandaríkjamönnum, Bretum og fleiri viljugum
ríkjum. Sakir um voðavopn reyndust upplognar og ljóst að ástæður
hernaðarins voru að tryggja völd og áhrif Bandaríkjanna í Mið-
Austurlöndum. Í Írak tryggðu Bandaríkjamenn að notast yrði við
sama farsímakerfi og í Bandaríkjunum, ekki GSM-kerfið sem við
þekkjum héðan og einnig er notast við í nærliggjandi löndum Íraks.
Er þar ekki nema pínulítil birtingarmynd hagsmunagæslunnar og
ekkert sagt um stjórn á olíuauðlindum, eða önnur áhrif af pólitísk-
um toga. Ótaldar eru hörmungarnar sem leiddar voru yfir þjóðina
vegna hernaðarins, örkuml, dauðsföll og eignatjón.
Á þessu ber íslenska þjóðin ábyrgð með hinum sem leiddu för.
Mikilvægt er að hafa þessa sögu í huga núna þegar stórþjóðir funda
um meinta kjarnorkuvá í nágrannaríkinu Íran og velta fyrir sér
þvingunaraðgerðum. Hversu vel er hægt að treysta fullyrðingum
um að þar í landi sé verið að smíða kjarnorkuvopn, en ekki verið að
framleiða orku með kjarnorku eins og gert er í svo mörgum lönd-
um öðrum. Hvar eru gjöreyðingarvopnin sem áttu að vera í Írak?
Svo virðist sem gildi hið sama hér heima og í alþjóðastjórnmálum,
vissara er að horfa til undirliggjandi hagsmuna þeirra sem eru
hvað yfirlýsingaglaðastir.
Þrátt fyrir eigin vandamál eiga Íslendingar að nota tiltæk meðöl
til að leggjast á árar með þeim sem kalla eftir að fjölmörgum til-
mælum Sameinuðu þjóðanna og öryggisráðs þeirra vegna Ísraels
og Palestínu verði framfylgt áður en lagt verður upp í leiðangur á
vafasömum formerkjum til þess að knýja Írana til hlýðni. Það þarf
enginn að efast um að með framferði sínu og hernaði brjóta Ísrael-
ar mannréttindi á Palestínuaröbum og reka aðskilnaðarstefnu sem
helst á sinn líka í því sem gerðist í Suður-Afríku. Það á að beita sér
fyrir lausn vandamála þar sem vitað er um þau í raun og veru.
Á eitt að gilda um Ísrael og annað um Íran?
Vafasamir
leiðangrar
ÓLI KRISTJÁN ÁRMANNSSON SKRIFAR
Samtök atvinnulífsins eiga að sönnu ekki krók á móti bragði ríkisstjórnarinn-ar. Spurningin er: Réttlæt-
ir það að ríkisstjórnin virði ekki
samkomulag um málsmeðferð í
jafn viðkvæmu máli og endur-
skoðun sjávarútvegsstefnunnar
er? Svarið fer eftir því hvert menn
stefna.
Forseti ASÍ hefur vegna bit-
urrar reynslu íslensks launafólks
lagt á það áherslu að verðmæta-
sköpun verði að liggja til grund-
vallar kjarabótum. Hann hefur
einnig með gildum rökum bent á
að til framtíðar litið verði þær best
tryggðar með samkeppnishæfri
mynt. Um þetta er ríkisstjórnin
hins vegar jafn ráðvillt og hann
er skýr.
Eins og mál þróast blasir því
við að ASÍ kann að þurfa að friða
sitt fólk með því að sækja launa-
hækkanir án verðmætasköpunar á
haustdögum. Það sem ýtir undir að
svo fari er: Forystumenn þess geta
ekki sagt umbjóðendum sínum að
ríkisstjórnin stefni markvisst að
því að unnt verði í náinni framtíð
að semja um laun í samkeppnis-
hæfri og þolanlega stöðugri mynt.
Líkur hafa einfaldlega aukist á
að verðbólguhækkun launa verði
óumflýjanleg á úthallandi ári.
Ekki er útilokað að völd forsætis-
ráðherra verði þá léttvæg fundin.
Fari víxlhækkanir launa og verð-
lags af stað er úti um endurreisn-
aráætlunina.
Ríkisstjórnir sem hafa gott vald
á málum og vita hvert þær eru að
fara geta boðið hagsmunasam-
tökum birginn. Það er hins vegar
áhættusamara fyrir ríkisstjórnir
þegar efnahagsmálin eru í frjálsu
falli og enginn veit hvert stefnir.
Ríkisstjórnin þarf að gera upp
við sig hvort hún ætlar að vera
sáttastjórn eða átakastjórn. Eins
og sakir standa er eins og hún vilji
hvort tveggja en valdi hvorugu.
Völd duga ekki alltaf til að valda
hlutunum.
Völd eru eitt, annað að valda hlutunum
Forsætisráðherra hefur lög að mæla þegar hann segir að LÍÚ ráði ekki samfélag-inu. Það vald er að sjálf-
sögðu í höndum ríkisstjórnar-
meirihlutans. Hitt er jafn ljóst að
forsætisráðherra sem útilokar aðra
frá áhrifum er ekki líklegur til að
ná þjóðarsátt.
Vel má vera að forsætisráðherra
hugsi sem svo að áhættulaust sé að
valta yfir útgerðarmenn því að þeir
njóti sannarlega lítilla vinsælda í
samfélaginu. Þeir hafa ekki náð að
sannfæra fjöldann um gildi sjávar-
útvegsstefnunnar. Stjórnmálamenn
sem hugsa meira um völd en mark-
mið nota slíka stöðu. Það er ekki
nýtt, en stundum óskynsamlegt.
Hin hliðin á stöðu útvegsmanna
er sú að þeim hefur á örfáum mán-
uðum tekist að snúa almennings-
álitinu við í Evrópumálum. Ef
forsætisráðherra hugsaði um mál-
efnastöðu sína í stærra samhengi
ætti sú staðreynd að fá hann til að
klóra sér í höfðinu og jafnvel til að
hugsa sig um.
Vert er að gefa því gaum að for-
sætisráðherra er fyrsti þjóðarleið-
togi umsóknarríkis sem ekki hefur
lyft litla fingri til þess að ná sáttum
þar um við þau samtök í atvinnu-
lífinu sem eiga mestra hagsmuna
að gæta. Slík samvinna verður ekki
til með einhliða yfirlýsingum. Hún
verður heldur ekki til án málamiðl-
ana og næst ekki án þess að reyna.
Ekki er alveg skýrt hversu mikið
forsætisráðherra meinar með því
sem hann segir um Evrópumál.
Sé honum á hinn bóginn alvara
ætti hann að vita að hann á lítið
eitt undir sjávarútveginum í þeim
efnum.
Stærra samhengi
Yfirlýsing Samtaka atvinnu-lífsins, sem réttilega segir að ríkisstjórnin hafi ýtt þeim út úr stöðugleika-
sáttmálanum, hefur óveruleg bein
áhrif. Samtökin hafa einfaldlega
ekkert vopn í hendi til að ógna með.
Yfirlýsingin varpar hins vegar ljósi
á tvö pólitísk atriði sem vert er að
gefa gaum.
Annað er að ríkisstjórnin virð-
ist ekki vita nægjanlega vel eftir
hvaða striki hún siglir. Af því leið-
ir að hún hefur ekki styrk til að
setja meiri hagsmuni ofar minni
í eðlilegu málefnatogi innan eigin
raða. Hitt er að vísbendingar gefa
til kynna að byrjað sé að losna um
þá samkennd sem myndaðist í laun-
þegafélögunum
eftir hrun. Þá er
verðbólgudraug-
urinn laus.
Vandi ríkis-
stjórnarinnar
er í því fólginn
að loforð henn-
ar til SA og ASÍ
um að setja sjáv-
arútvegsmálin í
sáttameðferð
stangast á við stjórnarsáttmálann.
Ríkisstjórnin hefur síðan ekki
stuðning í eigin þingliði til að efna
skuldbindinguna við vinnumark-
aðinn.
Hún reynir því að gera hvort
tveggja í senn að breyta sjávar-
útvegsstefnunni einhliða og setja
ágreininginn í sáttafarveg. Ekki
þarf reynda menn í pólitík til að sjá
að slíkt vinnulag gengur ekki upp.
Margir þeirra sem andvígir eru
vinstri stjórnum af hugmynda-
fræðilegum ástæðum þola þær á
víðsjárverðum tímum eins og nú til
að tryggja vinnufrið, þar á meðal
ýmsir forystumenn í atvinnulíf-
inu. Það horfir því illa ef stjórn-
in missir ofan á annað tök á þessu
lykilatriði.
Niðurstaðan er sú að forsætis-
ráðherra fórnar meiri hagsmun-
um fyrir minni í samskiptum við
atvinnulífið. Á örlagastundu efna-
hagsendurreisnar er það háska-
leikur.
Minni hagsmunir ofar meiri
ÞORSTEINN
PÁLSSON
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871